Yıl: 2020 Cilt: 16 Sayı: 128 Sayfa Aralığı: 28 - 40 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-08-2022

“TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ

Öz:
Her ulusun mitolojik bir dünyası vardır ve birbirlerinden çok farklı coğrafyalarda yaşamış olsalar da insan topluluklarının mitolojik dünyaları, mitologları şaşırtacak kadar birbirleriyle olağanüstü benzerlikler taşımak- tadır. Farklı toplumlarda, farklı dönemlerde farklı farklı şekiller alsalar da aslında mitler insanlığın ortak kül- türünün ürünüdürler. Mitosları diğer anlatılardan ayıran en önemli özellik, onun kutsal tarafıdır. Mitler, hiç kuşkusuz, kutsal anlatılar olarak ortaya çıkmıştır ve bu anlatılar, onlara inanan kitlelerce kutsal metinler olarak kabul edilmektedir. Mitlerin, “kutsal”ın bir parçası ve kutsal anlatılar olması nedeniyle eskatoloji ile de yolu kesişmektedir. “Eskatoloji”, son şeylerin ya da daha doğru bir biçimde, bilinen dünyamızın kendileriyle sona ulaştığı olayların öğretisidir. Bu dünyanın sonunun ve onun yıkılışının öğretisidir. Bu yönüyle teoloji ile mitoloji arasında orta bir noktada durmaktadır. Tarihin sonu kavramı hem bir teolojik olgu hem de mitolojik bir beklen- tidir. Eskatoloji bize, evrenin özelde de uygarlığımızın bir sona doğru yaklaşmakta olduğunu; çünkü zamanın ileriye doğru bir akış içerisinde olması nedeniyle sona ermesi gerektiğini vazeder. Bu, sadece mitolojik ya da teolojik bir varsayım değildir. Ekonomiden coğrafyaya, jeopolitikten astrofiziğe kadar birçok bilimsel disiplin de eskatolojinin bu savlarına destek olmakta ve öngörülerini güçlendirmektedir. Zamanın nasıl son bulacağı ile ilgili geliştirilen inanç biçimleri tarih boyunca, dinlerde ve mitolojilerde önemli bir yer tutmuştur. Yeryüzünün hemen hemen gelmiş geçmiş bütün uygarlıklarında eskatolojik inanç ve inanışlar, diğer inançlar içerisinde hiç de azımsanmayacak öneme ve etkiye sahiptir. Bu inançların özünde, insanların hangi toplumdan olursa olsun veya hangi zaman diliminde yaşarsa yaşasın, yaşanılan dünyadan daha adil ve daha mutlu bir dünyayı tasarlıyor ve bekliyor oluşu, inanış ve ülküsü yatmaktadır. Eskatoloji ve eskatolojik beklentiler içerisinde olanlar, zamanın Tanrı lehine dönüşünü ve Tanrı’nın zamanı kendi kontrolü altına alışı beklentisini taşımaktadırlar. Eskatolojik inanışlar, bir felaketi ve felaketler zincirini vaat ederken, aynı zamanda, “iyi olan”ı da vaat etmektedirler. Kir- lenen bu dünyadan daha arınmış bir dünya, giderek kötüleşen zamanlardan daha adil, mutlu ve müreffeh bir altın çağ çıkacaktır. Bu, kötünün içinde mutlak iyinin var olmasıdır ve mutlak iyinin tesis edilmesiyle, kötülük- ler yenilgiye uğratılmış, yok edilmiş olacaktır. “Son” fikrinin gerçekleşebilmesi için, iyiye ihtiyaç duyulacak gayri meşru zamanların var olması gerekir. Zaman iyice kötüleştikten ve iyiye, ahlaka, müreffeh yaşamlara kuvvetle ihtiyaç duyulduktan sonra da artık, ahlaksal dönüşümün zamanı gelmiş demektir. Böylece, kötülükler kesin bir mağlubiyete uğratılacak ve eskatolojik vaat yerini bulmuş olacaktır. Bu çalışmada eskatolojinin ne olduğu, mitolojiyle olan ilişkisi ve belli başlı eskatolojik mitler üzerinde durulmuştur. Türk mitolojisi içerisinde yer alan eskatologya mitlerinden biri olan tufan anlatısından hareketle Türk mitolojisindeki eskatolojik bir olgu da irdelenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

