SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM  UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI:  GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ

ZEREN AKBULUT, MERVE GÖRKEM

SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ

Merve Görkem ZEREN AKBULUT (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü, Samsun, Türkiye)

Milli Folklor Dergisi

11 5

Yıl: 2021 Cilt: 17 Sayı: 131 Sayfa Aralığı: 176 - 189 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-08-2022

SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ

Öz:

2003 tarihli UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, somut olmayan mirasın, ilişkili olduğu miras objeleri ile bütünleşik olarak toplum içinde ve toplumla birlikte yaşayabilirliğini güvence altına almayı hedefleyen bir koruma yaklaşımını yansıtmaktadır. Bu bütünsel koruma yaklaşımı; araştırma, bel geleme ve arşivlemenin yanında, yeniden üretme/canlandırma yoluyla daha geniş bağlamlarda yaşatma, eğitim ve öğretim yoluyla doğru bilgi aktarma/farkındalık oluşturma ve bilgi paylaşımı yoluyla kapasite geliştirme çalışmalarını destekleme süreçlerini de içermektedir. Somut olmayan kültürel miras, yaşatıldığı mekânlar ve zaman içinde geçirdiği değişim dinamikleri arasındaki ilişkiye odaklanan öğretim/bilinçlendirme uygulamala rının, kültürel mirasın aktarımını ve dolayısıyla korunmasının başarısını güçlendireceği, Sözleşme’de önemle vurgulanan bir argüman olarak dikkat çekmektedir. Sözleşme metni, Sözleşme’nin uygulanmasına işlerlik ka zandırmaya yönelik bir kılavuz niteliğinde olan Uygulama Yönergesi ve somut olmayan kültürel mirasla ilgili faaliyetler için geçerli olan yasal çerçevelerin tamamlayıcısı olan Etik İlkeler; birey, grup ve toplulukların müm kün olan en geniş aktif katılım temelinde merkeze alındığı, insan odaklı bir koruma perspektifine sahiptir. Tarih ve coğrafya öğretimi alanlarındaki çalışmaların amacı ve içeriği de insan odaklıdır ve her ikisi de mekân ve zaman kavramlarına eşdeğerde önem veren sosyal bilimlerdir. Bundan dolayı, her iki konu alanının sosyo mekânsal eksenli bakış açısının öğretim programı içeriklerine ve uygulamalarına nasıl yansıtılabileceğinin tar tışılmasının, somut olmayan kültürel mirasın; kendisini yaşatan insanlardan ve mekânlardan yalıtılmadan ve zaman boyutundaki konumuna yerleştirilerek, Geleneksel Türk Okçuluğu kapsamında değerlendirilmesine yö nelik dikkatin anlaşılması bakımından önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda, Türk Okçu luk Geleneği’nin kuşaklar arası aktarımındaki tarihsel sürekliliğe ve paylaşılan deneyimlere disiplinlerarası programlama yaklaşımı çerçevesinde izah getirebilmek amacıyla, geleneğin kültürel coğrafi geçmişinde saklı olan kolektif zihniyetin inşa edildiği mekânsal bağlam, sosyo-politik bağlam ile ilişkilendirilerek yazıda görünür kılınmaya çalışılmıştır. Ardından, milat öncesi Orta Asya kültür çevrelerinden günümüze aktarılarak yaşatılan mirasın kuşaklar arası aktarımının güçlenmesi için izlenmesi önerilen yaklaşımların bütünsel koruma süreçleri açısından taşıdığı önem; 2019 yılında, UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne Türkiye tarafından kaydettirilmiş olan Geleneksel Türk Okçuluğu örneği bağlamında değerlendirilmiştir. Bu yazı, UNESCO’nun; örgün öğretim sistemi içinde transdisipliner öğretim tasarılarında yer alan hedef-kazanım ların bilgi ve bilişsel süreç boyutlarının çerçevesinin geçmişe atıfla belirlenmesini önemli gören farkındalık oluşturma hedefinin yanında, Geleneksel Türk Okçuluğu özelinde somut olmayan kültürel mirasın günümüz için taşıdığı anlamın odağa alındığı bir bakış açısı ile yapılandırılmıştır. Somut olmayan kültürel mirası öğrenme kaynağı olarak değerlendiren Sözleşme çerçevesinde üretilmiş olan metinlerin ulusal ve uluslar arası düzeyde irdelendiği akademik eserler, coğrafya ve tarih öğretim programları, Çin, İslam ve Batı kaynaklarından yarar lanılarak hazırlanan araştırma eserlerin ve birincil veri kaynaklarının incelenmesi kapsamında gerçekleştirilen literatür araştırmasında, sosyal bilimler alanındaki araştırmalarda sıklıkla kullanılan tekniklerden biri olan içerik analizinden yararlanılmıştır. Belirtilen amaçlar çerçevesinde gerçekleştirilen doküman inceleme sürecinin ar dından, 9. sınıf tarih dersi İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası ile 11. sınıf coğrafya dersi Küresel Ortam, Bölgeler ve Ülkeler ünitesi kazanımları arasında birbirini destekleyen düşünme ve öğrenme bağlamlarının kullanılmasına yönelik adımlar içeren, Türk Okçuluk Geleneği’nin değişimi barındıran canlı doğasının güncel öğretim prog ramlarına entegrasyonunun odağa alındığı disiplinlerarası bir öğretim içeriği metodolojisi sunulmuştur.

