Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı

Yıl: 2022 Cilt: 12 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 235 - 292 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/iuitd.2022.1013346 İndeks Tarihi: 20-08-2022

Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı

Öz:
Kınalızâde Ali Efendi, istibdâl risalesinde Hilâl b. Yahyâ ile Hassâf’ı “Vakıf [hukuku] semasının parlayan yıldızları ve vakıf [hukuku] çatısının üzerinde yükseldiği temel sütunlar.” olarak tavsif etmektedir. Hanefî fıkhının teşekkül döneminde yaşamış Hilâl ve Hassâf’ın vakıf hukukuna dair kaleme aldıkları kitaplar öneminden dolayı ilerleyen dönemlerde ihtisar edilmeye başlanmıştır. İlk olarak Gazneli Devleti’nde kadılık ve başkadılık görevlerinde bulunmuş Nâsıhî’nin bu iki kitaba dair muhtasar yazdığı bilinmektedir. Nâsıhî’den yaklaşık üç buçuk asır sonra vefat eden Memlük başkadılarından Cemâleddin Mahmûd el-Konevî de benzer bir muhtasar kaleme almıştır. Son olarak Dımaşklı Hanefî fakih Burhânüddîn Trablusî el-İsʿâf fî ahkâmi’levkâf isimli bir muhtasar kaleme almıştır. Yapılan incelemeler neticesinde Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’ye ait muhtasarın halen kütüphanelerde el yazma olarak beklediği anlaşılmaktadır. Bu çalışma, “İbnü’s-Sirâc” diye tanınan Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin hayatı ve eserleri hakkında değerli bilgiler sunmakta, ayrıca Konevî’nin Hanefî vakıf hukuku alanında kaleme aldığı Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l- Hassâf isimli muhtasarının tahkikli neşrini konu edinmektedir. Kaynaklarda Konevî’nin, Memlük Devleti’nde Dımaşk başkadılığı görevini icra ettiği, hadis, tefsîr ve akâid eserleri kaleme alması yanında fıkıh alanındaki çalışmalarının daha fazla olduğu ifade edilmektedir. .
Anahtar Kelime:

Biography of Jamal al-din Mahmoud Qunawī and His Works and His Mukhtasar Named Muntakhab Waqfay Hilāl wa’l-Khassāf

