Yıl: 2020 Cilt: 16 Sayı: 126 Sayfa Aralığı: 99 - 109 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 07-09-2022

HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI

Öz:
Geniş bir anlam yelpazesine sahip olan kültürün bilim dallarında; uygarlıklar, eğitim sürecinin bir ürünü, güzel sanatlar ve maddi olarak üretme, yetiştirme, ekin vb. birçok tanımı yapılmıştır. Yapılan çalışmanın ama- cına uygun olarak öğrenilmiş, korunmuş ve eğitimle geleceğe aktarılan bir olgu olarak tarif edilebilecek olan kültür, toplumların en özgün kendini ifade etme biçimi olarak görülebilir. Nesiller arası sürekliliğin sağlanma- sında kültür aktarımının bir yönünü oluşturan ve halk biliminin inceleme alanlarından birisi olan oyunlar, in- sanlar için geçmişi çok eski zamanlara dayanan en temel yaşamsal etkinliklerden biridir. Zihinsel, sosyal, dilsel ve kültürel olarak birey ve toplum açısından vazgeçilmez bir eylem olan oyunlar çoğu zaman eğitim amacıyla da kullanılmaktadır. Her toplumun kendine ait, uzun yıllar içerisinde benimseyip nesilden nesle aktararak oy- nadığı geleneksel oyunları vardır. Halk biliminin bir parçası olan bu oyunların, halk biliminin diğer unsurları gibi farklı pek çok işlevi vardır. Özellikle çocukların bilinçaltına isteyerek veya kendiliğinden yerleşme eğilimi gösteren bu oyunlar çocukların gelişimi açısından da çok önemli bir göreve sahiptir. Öğrenilen pek çok bilgiye yakın çevremizden karşılıklı etkileşimle ulaşıldığı düşünüldüğünde çocukluk döneminde oynanan oyunların bilgi ve beceri edinimindeki etkisi daha fazla ön plana çıkmaktadır. Bu sebeple W. Bascom’un Folklorun Dört İşlevi içerisinde yer alan “Hoş Vakit Geçirme Eğlenme-Eğlendirme” ve “Eğitim veya Kültürün Gelecek Ku- şaklara Aktarılarak Eğitilmesi” işlevlerine bağlı olarak bu araştırmada Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tara- fından çevrimiçi video olarak çocukların kullanımına sunulan 24 geleneksel oyun incelenmiştir. Araştırmada öncelikli olarak oyun ve geleneksel oyun ilişkisi ele alınarak halk biliminin işlevleri doğrultusunda bu oyunların çocukta geliştirdiği kültürel ve kişisel beceriler ile geleneksel oyunlar arasındaki eğitime dair ilişkiler irdelen- miştir. Araştırmanın son bölümünde, incelenen bu oyunlara ait kurallar ve toplamda 95 dakikalık görüntü kay- dına ait içerik analizi bulgularına yer verilmiştir. Araştırma sonucunda geleneksel oyunların, çocukların hem sosyal hayatını hem de eğitim hayatını şekillendirecek birtakım beceriler kazandırmakta önemli bir rol oynaya- cağı ifade edilebilir. Özellikle küçük yaşlarda hayatı oyun ve eğlence olarak gören çocuklar için incelenen oyun- ların eğlence işlevini yerine getirdiği görülmektedir. Bununla birlikte oyunlarda yer alan kurallar, kuralların uygulanma süreci ve kural-oyun düzeni ilişkisi göz önüne alındığında toplumsal kuralları öğrenme, kurallara uyma ve kurallara ilişkin bir denetim mekanizması geliştirmekte oyunların büyük bir işlevi vardır. Oyunların dil becerileri ile ilişkisi düşünüldüğünde ise yüzlerce yıllık halk kültürünün üretimi olan tekerleme, sayışmaca gibi etkinliklerin özellikle konuşma ve dinleme becerisini geliştirmekte kullanılabileceği söylenebilir. Oyun- larda yer alan söz, müzik ve hareket unsurlarının bir arada kullanılması ile ahenk ve ritim duygusu geliştiği gibi aynı zamanda birlikte hareket etme, grubun parçası olma ve iş birliği gibi alanlarda da gelişim kaydedilebile- cektir.