Anahtar Kelime:

Safeguarding of Intangible Cultural Heritage Through Teaching Practices Within the Scope of Transmission: The Case of Traditional Turkish Archery

Öz:

2003 UNESCO Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage reflects a safeguarding approach that aims to ensure the viability of the intangible heritage (ICH) as a whole with the cultural object, within and with the community, integrated with the heritage objects to which it is associated. This holistic safeguarding approach, in addition to research, documentation and archiving processes, also includes the pro cesses of making it livable in wider contexts, transmitting correct knowledge/awareness raising through educa tion and training, and supporting capacity building related to information sharing. It draws attention as an im portant emphasis in the text of the Convention that teaching activities focusing on the relationship between heritage, space and time will strengthen the transmission of intangible heritage and, hence the success of its safeguarding. The text of the Convention, the Operational Directives and the Code of Ethics have a human oriented protection perspective in which individuals, groups and communities are centered on a participatory basis. The purpose and content of studies in the fields of history and geography teaching are also human-oriented and both are social sciences that place importance on the concepts of space and time. Therefore, discussing how both subject areas should be reflected in the socio-spatial-based perspective on teaching practices and instruc tional content designs in curricula will make important contributions in the context of understanding the atten tion to the evaluation of the intangible cultural heritage without isolating it from its material context with the physical environment and placed in its time dimension position. In this context, in order to explain the historical continuity and shared experiences in the intergenerational transmission of the Turkish Archery Tradition within the framework of the interdisciplinary programming approach, the spatial context in which the collective men tality hidden in the cultural geographic history of the tradition is built is associated with the socio-political context and it made visible in this paper. Then, the importance of the recommended approaches to be followed in order to strengthen the intergenerational transmission of the heritage that has been passed on from the pre Christ Central Asian cultural circles to the present day, in terms of holistic conservation processes is evaluated in the context of Traditional Turkish Archery which was inscribed on the Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity in 2019 by Turkey. This article has been structured by taking into account the goal of raising awareness, which considers it important to determine the framework of the knowledge and cog nitive process dimensions of the goal-achievements included in the transdisciplinary teaching designs within the formal education system of UNESCO with reference to the past. In addition, this paper also addresses the meaning of the intangible cultural heritage in today’s context in the case of Traditional Turkish Archery. Liter ature research has been carried out within the scope of academic works, geography and history teaching pro grams, research works prepared by using Chinese, Islamic and Western sources and primary data sources in which the texts produced within the framework of the Convention, which evaluated the intangible cultural her itage as a learning resource have been examined at national and international level. Content analysis, one of the techniques frequently used in research in the field of social sciences is used in the review of the literature doc ument. Following the document review process carried out within the framework of the stated purposes, the 9th grade history lesson includes the Turkic World in the First and Middle Ages and the 11th grade geography lesson Global Environment, Regions and Countries unit, which include steps for the use of thinking and learning con texts that support each other. An interdisciplinary teaching content methodology is presented focusing on the integration of the Turkish archery tradition’s living nature which includes the change into the current education programs.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aral, A. Erman. “Somut Olmayan Kültürel Miras ve Eğitim: Eğitimin Periyodik Raporlardaki Görünümüne Eleştirel Bir Bakış”. Millî Folklor 120 (Kış 2018): 61-67.
Aral, A. Erman . Somut Olmayan Kültürel Miras/Örgün, Yaygın ve Sargın Eğitim. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2020: 17-42.
Büyüköztürk, Şener ve diğer. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2018: 269.
Cameron, Fiona. “ The Liquid Museum: New Institutional Ontologies for a Complex, Uncertain World”. K. Message & A. Witcomb (Ed.)., Museum Theory (Part 2. Disciplines and Politics). NY: John Wiley & Sons Ltd., 2015: 245-361.
Colomer, Laia. “ICH and identity: The use of ICH among global multicultural citizens”. C. Waelde, C. Cum mings, M. Pavis & H. Enright (Ed.), Research Handbook on Contemporary Intangible Cultural Heri tage/Law and Heritage. UK: Edward Elgar Publishing, 2018: 194-216.
Cominelli, Francesca. “Innovation Power: The Strength of Weak Ties and The Liquid Museum”. C. Dunkley & G. Van der Hallen (Ed.)., Museums and Intangible Cultural Heritage/Towards a Third Space in the Heritage Sector. Bruges: Stevens Print nv, 2020: 67,68.
Çetin, Altan. “Memluk Devleti’nde Okçuluk”. Gazi Türkiyat 9, 2011: 67-86.
Darvill, Timothy. “Sorted for Ease and Whiz? Approaching Value and Importance in Archaeological Resource Management”. M. Clay, T. Darvill and B. J. Little (Ed.), Heritage of Value, Archaelogy of Renown/Resha ping Archaeological Assessment and Significance. ABD: University of Florida Press, 2005: 39.
