Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği

ULUKOL, Betül; DOĞAN, Derya Gümüş

Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği

Derya Gümüş DOĞAN, (İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı, Malatya, Türkiye)

Betül ULUKOL (Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Sosyal Pediatri Bilim Dalı, Ankara, Türkiye)

İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi

25 0

Yıl: 2010 Cilt: 17 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 179 - 185 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği

Öz:

Amaç: İlköğretim öğrencileri arasında sigara kullanımının sıklığını saptamak, sigara kullanımına yol açan sosyokültürel faktörler ile öğrencilerin bu konudaki tutumlarını belirlemek, sigaranın sağlığa zararları ile ilgili bilgi düzeylerini ölçmek ve çocuk hekimi ve öğrencilerin katıldığı sigara karşıtı farklı eğitim modellerinin etkinliğini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Bireyler ve Yöntem: Araştırmaya 7., 8. ve lise 1. sınıf okuyan 391 öğrenci alınmıştır. İlk önce sigara içme deneyimi ve sıklığı belirlenmiştir. Ek olarak sosyodemografik faktörlerin ve öğrencilerin sigara içmesini etkileyeceği düşünülen faktörlerin incelenmesi için durum saptama anketi yapılmıştır. Daha sonra müdahale olarak sigara karşıtı eğitim amacıyla iki farklı program uygulanmıştır. İlk olarak çocuk doktoru tarafından sigaranın zararları ile ilgili seminer verilmiş ve ardından ergenler arasında gönüllüler belirlenerek sigaranın zararları ve kullanımının engellenmesi konusunda akran eğitimi yapılmıştır. Müdahalelerin etkisinin değerlendirilebilmesi için her iki program sonrasında öğrencilerin bilgi ve tutumlarını saptamak üzere anketler uygulanmıştır. Bulgular: Öğrencilerin %7,7’si sigara içmektedir ve %12,8’i en az bir kez sigara içmeyi denemiştir. Yaşla birlikte sigara içme sıklığı da artmaktadır. Sigara içen öğrencilerde alkol kullanma sıklığı daha fazladır. Eğitim modelleri uygulanmadan önce sigara içtiğini belirten 30 öğrenciden üçü (%10) eğitim semineri sonunda, dördü de (%14,8) akran eğitimi sonunda sigara içmeyi bırakmıştır. Akran eğitimi sürecinde öğrencilerin bilgi düzeylerinin arttığı ve sigaranın sağlık üzerine etkisi konusunda daha çok bilinçlendiği görülmüştür. Sonuç: Halen okullardaki eğitim programları kapsamında verilen eğitim seminerlerine ek olarak akran eğitimi uygulaması ve okullarda sigara karşıtı ekiplerin oluşturulması her iki programın da etkinliğini artıracaktır.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 2000 Genel Nüfus Sayımı, DİE Matbaası, Ankara, Mart 2003.
2. Lise Öğrencilerinin Sigara, Alkol ve Uyuşturucu Maddeler Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi Projesi Raporu, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Daire Başkanlığı,1995.
3. Elders MJ, Perry CL, Eriksen MP, Giovino GA. The report of the Surgeon General: Preventing tobacco use among young people. Am J Public Health 1994;84:543-7.
4. Preventing Tobacco Use and Addiction, Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, February, 2000.
5. Kulaksızoğlu A. Ergenlik Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2001.
6. Özlü T. Sigara hakkında bilmek istedikleriniz. Beyaz Yayınları, İstanbul, 2002.
7. Lantz PM, Jacobson PD, Warner KE, Wasserman J, Pollack HA, Berson J, Ahlstrom A. Investing in youth tobacco control:a review of smoking prevention and control strategies. Tobacco Control 2000;9:47-63.
8. Wakefield M, Chaloupka F. Effectiveness of comprehensive tobacco control programmes in reducing teenage smoking in the USA. Tobacco Control 2000;9:177-86.
9. WHO, Health Promotion Programs Through Schools, Geneva, 1995.
10. Unger JB, Rohrbach LA, Howard KA, Boley Cruz T, Johnson CA, Chen X. Attitudes toward anti-tobacco policy among California youth: associations with smoking status, psychosocial variables and advocacy actions. Health Education Research 1999;14(6):751-63.
11. Paavola M, Vartiainen E, Puska P. Smoking cesation between teenage years and adulthood. Health Edu Res 2001 February; 16(1):49-57.
12. Effectiveness of School-Based Programs as a Component of a Statewide Tobacco Control Initiative, Oregon 1999-2000. Centers for Disease Control 2001;50(31):663-666.
13. Glynn TJ. Essential elements of school-based smoking prevention programs J Sch Health 1989;59(5): 181-8.
14. Charlton A. School-based, youth-centred smoking intervention programmes: to be or not to be? Epidemiology and Biostatistics Group. The University of Manchester. Paper For WHO Conference on Tobacco and Youth-Singapore, 1999.
15. Dağlı E Sito A Macfarlane A. Okul sağlığı ve sigara ve madde bağımlılığı. Okul Sağlığı Kongresi, Konferanslar, Paneller, Çalışma Grupları sonuç Bildirgesi, 1999;27-9.
16. Flay BR, Koepke D, Thomson SJ, Santi, S, Best JA, Brown, KS. Six-year follow-up of the frist Waterloo school smoking prevention trial. Am J Public Health 1989;79:1371-6.
17. Jackson C. Initial and experimental stages of tobacco and alcohol use during late childhood:relation to peer, parent, and personal risk factors. Addictive Behaviors 1997;22(5): 685-97.
18. Özcebe H.Kırsal Alanda Adolesan ve Gençlerin Üreme Sağlığı Konusunda Bilgi Düzeyinin Saptanması ve Bilgi Düzeyinin Artırılması İçin Bir Müdahale Adolesan ve Genç Sağlık Gönüllüsü, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
19. Turner G, Shepherd J. A method in search of a theory: peer education and health promotion. Health Edu Res 1999;14(2):235- 47.
20. Can G, Topbas M, Oztuna F, Ozgun S, Can E, Yavuzyilmaz A. Factors contributing to regular smoking in adolescents in Turkey. J Sch Health. 2009 Mar;79(3):93-7.
21. www. hürriyetim.htm ‘Uyuşturucu Yaşı 13’, 19 Mart 2002.
22. Conrad KM, Flay BR, Hill D. Why children start smoking cigarettes: predictors of onset. Addic 1992;87:1711-24.
23. Yazıcı H, Ak İ. Çocukların sigara içen ve içmeyenleri algılama biçimleri. Bağımlılık Dergisi 2006;7:84-90.
24. Armstrong BK, Klerk NH, Shean RE, Dunn DA, Dolin PJ. Influence of education and advertising on the uptake of smoking by children. Med Austral 1990;152(5):117-28.
25. Sezer E, Horasan E. Ortaokul son sınıf öğrencilerinde sigara kullanımı prevalansı. Sağlık İçin Sigara Alarmı 1995;2(1)17-26.
26. Zhang L, Wang W, Zhao Q, Vartiainen E. Psychosocial predictors of smoking among secondary school students in Henan, China. Health Educ Res 2000; 15 (4):415-22.
27. Olds RS, Thombs DL. The relationship of adolescent perceptions of peer norms and parent involvement to cigarette and alcohol use. J Sch Health, 2001; 71(6):223-8.
28. Torabi MR, Bailey WJ, Majd-Jabbari M. Cigarette smoking as a predictors of alcohol and other drug use by children and adolescents: evidence of the “Gateway Drug Effect” J Sch Health 1993;63(7):302-6.
29. Herken H, Özkan İ, Çilli A, Bodur S Öğrencilerde alkol kullanım sıklığı ve sosyal öğrenmeyle ilişkisi. Düşünen Adam 2000;13:87- 91.
30. Ritchey PN, Reid GS, Hasse LA. The relative influence of smoking on drinking and drinking on smoking among high school students in a rural tobacco-growing country. J of Adoles Health 2001;29:386-94.
31. Greening L, Dollinger SJ. Adolescent smoking and perceived vulnerability to smoking-related causes of death. J of Pediat Psychol 1991;16(6):687-99.
32. Murray DM, Richards PC, Luepker RV, Johnson CA. The prevention of cigarette smoking in children: two-and three-year follow-upcomparisons of four prevention strategies. J Behavio Med 1987;10(6):595-611.
33. Akın M. Lise öğrencilerinin madde kullanımının zararlarına ilişkin sağlık eğitim gereksinimleri. www. bagımlılık.net/sayı 1.

