Yıl: 2021 Cilt: 17 Sayı: 131 Sayfa Aralığı: 123 - 130 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-08-2022

RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE

Öz:
Ritüel davranışlar ve ritüellik insanın toplumsal yaşamının önemli bir unsuru, insan davranışının ayırıcı bir özelliği olarak belirir. Bilindiği gibi, 19. yüzyılın sonundan beri Ritüel ve Ritüellik kavramları, sosyoloji, kültürel antropoloji, etnoloji, teoloji, psikososyoloji gibi farklı alanlarda sürdürülen çalışmaların merkezinde yer almıştır. Bu çerçevede bazen kutsal ile olan ilişkileri üzerinde durulmuş (Durkheim), bazen simgesel birer eylem olarak tanımlanmış (Mauss), bazen kurumsal eylem olarak öne çıkarılmış (Bourdieu), bazen de geçiş ritüelleri olarak sınıflandırılmışlardır (Van Gennep). Hangi bağlamda ele alınırsa alınsın, bu ritüel davranışların, tarihsel ve toplumsal değişime paralel olarak bir değişim içine girdiği, yenilendiği gözlemlenir. Hatta bu deği şim içinde yok olan ritüel davranışlardan da söz etmek olanaklıdır. Ancak her durumda, ritüel davranışlar insan davranışının yadsınamaz bir özelliği olmayı sürdürürler. Dolayısıyla onların değişim ya da yok oluş süreci insan davranışlarını anlamlandırma ya da açıklama sürecinde kaçınılmaz olur. Bu sürecin anlaşılması, beraberinde birkaç kavramın anlaşılmasını ve doğru ilişkilendirilmesini de gerekli kılar. Bu çerçevede, “çağdaş ritüellik” üzerine çalışmalar sürdüren Fransız sosyolog Jean-Yves Dartiguenave’ın Ritüel Davranışlar ve Ritüellik başlıklı eseri önemli bir görev üstlenir. Bu eserde Dartiguenave, fenomenolojik bir bakış açısı benimseyerek daha çok anlambilimsel betimlemelerle, ritüellik süreçlerini kavramlar üzerinden kuramsal bir temele oturtmaya çalışır ve toplumbilimselden ziyade antropolojik bir tutumla ritüelliğin epistemolojik temellerini Jean Gagnepain’in dolayım kuramı üzerinden konumlandırmaya özen gösterir. Ritüel, ritüellik, ritüelsel gibi kavramları ve ilintili oldukları bazı kavramlarla (ussallık, başkalık, kültürleştirme gibi) kurulan ilişkileri ele alan araştırmacı, ritüel liğin anlamsal değişimini, sapmasını da bir süreç olarak ele alır. Dartiguenave’a göre doğal tutum olarak ritüel leşen, kültürleştirme sürecidir. Kültürleştirmeyi, bir toplumdaki değerler ya da davranış biçimlerini değiştirmek olarak değil, insanın doğal bir veriyi bir anlamla donatması sürecine karşılık olarak öne çıkarır. Dolayısıyla kültürleşme başkalığa, toplumsal alışverişleri anlamlandırmaya, yeni bir uzlaşı sürecine olanak sağlar. Araştır macı, yapısal-işlevsel bir bakış açısını, ritüel ve ritüellik konusunda şimdiye kadar benimsenmiş tanımlamaları bir yana bırakarak ritüelliği kendi içsel mantığı içerisinde kavramaya çalışırken doğa ve kültür arasında kurulan ilişkiyi odağa alır. Bu çalışmada, Dartiguenave’ın eserinden hareketle, doğal olanın kültürleştirilmesi süreci bağlamında, bir yeniden yorumlama ve kendine mal etme olarak ele alınan söz konusu süreç ve onunla ilintili kavram/kavramların değişimlerinin, sapmalarının, dönüşümlerinin neler oldukları yanında göze çarpan neden lerinden söz edilecek, ritüelin, ötekiyle bağ kurma gibi temel bir işlevini, dolayısıyla anlamını yitirmeye başla dığında toplumsal bir biçim olmaktan uzaklaştığının, yeni koşullarda Ritüelin bildik içeriğinden koptuğunun ancak inanışlardaki zayıflamanın, simgesel anlamın bozulmasının ritüellerin tümüyle ortadan kalkması için ye terli olmadığının, ritüellerin sorunsallaştığının altı çizilecek, Ritüelliğin kavramsal işleyişinin bir metinlerarası lık, bir söylemlerarasılık sürecinden uzak olmadığı olgusuna vurgu yapılacaktır.
Anahtar Kelime:

Thoughts on The Notions Ritual and Rituality and The Semantic Alteration of Rituality