Diyarbekirli, Nejat. Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, 1972: 11-44.
Dunkley, Chris and Geert Van der Hallen (Ed.). Museums and Intangible Cultural Heritage/Towards a Third Space in the Heritage Sector. Bruges: Stevens Print nv, 2020.
Göksu, Erhan. Okla Yükselen Millet/Türklerde Ok ve Okçuluk. İstanbul: Okçular Vakfı, 2018: 157.
IBE. In Focus Education and The Future. International Bureau of Education, 2017: 87-89, 08.03.2021. ˂http://ibe-infocus.org/wp-content/uploads/2018/03/In-Focus-2017.pdf ˃
Karpowicz, Adam. Osmanlı Türk Yayları/İmâli ve Tasarım. Çev. Mehmet Yılmaz Akbulut. İstanbul: Okçular Vakfı, 2018: 51-200.
Kasapoğlu Akyol, Pınar. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Örgün Eğitime Uygulanması: Ağ Araştırması (WebQuest) Örneği”. Millî Folklor 28 (111), 2016: 149-170.
Kirshenblatt-Gimblett, Barbara. “Intangible Heritage as Metacultural Production”. Museum International 56, 2004: 1-15.
Klopsteg, Paul E. Türk Okçuluğu. İstanbul: Okçular Vakfı, 2019: 106-111.
Krathwohl, David R. “A Revision of Bloom’s Taxonomy: An Overview”. Theory into Practice 4 (41), 2002: 215.
Lucan, Talabi Aisie. “Social Studies as an Integrated Subject”. Howard D. Mehlinger (Ed.), UNESCO Hand book for the Teaching of Social Studies. London: Croom Helm, 1981.
Maria, Gasouka, Arvanitidou Zoi, Foulidi Xanthippi ve Raptou Evagelia. “Folklor Araştırması ve Yeni Zorluk ları: Etnografiden Netnografiye”. İnternet Folkloru: Netlore ve Netnografi. Çev. Zeynep Safiye Baki Nal cıoğlu. M. Ö. Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke, T. Erdal, Z. S. Baki Nalcıoğlu (Yay. Haz.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2018: 15-22.
MEB Coğrafya Dersi (9-12. Sınıflar) Öğretim Programı. (2018). 12.02.2020. ˂http://mufredat.meb.gov.tr˃
MEB Tarih Dersi (9-12. Sınıflar) Öğretim Programı. (2018). 12.02.2020. ˂http://müfredat.meb.gov.tr˃
Meijer-van Mensch, Leontiné. “The Liquid Museum”. In C. Dunkley & G. Van der Hallen (Ed.)., Museums and Intangible Cultural Heritage/Towards a Third Space in the Heritage Sector. Bruges: Stevens Print nv, 2020: 67-71.
Nemeth, Gyula. Attila ve Hunları. Çev. Şerif Baştav. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fa kültesi Yayınları, 1982: 128-130.
Oğuz, M. Öcal. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?. Ankara: Geleneksel Yayınları, 2018: 90.
Ögel, Bahaeddin. İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1984: 94-100.
Özkafa, Fatih. “Okçuluk ve Hat Sanatı”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3(7) (2018): 1642- 1672.
Öztopçu, Kurtuluş. Kitâb u fî’İlm en-Nuşşâb. İstanbul: Türk Dilleri Araştırma Dizisi, 2002: 206.
Öztürk, Mustafa. “Coğrafya: Gelişimi, içeriği, eğitimi”. S. Karabağ ve S. Şahin (Ed.), Kuram ve Uygulamada Coğrafya Eğitimi. Ankara: Gazi Kitabevi, 2007: 3-51.
Palese, Emma. “Zygmunt Bauman. Individual and society in the liquid modernity”. SpringerPlus 2: 191, 2013: 1-4.
Pulhan, Gül. World Heritage in Turkey. İstanbul: The Banks Association of Turkey, 2009: 11.
Sandahl, Jette. “Addressing Societal Responsibilities Through Core Museum Functions and Methods: The Mu seum Definition, Prospects and Potentials”. In Museum International-Museum Definition: The Backbone of Museums 71 (1-2), 2019: 282.
Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi. (2003). 10.01.2020. ˂http://ich.unesco.org/doc/src/0009-TR- PDF.pdf˃
Şahintürk, Hüseyin, Ömer Uzunağaç, Şükrü Seçkin Anık ve Barış Can (Ed.). Minyatürlerle Osmanlı Devri Okçuluğu. Kür. M. Mustafa Bakırcı. Budapeşte: Okçular Vakfı/Gülbaba Vakfı, 2020: 20.
Tavşancıl, Ezel ve A. Esra Aslan. Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin İçerik Analizi. İstanbul: Epsilon, 2001: 30.
Tekeli, İlhan. Mekânsal ve Toplumsal Olanın Bilgibilimi Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010: 35.
Togan, A. Zeki Velidi. Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznamesi, Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Ahmet Sait Mat baası, 1972: 17-48.
Tosh, John. Tarihin Peşinde. Çev. Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1997: 200-210.
Turan, Osman. “Eski Türklerde Okun Hukuki Bir Sembol Olarak Kullanılması”. Belleten IX/35, 1945: 305- 318.
Tümertekin, Erol ve Nazmiye Özgüç. Beşeri Coğrafya/İnsan, Kültür, Mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi, 2019:115-120.
Türker, Abdullah. Coğrafya Dersi Öğretim Programlarının Kısa Tarihçesi ve 2018 Coğrafya dersi Öğretim Programı. Ü. Eser Ünaldı (Ed.), Coğrafya Öğretimi I. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2019: 1-24.
UNESCO. Learning with Intangible Heritage for a Sustainable Future. Guidelines for Educators in the Asia Pasific Region. France and UNESCO Bangkok Office, 2015: 1-88. 01.04.2021. ˂ http://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232381˃
UNESCO. Safeguarding Intangible Cultural Heritage in Formal and Non-formal Education. Intersectional Me eting/Summary Report. Paris: 7-8 October, 2019: 1-17, 27.10.2020. ˂http://ich.unesco.org/en/education 01017˃
UNESCO-ICHCAP. Teaching and Learning With and About Intangible Cultural Heritage in Asia and the Pa sific. Survey Report. UNESCO Organization, Paris and Republic of Korea, 2021, 02.04.2021. ˂http://bang kok.unesco.org/content/new-resources-available-intangible-cultural-heritage-education-asia-and-pacific ˃
Weiss, Ruth Palombo. “Brain-based Learning”. Training & Development 54(7), 20-24.
Zeren Akbulut, Merve Görkem. Öğrenmenin Yeni Paradigması/Coğrafya ve Tarih Temelli Konuların Disiplin lerarası Yaklaşımla Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2019: 67.
Zeren Akbulut, Merve Görkem . “Integrating Intangible Cultural Heritage in Curricula”. In R. Sağ, K. Demir, F. Uysal & A. Demirkaya (Eds.), 8th International Congress on Curriculum and Instruction Curriculum Studies in Life Long Learning, 25-27 March 2021, Ankara: EPÖDER, 2021: 39-40.