APA	DOĞAN D, ULUKOL B (2010). Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. , 179 - 185.
Chicago	DOĞAN Derya Gümüş,ULUKOL Betül Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. (2010): 179 - 185.
MLA	DOĞAN Derya Gümüş,ULUKOL Betül Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. , 2010, ss.179 - 185.
AMA	DOĞAN D,ULUKOL B Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. . 2010; 179 - 185.
Vancouver	DOĞAN D,ULUKOL B Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. . 2010; 179 - 185.
IEEE	DOĞAN D,ULUKOL B "Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği." , ss.179 - 185, 2010.
ISNAD	DOĞAN, Derya Gümüş - ULUKOL, Betül. "Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği". (2010), 179-185.

APA	DOĞAN D, ULUKOL B (2010). Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17(3), 179 - 185.
Chicago	DOĞAN Derya Gümüş,ULUKOL Betül Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 17, no.3 (2010): 179 - 185.
MLA	DOĞAN Derya Gümüş,ULUKOL Betül Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, vol.17, no.3, 2010, ss.179 - 185.
AMA	DOĞAN D,ULUKOL B Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2010; 17(3): 179 - 185.
Vancouver	DOĞAN D,ULUKOL B Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2010; 17(3): 179 - 185.
IEEE	DOĞAN D,ULUKOL B "Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği." İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17, ss.179 - 185, 2010.
ISNAD	DOĞAN, Derya Gümüş - ULUKOL, Betül. "Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği". İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 17/3 (2010), 179-185.