Öz:
In his pamphlet on istibdāl or the act of giving, Qinalizāde ‘Ali Efendi, qualifies Hilāl and Khassāf as “the shining stars in the sky of the waqf [law] and the pillars that the roof of waqf [law] is looming over them.” Due to their importance, the books written by Hilāl and Khassāf, who lived in the formative period of Hanafī fiqh, began to be abridged in the following periods. Nāsıhī, who first served as a qādī and a qādī al-qudāt in the Ghaznavid state, wrote a mukhtasar on the Hilal and Khassāf books. Jamal al-din Mahmoud Qunawī, one of the Mamlūk qādī al-qudāt, who died about three and a half centuries after Nāsıhī, also wrote a similar mukhtasar on these works. Finally, the Hanafī faqīh from Damascus, Burhānaddīn Tarablosī, wrote a mukhtasar named al-Is’āf fî ahkām al-awqāf. As a result of the recent examinations of older library collections, it is believed that the mukhtasar of Jamal al-din Mahmoud Qunawī may be waiting for discovery as a manuscript in the libraries. This study presents valuable information about the life and works of Jamal al-din Mahmoud Qunawī, known as “Ibnü’s-Sirāj”. The paper also provides the critical edition of the mukhtasar called Muntakhab Waqfay Hilāl wal- Khassāf, which Qunawī wrote regarding the field of Hanafī waqf law. The sources claim that Qunawī served as a qādī al-qudāt of Damascus in the Mamlūk state and penned works in hadīth, tafsīr, ʿaqāʾid in addition to his more numerous works in the field of fiqh.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • İnceleme Bölümünde Yer Alan Kaynaklar
  • Altınbaş, Mehmet Vâmık Şükrü (1871-1947). Evkâf-ı Ümem Tarihi. İstanbul: 1915.
  • Bağdatlı İsmail Paşa (1839-1920). Hediyyetü’l-ârifîn, esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs el-Arabî, 1951.
  • Başoğlu, Tuncay. “Eyyûbîler ve Memlükler döneminde Fıkıh Yazımı”. İslam Tetkikleri Dergisi 10/1 (2020), 229-332.
  • Başoğlu, Tuncay. “Memlükler Döneminde Fıkıh Eğitimi”. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 25-26 (2018), 5-59.
  • Bursalı Mehmed Tâhir Efendi (1861-1925). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-yı Âmire, 1333.
  • Dâvûdî, Şemsüddîn Muhammed b. Alî b. Ahmed el-Mısrî (v. 945/1539?). Tabakâtü’l-müfessirîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Furat, Ahmet Hamdi. “Cemâleddîn Konevî ve Kitâbu’l-İʿcâz fi’l-İ‘tirâz ‘Ala’l-Edilleti’ş-Şer‘iyye Adlı Risalesi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007), 275-299.
  • Hakim, Muhammad Akram. “Cemâleddin el-Konevî ve el-Gunye fi’l-Fetâvâ Adlı Eseri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 35 (2020), 509-532.
  • Hakim, Muhammad Akram. el-Gunye fi’l-Fetâvâ Adlı Eserinin Tahkik ve Değerlendirilmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
  • Halebî, Hasan b. Ömer b. Habîb (v. 779/1377). Tezkiretü’n-nebih fi eyyâmi’l-Mansûr ve benîh. thk. Muhammed Muhammed Emin. Kahire: Matbaatü Daru’l-Kütüb, 1986.
  • Hilâl b. Yahyâ, Ebû Bekr b. Müslim el-Basrî (v. 245/860). Ahkâmü’l-vakf. Haydarâbâd: Dâiratü’l-meârifi’l- `Osmâniyye, H. 1355.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed (v. 852/1449). ed-Dürerü’l-kâmine fî aʿyâni’l-miʾeti’s-sâmine. thk. Muhammed Abdülmuîd Dân. Haydarabad: Meclisü Dâiratü’l-Meʿârifi’l- Osmâniyye, 1392/1972.
  • İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddîn (Şerefüddîn) Kâsım b. Kutluboğa b. Abdillâh es-Sûdûnî el-Cemâlî el-Mısrî (v. 879/1474). Tâcü’t-terâcim. thk. Muhammed Hayr Ramazan Yûsuf. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1413/1992.
  • İbn Nâsırüddin, Hâfız Muhammed b. Ebi Bekr b. Nâsırüddin ed-Dımaşkî (v. 842/1439). er-Reddü’l-vâfir. thk. Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1400/1980.
  • İbn Râfiʿ, Takiyüddîn Ebi’l-Me‘âli Muhammed b. Râfi‘ es-Sellâmî (v. 774/1372). el-Vefeyât. thk. Sâlih Mehdi Abbâs. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1402/1982.
  • İbn Tağriberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf b. Tağrîberdî el-Atâbekî el-Yeşbugavî ez-Zâhirî (v. 874/1469). en-Nücûmü’z-zâhira fî mulûk’i-Mısr ve’l-Kâhira. Mısır: Daru’l-Kütüb.
  • Kâtip Çelebi (v. 1067/1657). Keşfü’z-zünûn an esâmî’l-kütüb ve’l-fünûn. Bağdat: Mektebetü’l-müsennâ, 1941.
  • Kâtip Çelebi. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. thk. Muhammed Abdülkadir el-Arnavût. İstanbul: Mektebetü İrcica, 2010.
  • Kefevî, Mahmud b. Süleyman (v. 990/1582). Ketâ’ibü aʿlâmi’l-ahyâr min fükahâ-i mezhebi’n-Nuʿmani’lmuhtâr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ragıp Paşa 1041.
  • Konevî, Cemâleddin Ebü’s-Senâ Mahmûd b. eş-Şeyh Sirâceddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Celâleddin Mesʿûd b. Abdurrahman el-Hanefî (v. 770/1369). Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa 2762, vr. 1a-41b.
  • Konevî, Cemâleddin Ebü’s-Senâ Mahmûd b. eş-Şeyh Sirâceddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Celâleddin Mesʿûd b. Abdurrahman el-Hanefî. Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa 937, vr. 109b-141b.
  • Konevî, Cemâleddin Ebü’s-Senâ Mahmûd b. eş-Şeyh Sirâceddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Celâleddin Mesʿûd b. Abdurrahman el-Hanefî. Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ragıp Paşa 443, vr. 168b-219b.
  • Konevî, Cemâleddin Ebü’s-Senâ Mahmûd b. eş-Şeyh Sirâceddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Celâleddin Mesʿûd b. Abdurrahman el-Hanefî. Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Efendi 2003, vr. 72b-96b.
  • Konevî, Cemâleddin Ebü’s-Senâ Mahmûd b. eş-Şeyh Sirâceddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Celâleddin Mesʿûd b. Abdurrahman el-Hanefî. Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf. İstanbul: Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyüddin Efendi 1344, vr. 42b-69b.
  • Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddin el-Hanefî (v. 775/1373). el-Cevâhirü’l-mudiyye fî tabakâti’l Hanefiyye. Kerâtişî: Mîr Muhammed Kütüphane.
  • Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî (1848-1886). el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. nşr. Muhammed Bedreddin Ebû Firâs en- Niʿsânî. Mısır: Dâru’s-seâde, 1324.
  • Takıyyüddîn İbn Kadı Şühbe. Ebü’s-Sıdk Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed el-Esedî ed-Dımaşkî (v. 851/1448). Tarihu İbn Kâdî Şühbe. thk. Adnan Derviş. Dımaşk: el-Maʿhedü’l-Fransî li’d-dirâsâti’l- Arabiyye, 1994.
  • Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkî (1893-1976). el-A’lâm. Beyrut: Dârü’l-ilim li’l-Melâyîn, 2002.
APA erden y (2022). Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. , 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
Chicago erden yasin Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. (2022): 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
MLA erden yasin Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. , 2022, ss.235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
AMA erden y Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. . 2022; 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
Vancouver erden y Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. . 2022; 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
IEEE erden y "Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı." , ss.235 - 292, 2022. 10.26650/iuitd.2022.1013346
ISNAD erden, yasin. "Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı". (2022), 235-292. https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1013346
APA erden y (2022). Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. İslam Tetkikleri Dergisi, 12(1), 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
Chicago erden yasin Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. İslam Tetkikleri Dergisi 12, no.1 (2022): 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
MLA erden yasin Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. İslam Tetkikleri Dergisi, vol.12, no.1, 2022, ss.235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
AMA erden y Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. İslam Tetkikleri Dergisi. 2022; 12(1): 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
Vancouver erden y Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı. İslam Tetkikleri Dergisi. 2022; 12(1): 235 - 292. 10.26650/iuitd.2022.1013346
IEEE erden y "Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı." İslam Tetkikleri Dergisi, 12, ss.235 - 292, 2022. 10.26650/iuitd.2022.1013346
ISNAD erden, yasin. "Cemâleddin Mahmûd el-Konevî’nin Hayatı, Eserleri ve Müntehabü Vakfey Hilâl ve’l-Hassâf İsimli Muhtasarı". İslam Tetkikleri Dergisi 12/1 (2022), 235-292. https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1013346