APA	ZEREN AKBULUT M (2021). SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. , 176 - 189.
Chicago	ZEREN AKBULUT MERVE GÖRKEM SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. (2021): 176 - 189.
MLA	ZEREN AKBULUT MERVE GÖRKEM SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. , 2021, ss.176 - 189.
AMA	ZEREN AKBULUT M SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. . 2021; 176 - 189.
Vancouver	ZEREN AKBULUT M SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. . 2021; 176 - 189.
IEEE	ZEREN AKBULUT M "SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ." , ss.176 - 189, 2021.
ISNAD	ZEREN AKBULUT, MERVE GÖRKEM. "SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ". (2021), 176-189.

APA	ZEREN AKBULUT M (2021). SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi, 17(131), 176 - 189.
Chicago	ZEREN AKBULUT MERVE GÖRKEM SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi 17, no.131 (2021): 176 - 189.
MLA	ZEREN AKBULUT MERVE GÖRKEM SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi, vol.17, no.131, 2021, ss.176 - 189.
AMA	ZEREN AKBULUT M SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi. 2021; 17(131): 176 - 189.
Vancouver	ZEREN AKBULUT M SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi. 2021; 17(131): 176 - 189.
IEEE	ZEREN AKBULUT M "SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ." Milli Folklor Dergisi, 17, ss.176 - 189, 2021.
ISNAD	ZEREN AKBULUT, MERVE GÖRKEM. "SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN ÖĞRETİM UYGULAMALARIYLA AKTARIMI KAPSAMINDA KORUNMASI: GELENEKSEL TÜRK OKÇULUĞU ÖRNEĞİ". Milli Folklor Dergisi 17/131 (2021), 176-189.