Öz:
Ritualistic behaviours and rituality appear as an essential component of social life and a distinguishing quality of human behaviour. It is known that, from the end of the 19th century, the concepts of ritual and rituality are at the core of the studies carried on in different fields like sociology, cultural anthropology, ethnology, theology and psycho-sociology. Within this context, sometimes their relation to the sacred is emphasised (Durk heim), at times they are defined as symbolic acts (Mauss), at some other they are put forward as institutional action (Bourdieu), and from time to time classified as rites of passage (Van Gennep). In all these contexts, it is observed that these ritual behaviours are evolved and renewed in parallel with the historical and social changes. The ritual behaviours that disappeared in the course of this change can even be mentioned. However, in each case, they continue to be an undeniable quality of human behaviour. Accordingly, interpreting and explaining human behaviours in the process of their change and disappearance becomes inevitable. Understanding this process makes it essential to comprehend and to correctly correlate some of the terms. It is within this framework that, Ritual and Rituality, the book by the French sociologist Jean-Yves Dartiguenave, who works on “contem porary rituality,” takes on a very important task. In this work, from a phenomenological perspective and mostly with semantic representations, Dartiguenave attempts at placing the processes of rituality on a theoretical basis through concepts, and with an anthropologic attitude rather than a sociological one, takes care in positioning the epistemological basis of rituality on Gagnepain’s theory of mediation. The researcher who works on the relation between the concepts such as ritual, rituality, ritualistic and some other terms relevant to them (ration ality, otherness, culturalization), takes the semantic change, divergence of rituality as a process. According to Dartiguenave, what is naturally ritualized is the process of culturalization. He does not put forward culturaliza tion as a process to change the values and patterns of behaviour in society, but as a process of a person’s giving meaning to a natural data. Therefore, culturalization enables diversity, to make sense of social relations, a new possibility of process of reconciliation. While comprehending rituality in its inherent logic, the researcher leav ing aside a structural-functional point of view and the so far accepted definitions of ritual and rituality, puts the relation between nature and culture to the centre. In this study, the process that is seen as reinterpretation and appropriation by Jean-Yves Dartiguenave and the process of culturalization of the natural, and the changes, divergences, alterations of the concept/concepts related to it, along their reasons will be discussed, ritual’s movement away from being a social form when it loses its main function in establishing bond with the other, and therefore, its meaning, Ritual’s separation from its known context under new conditions, but that weakening of belief and deterioration of symbolic meaning are not enough in its total disappearance, and that the rituals are problematized, will also be underlined, with emphasis on the fact that the conceptual operation of rituality is not far from a process of intertextuality and interdiscursivity.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktulum, Kubilay. Folklor ve Metinlerarasılık. Ankara: Çizgi Yayınları, 2013.
  • Dartiguenave, Jean-Yves. Rites et Ritualité Essai sur l’altération sémantique de la ritualité. Paris: L’Harmattan, 2001.
  • Durand, Gilbert. Les structures anthropologiques de l’imaginaire. Paris: Dunod, 1969.
  • Eliade, Mircea. Dinler Tarihine Giriş. Istanbul: Kabalcı Yayınevi, 2009.
  • Gagnepain, Jean. Leçons d’introduction à la théorie de la Médiation. Louvain-La-Neuve: Editions Peeters, 1994.
  • Roberge, Martine. “En guise de conclusion Pour une relecture de nos rituels dans la société contemporaine”. Ethnologies 28(2) (2006): 213-222. 22 Mart 2019.
  • < https://doi.org/10.7202/014989ar>
  • Van Gennep, Les rites de passages. Paris : Éditions A. et J. Picard, 1981.
APA KASAP O (2021). RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. , 123 - 130.
Chicago KASAP OZLEM RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. (2021): 123 - 130.
MLA KASAP OZLEM RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. , 2021, ss.123 - 130.
AMA KASAP O RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. . 2021; 123 - 130.
Vancouver KASAP O RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. . 2021; 123 - 130.
IEEE KASAP O "RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE." , ss.123 - 130, 2021.
ISNAD KASAP, OZLEM. "RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE". (2021), 123-130.
APA KASAP O (2021). RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. Milli Folklor Dergisi, 17(131), 123 - 130.
Chicago KASAP OZLEM RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. Milli Folklor Dergisi 17, no.131 (2021): 123 - 130.
MLA KASAP OZLEM RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. Milli Folklor Dergisi, vol.17, no.131, 2021, ss.123 - 130.
AMA KASAP O RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. Milli Folklor Dergisi. 2021; 17(131): 123 - 130.
Vancouver KASAP O RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE. Milli Folklor Dergisi. 2021; 17(131): 123 - 130.
IEEE KASAP O "RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE." Milli Folklor Dergisi, 17, ss.123 - 130, 2021.
ISNAD KASAP, OZLEM. "RİTÜEL/ RİTÜELLİK KAVRAMLARI VE RİTÜELLİĞİN ANLAMSAL DEĞİŞİMİ ÜZERİNE". Milli Folklor Dergisi 17/131 (2021), 123-130.