Anahtar Kelime:

Traditional Children's Games in The Context of Functions of Folklore: RTUK Children Games

Öz:
In the science branches of culture, which has a wide range of meanings; civilizations, a product of the educational process, fine arts and material production, cultivation, kultur etc. many definitions have been made. It can also be said that culture, which can be described as a phenomenon learned, preserved and transmitted to the future through education, is the most original form of self-expression of societies. Games, which is one of the fields of folklore's study and constitute an aspect of cultural transmission in ensuring intergenerational con- tinuity, is one of the most basic vital activities for humans. Mental, social, linguistic and culturally indispensable action for individuals and society, games are often used for educational purposes. Each society has its own traditional games that it has adopted over the years and passed on from generation to generation. These games, which are part of folklore, have many different functions like other elements of folklore. These games, which tend to settle subconsciously or spontaneously, have a very important role in the development of children. Con- sidering that a lot of information is learned through mutual interaction from our close environment, the effect of games played in childhood becomes more prominent. For this reason, 24 traditional games presented to chil- dren as online videos by Turkish Supreme Council of Radio and Television have been examined in this research, depending on the four functions of folklore offered by W. Bascom as “Pleasant Time Passing, Entertaining and Making Entertainment” and “Teaching Education or Culture by Transmitting to Future Generations”. In the research, primarily, the relationship between game and traditional game has been examined, and the relations between the cultural, personal skills and education between traditional plays developed by children in line with the functions of folklore have been examined. In the last part of the research, the rules of these games examined and the content analysis findings of the 95-minute image recording in total are included. As a result of the research, it can be stated that traditional games will play an important role in providing a number of skills that will shape both the social and educational life of children. It is observed that the games examined for children who see life as games and entertainment, especially at a young age, perform the entertainment function. How- ever, given the rules in the games, the process of applying the rules and the relationship between rules and games, the games have a great function in learning social rules, following the rules and developing a control mechanism related to the rules. Considering the relationship between games and language skills, it can be said that activities such as nursery rhymes and counting-out game, which are the production of hundreds of years of folk culture, can be used especially to improve speaking and listening skills. By using the words, music and movement elements in the games together, a sense of harmony and rhythm improves, as well as improvement in areas such as acting together, being part of the group and collaboration.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aksoy, Hüseyin. “Çocuk oyunlarının İşlevleri: Sarıkeçili Yörük Çocuk Oyunları”. Millî Folklor 126 (2014): 265-76.
  • Arslan, Filiz. “1-3 Yaş Dönemindeki Çocuğun Oyun Ve Oyuncak Özelliklerinin Gelişim Kuramları İle Açıklanması”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 4/2 (2000): 40-43.
  • Aydın, Tahirhan. “Dil Öğretimi ve Oyun -Çoklu Zekâ Teorisi Işığında-”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/1 (2014): 71-83.
  • Bascom, William R. Folklorun Dört İşlevi. Çev. Ferya Çalış. Halk biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. Haz. M. Öcal Oğuz-Selcan Gürçayır. Ankara: Geleneksel Yayınları, 2010.
  • Canning, Natalie. “Children’s Empowerment in Play”. European Early Childhood Education Research Journal 15/2 (2007): 227-236.
  • Çevik, Mehmet. "Kültürel Değişim, Gelenek ve Türk Halk Hikâyeciliği". Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/12 (2014): 113-123.
  • Çobanoğlu, Özkul. Halk bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
  • Dağbaşı, Gürkan. “Oyun Tekniği ve Arapça Öğretiminde Kullanımı”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, 2007.
  • Dervişoğulları, Necmiye. “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretilen Sınıflarda Oyunlarla Sözcük Öğretimi”. Yayımlan- mamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, 2008.
  • Doğanay, Jale. “Anasınıfına Devam Eden Çocukların Ebeveynlerinin Çocuk Oyun ve Oyuncakları Hakkındaki Görüş- lerinin İncelenmesi”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, 1998.
  • Ekici, Metin. "Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme". Milli Folklor 80 (Kış 2008): 33-38.
  • Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2008.
  • Gençlik ve Spor Bakanlığı, http: //karaman.gsb. gov.tr/Public/Edit/images/IM/47/ GELENEK- SEL%20%C3%87OCUK%20OYUNLARI%20%C5%9EENL%C4%B0%C4%9E%C4%B0.pdf
  • Girmen, Pınar. “Eskişehir Folklorunda Çocuk Oyunları ve Bu Oyunların Yaşam Becerisi Kazandırmadaki Rolü”. Millî Folklor 95 (2012): 263-73.
  • Gökşen, Cengiz. “Oyunların Çocukların Gelişimine Katkıları ve Gaziantep Çocuk Oyunları”. Journal of Turkish Re- search Institute 52 (2014): 229-229.
  • Gülsoy, Tuba, ve Duygu Uçgun. “6.Sınıf Öğrencilerinin Kelime Hazinesinin Geliştirilesinde Eğitsel Oyunların Etkisi- nin İncelenmesi”. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8/13 (2013): 943-52.
  • Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1979. Huizinga, Johan. Homo Ludens-Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Ayrıntı, 2006.
  • İşler, Haydar. “Tarihsel Kökenleri, Yayılma, Organizaon Biçimleri ve Fonksiyonları Bakımından Geleneksel Aba ve Şalvar Güreşlerinin İncelenmesi”. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, 1997.
  • Kar, Aykut. "Divanü Lütati’t Türk’te Geçen Çocuk Oyunları ve Günümüz Oyunlarına Etkisi". I. Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. Türk Eğitim Sen Yayınları, 135-140, Ankara, 2016.
  • Kara, Mehmet. “Oyunlarla yabancılara Türkçe öğretimi”. Türklük Bilimi Araştırmaları 27 (2010): 407-421.
