Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 49 Sayfa Aralığı: 117 - 133 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-08-2022

DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE

Öz:
Tipoloji genel olarak dillerin farklılıkları ve genetik akrabalıkları sorununa eğilen bir dilbilim disiplinidir. Tipoloji farklılıklara odaklanırken, dünya dillerinin benzerliklerine odaklanan dil evrenseli araştırmacılarına yakın durmaktadırlar. Hatta günümüzde dilbilimsel tipoloji ve dil evrenselleri araştırmalarının neredeyse birlikte hareket ettiklerini söylemek yanlış olmayacaktır. Esasında genel dilbilim ve tarihsel dilbilim alanları da doğal insan dilleri sorununu benzer yaklaşımlarla ele almaktaydı. Ancak günümüzde çağdaş teknik olanaklarla yüzlerce hatta binlerce dünya dilini karşılaştıran, benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyan çalışmalar genellikle dilbilimsel tipoloji adıyla yapılmaktadır. Dünyada devam eden büyük çaplı dilbilimsel tipoloji çalışmaları dünya dillerinin birbirlerine sanıldığından çok daha az benzediğini, kültürün dili büyük ölçüde farklı hale getirdiğini ve dillerin tipolojik özelliklerinin durağan bir görünümde olmadığını ortaya koymaktadır. Bu anlamda güçlü eklemeli görünümüyle dünya tipologlarının dikkatini çeken Türkçenin de yeni tipolojik eğilimler geliştirme potansiyeli her zaman vardır. Nitekim günümüz Türkiye Türkçesinin gerek bazı biçimbilgisel ve gerekse bazı sözdizimsel kategorilerin işaretlenmesinde, “tipik” olandan uzaklaşma eğilimi gösterdiği ve kendine bazı alternatifler geliştirdiği gözlenebilmektedir.
Anahtar Kelime:

Linguistic Typology And Turkish

Öz:
Typology is one of the linguistic disciplines that focuses on the problem of differences in languages and their genetic relationships. While linguistic typology deals with differences, it is close to researchers of language universals that study the similarities of world languages. In fact, it would not be wrong to claim that linguistic typology and language universals today act almost together. Actually, the fields of general linguistics and historical linguistics also dealt with the problem of natural human languages with similar approaches. However, today, studies that compare hundreds and even thousands of world languages with contemporary technical facilities and reveal their similarities and differences are generally carried out under the name of linguistic typology. The large-scale linguistic typology studies in the world acknowledge that world languages are even less similar to each other than assumed, culture makes language greatly different, and the typological characteristics of languages are not stationary. In this sense, attracting the attention of world typologists with its strong additive feature, Turkish always has the potential to develop new typological trends. As a matter of fact, it can be observed that contemporary Turkish tends to move away from the “typical” and develops some alternatives to itself in coding some morphological and syntactic categories.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BALCI, Tahir - KANATLI, Faik (2000), “Türkçenin Gelişme Eğilimleri: Önekimsilerle Eylem Türetimi”, Dil Dergisi, S. 94, s. 65-74.
  • BRADSHAW, Joel – CZOBAR, Francisc (Çev. ve Yay.) (2005), Otto Dempwolff’s Grammar of the Jabem Language in New Guinea, Hawai Üniversitesi Yay., Honolulu.
  • BRETON, Roland (2017), Dünya Dilleri Atlası, Çev.: Orçun Türkay, NTV Yay., İstanbul.
  • CHUMAKINA, Marina – CORBETT, Greville G. – BROWN, Dunstan (2008), Archi Language Tutorial (The Annual Meeting of the Linguistics Association of Great Britain (10-13 Eylül 2008), Colchester, Essex Üniversitesi Yay., İngiltere.
  • COMRIE, Bernard (2005), Dil Evrensellikleri ve Dilbilim Tipolojisi, Çev.: İsmail Ulutaş, Hece Yay., Ankara.
  • DALBY, David (2000), The Linguasphere Register of the World’s Languages and Speech Communities 1-2 Hebron, Linguasphere Yay., Galler.
  • GREENBERG, Joseph H. (1990), “Some Universals of Grammar with Particular Reference to the Order of Meaningful Elements”, On Language (Selected Writings of Joseph H. Greenberg) Yay.: Keith Denning- Suzanne Kemmer, Stanford Üniversitesi Yay., California, s. 40-70.
  • JANSEN, Tore (2016), Dillerin Tarihi, Çev.: Mehmet Doğan, Boğaziçi Yay. İstanbul.
  • JOHANSON, Lars (2007), Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, Çev.: Nurettin Demir, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.
  • ÖNER, Mustafa (1999), “Türkçede edatlı (sentaktik) isim çekimi”, Türk Dili, S. 565, s. 10-18.
  • ÖZALAN, Uluhan (Çev.) (2008), “Joseph H. Greenberg- Anlamlı Dil Unsurlarının Diziminde Görülen Bazı Evrensel Dilbilgisi Kuralları”, Dil Araştırmaları Dergisi, S. 3, s. 63-86. (İngilizce orijinal metnin bulunduğu kitap: Universals of Language, MIT Yay., Londra 1963, s. 73-113).
  • RZYMSKİ, C.-TRESOLDİ, T.-GREEHİLL, S. J. vd. (2020), “Cross-Linguistic Colexifications, Reproducible Analysis of Cross-Linguistic Polysemies”, (Türkçe adıyla: “Dilbilimsel Ortaklaşmalar Veritabanı, Dilbilimsel Polisemilerin Tekrarlanabilir Analizi”), Scientific Data, S. 7.
  • UZUN, Nadir Engin (2012a), “WALLS Yapabilir miyiz?”, 26. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (24-26 Mayıs 2012), Yay. Haz.: N. Baykal- K. Büyükkarcı-G. Ulusoy, Süleyman Demirel Üniversitesi Yay., Isparta.
  • UZUN, Nadir Engin (2012b), “Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri Üzerine”, Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, S. 19 / 2, s. 115- 134.
  • YILMAZ, Emine (2016), “Türkçenin Tipolojisi”, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, Kuramlar, Yöntemler, Beceriler, Uygulamalar, Yay. Haz.: Faruk Yıldırım-Burak Tüfekçioğlu, Pegem Akademi Yay., Ankara, s. 1-15.
  • Elektronik Kaynaklar
  • Ethnologue, (bugün dünyadaki dillerin sayısı ile ilgili olarak), www.ethnologue. com (Erişim tarihi: 18.10.2020).
  • UNESCO, Intangible Cultural Heritage, (Silbo Gomero ıslık diliyle ilgili olarak), www.ich.unesco.org (Erişim tarihi: 20.11.2020).
  • Wikipedia, (Wolof diliyle ilgili olarak), www.tr.qaz.wiki (Erişim tarihi: 18.11.2020).
APA Yüceol Özezen M (2021). DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. , 117 - 133.
Chicago Yüceol Özezen Muna DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. (2021): 117 - 133.
MLA Yüceol Özezen Muna DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. , 2021, ss.117 - 133.
AMA Yüceol Özezen M DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. . 2021; 117 - 133.
Vancouver Yüceol Özezen M DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. . 2021; 117 - 133.
IEEE Yüceol Özezen M "DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE." , ss.117 - 133, 2021.
ISNAD Yüceol Özezen, Muna. "DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE". (2021), 117-133.
APA Yüceol Özezen M (2021). DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. Türklük Bilimi Araştırmaları, 0(49), 117 - 133.
Chicago Yüceol Özezen Muna DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. Türklük Bilimi Araştırmaları 0, no.49 (2021): 117 - 133.
MLA Yüceol Özezen Muna DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. Türklük Bilimi Araştırmaları, vol.0, no.49, 2021, ss.117 - 133.
AMA Yüceol Özezen M DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. Türklük Bilimi Araştırmaları. 2021; 0(49): 117 - 133.
Vancouver Yüceol Özezen M DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE. Türklük Bilimi Araştırmaları. 2021; 0(49): 117 - 133.
IEEE Yüceol Özezen M "DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE." Türklük Bilimi Araştırmaları, 0, ss.117 - 133, 2021.
ISNAD Yüceol Özezen, Muna. "DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE". Türklük Bilimi Araştırmaları 49 (2021), 117-133.