The “End Times” Phenomenon and Eschatology Myths

Öz:
Every nation has a mythological world, and the mythological worlds of human societies, although they have lived in many different geographies, have a great deal of extraordinary similarities to each other, surprising even the mythologists. Though they take different forms in different societies and eras, myths are, in fact, the products of a common culture of humanity. The most important feature distinguishing a myth from other nar- ratives is its sacred nature. Myths have undoubtedly emerged as sacred narratives, and these narratives are re- garded as sacred scriptures by masses who believe in them. Since myths are part of “the sacred” and sacred narratives, their path intersects with that of eschatology. “Eschatology” is the teaching of the last things, or more accurately, the events with which our known world is expected to end. It is the teaching of the end of the world and its collapse. In this respect, it stands at a mid-point between theology and mythology. The concept of the end of history is both a theological phenomenon and a mythological expectation. Eschatology tells us that the universe and in particular our civilization is approaching an end as it preaches that time must be terminated because it is in a forward flow. This is not just a mythological or theological assumption. Many scientific dis- ciplines, from economics to geography, from geopolitics to astrophysics, support and reinforce the predictions of eschatology. The forms of beliefs about how time will come to an end have an important place for religions and mythologies in history. Eschatological beliefs are of great importance and they have influence in other beliefs in almost all of the civilizations of the world, past and present. At the core of these beliefs, no matter what society or time period it is, lies the expectation that a world that is more fair and happier than this world is awaiting humans. People with eschatological hopes are expecting the time to return in favor of God and be under the control of God. Eschatological beliefs promise a catastrophe and a chain of disasters, while at the same time promising what is “good” for man. A world free from the polluted one, and a fairer, more prosperous golden age will emerge from the ever worsening times. This is the existence of the absolute good in the evil, and by the victory of the absolute good, the evil will be defeated and destroyed. In order for the idea of the 'End' to take place, there must be an illegitimate epoch to be spared. The time for moral transformation is the very time that is to come after the time has worsened and a need for a good, moral and prosperous life is arisen. Thus, evil will definitely be defeated, and eschatological promise will be achieved. In this study, what is es- chatology, its relationship with mythology and major eschatological myths are emphasized. An eschatological phenomenon in Turkish mythology has been tried to be examined from the narrative of the flood which is one of the eschatological phenomenon in Turkish mythology.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akgül, Gül. “Eskatoloji” (2004). Miami İnternational Seminary, <http://www.mintstr.com/index.php?op- tion=com_content&task=view&id=147&Itemid=56>
  • Batuk, Cengiz. Tarihin Sonunu Beklemek – Ortadoğu Dinlerinde Eskatoloji Mitosları. İstanbul: İz Yayınları, 2003.
  • Bayat, Fuzuli. Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi 1. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2007.
  • Bernsteın, Jeremy. Einstein Fiziğin Sırları. Çev. Yasemin Uzunefe Yazgan, Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2006.
  • Bull, M.alcolm. Kıyamet Teorileri ve Dünyanın Sonları. Çev. İbrahim Şener, İstanbul: İzdüşüm Yayınları, 2005.
  • Bultmann, Rudolf. Tarih ve Eskatoloji. Çev. Emir Kuşçu, İstanbul: Elis Yayınları, 2006.
  • Can, Şefik. Klasik Yunan Mitolojisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi, basım tarihi yok.
  • Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 6. Baskı, 2005.
  • Çağatay, Saadet. “Altay Türklerinde Kıyamet Anlayışı”. I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri.
  • Ankara: C. IV, Gelenek, Görenek, İnançlar, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1976.
  • Çınaroğlu, Menderes. Bir Eskatoloji Mitosu Olarak Türklerde Tufan. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi: 249, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2007.
  • Çınaroğlu, Menderes. “Türk Kültüründe Eskatoloji Mitlerine Dair Bir İnceleme”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, 2008.
  • Çoruhlu, Yaşar. Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
  • Flannery, Tim. İklimin Efendileri. Çev. Demet Taşkan. İstanbul: Klan Yayınları, 2007.
  • Gündüz, Şinasi. Yaşayan Dünya Dinleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
  • İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
  • İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi Yayınları, 2004.
  • Kalafat, Yaşar. Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999.
  • Kocabaş, Şakir. “Kur’an ve Hadislerde Kıyamet Günü”.Divan İlmi Araştırmalar 11. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı Yayınları, 2001.
  • Sakaoğlu, Saim ve Ali Duymaz. İslamiyet Öncesi Türk Destanları. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2003.
  • Yörükan, Yusuf Ziya. Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri: Şamanizm. Notlandıran ve Yayına Haz. Turhan Yö- rükan, Ankara: Yol Yayınları, 2005.
APA Altun I, ÇINAROĞLU M (2020). “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. , 28 - 40.
Chicago Altun Işıl,ÇINAROĞLU MENDERES “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. (2020): 28 - 40.
MLA Altun Işıl,ÇINAROĞLU MENDERES “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. , 2020, ss.28 - 40.
AMA Altun I,ÇINAROĞLU M “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. . 2020; 28 - 40.
Vancouver Altun I,ÇINAROĞLU M “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. . 2020; 28 - 40.
IEEE Altun I,ÇINAROĞLU M "“TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ." , ss.28 - 40, 2020.
ISNAD Altun, Işıl - ÇINAROĞLU, MENDERES. "“TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ". (2020), 28-40.
APA Altun I, ÇINAROĞLU M (2020). “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. Milli Folklor Dergisi, 16(128), 28 - 40.
Chicago Altun Işıl,ÇINAROĞLU MENDERES “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. Milli Folklor Dergisi 16, no.128 (2020): 28 - 40.
MLA Altun Işıl,ÇINAROĞLU MENDERES “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. Milli Folklor Dergisi, vol.16, no.128, 2020, ss.28 - 40.
AMA Altun I,ÇINAROĞLU M “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. Milli Folklor Dergisi. 2020; 16(128): 28 - 40.
Vancouver Altun I,ÇINAROĞLU M “TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ. Milli Folklor Dergisi. 2020; 16(128): 28 - 40.
IEEE Altun I,ÇINAROĞLU M "“TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ." Milli Folklor Dergisi, 16, ss.28 - 40, 2020.
ISNAD Altun, Işıl - ÇINAROĞLU, MENDERES. "“TARİHİN SONU” OLGUSU VE ESKATOLOGYA MİTLERİ". Milli Folklor Dergisi 16/128 (2020), 28-40.