  • Karaca, Murat. “Çocukların Kültürel Gelişiminde Oyun Faktörü: Çankırı Yöresinde Oynanan Çocuk Oyunları”. Millî Folklor 109 (2016): 241-256.
  • Karkınlı, Reyhan. “Özbeklerde Çocuk Oyun - Oyuncak Kültürü ve Çocuk Oyunları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”. Journal of Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 12/22 (2017): 485-98.
  • Kayabaşı, Onur Alp. "Taşeli Yöresi Tahtacılarının Geçiş Dönemlerinde Mitolojik Unsurlar". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 78 (Yaz, 2016): 139-158.
  • Kayabaşı, Rabia Gökçen. Ata Yurttan Ana Yurda Çocuk Oyunlarının Yolculuğu Taşeli Yöresi Çocuk Oyunları. Konya: Kömen Yayınları, 2019.
  • Malinowski, Bronislaw. Bilimsel Bir Kültür Teorisi (çev. Saadet Özkal). İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1992.
  • Oğuz, M.Öcal ve Petek Ersoy. Türkiye'de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları. Ankara: Gazi Üniversi- tesi THBMER Yayını, 2007.
  • Özdemir, Nebi. Türk Çocuk Oyunları Cilt-I. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
  • Özden Gürbüz, Duru. “Geleneksel Çocuk Oyunları ve Eğitimsel İşlevleri: Emirdağ Örneği”. Turkish Studies-Interna- tional Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 11/14 (2016): 529-564.
  • Özenç, Emine Gül. “Sınıf öğretmenlerinin İlk Okuma ve Yazma Öğretiminde Oyunla Öğretim Yöntemine İlişkin Gö- rüşlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. e-Journal of New World Sciences Academy 6/1 (2011): 1166-1184.
  • Özer, Arzu ve diğer. “Oyunun Çocuk Gelişimi Üzerine Etkileri”. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları 4/3 (2006): 54- 57.
  • Plummer, Deborah M. ve diğer. Social Skills Games for Children. GB: Jessica Kingsley Publishers, 2008.
  • Quick, P.S. 100 Games for Children. Andrews UK, 2014.
  • Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, “Geleneksel Çocuk Oyunları” 06. 03.2020. https: // www.rtukcocuk.gov.tr/oyunlar. php
  • Sağlam, Mehmet, ve Neriman Aral. “Tarihsel Süreç İçerisinde Çocuk ve Çocukluk Kavramları”. Çocuk ve Medeniyet 2 (2016): 443-56.
  • Unicef, “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme” 01.03.2020. https: //www.unicef.org/turkey /%C3%A7ocuk-hak- lar%C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme
  • Yalçın, Süleyman Kaan, ve Fatih Özek. “Söz Varlığının Temel Dil Becerilerinin ve Akademik Disiplinlerin Kazanı- mına Olan Etkileri”. Millî Eğitim Dergisi 171 (2006): 130-139.
  • Yeşil, Yılmaz. Türk Dünyasında Geçiş Dönemi Ritüelleri. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
  • Yeşildal, Ünsal Yılmaz. “Atalar Kültüne Dair İnanmaların Türklerin Ad Verme İnanç ve Gelenekleri Üzerindeki Te- siri”, Millî Folklor 119 (Güz 2018): 48-59.
  • Yıldırım, Seyfullah. Kazak Kahramanlık Masalları. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversi- tesi Yayınları, 2017.
APA SALLABAŞ M (2020). HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. , 99 - 109.
Chicago SALLABAŞ MUHAMMED EYYÜP HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. (2020): 99 - 109.
MLA SALLABAŞ MUHAMMED EYYÜP HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. , 2020, ss.99 - 109.
AMA SALLABAŞ M HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. . 2020; 99 - 109.
Vancouver SALLABAŞ M HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. . 2020; 99 - 109.
IEEE SALLABAŞ M "HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI." , ss.99 - 109, 2020.
ISNAD SALLABAŞ, MUHAMMED EYYÜP. "HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI". (2020), 99-109.
APA SALLABAŞ M (2020). HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. Milli Folklor Dergisi, 16(126), 99 - 109.
Chicago SALLABAŞ MUHAMMED EYYÜP HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. Milli Folklor Dergisi 16, no.126 (2020): 99 - 109.
MLA SALLABAŞ MUHAMMED EYYÜP HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. Milli Folklor Dergisi, vol.16, no.126, 2020, ss.99 - 109.
AMA SALLABAŞ M HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. Milli Folklor Dergisi. 2020; 16(126): 99 - 109.
Vancouver SALLABAŞ M HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI. Milli Folklor Dergisi. 2020; 16(126): 99 - 109.
IEEE SALLABAŞ M "HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI." Milli Folklor Dergisi, 16, ss.99 - 109, 2020.
ISNAD SALLABAŞ, MUHAMMED EYYÜP. "HALK BİLİMİNİN İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARI: RTÜK ÇOCUK OYUNLARI". Milli Folklor Dergisi 16/126 (2020), 99-109.