TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ

Yıl: 2019 Cilt: 8 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 481 - 511 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-09-2022

TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ

Öz:
Beslenme, canlılar için vazgeçilmez olan eylemlerden biridir. Ġnsan ise ateĢi keĢfetmesiyle çeĢitli et, sebze ve meyveleri piĢirerek beslenme alıĢkanlığını kazanmıĢtır. Bu eylem; zamanla coğrafyalar ekseninde değiĢkenlik gösteren bir ritüel ya da tören hâline gelmiĢ; giderek sosyal ve kültürel kimliğin de simgesi olmuĢtur. ĠletiĢim ve kültürel etkileĢim Ģekli olan bu törenler, ailenin gücünün ve statüsünün göstergesi, siyasal güç vb. rolleri üstlenen; dostluk, paylaĢma, eğlence ve toplumsallaĢtırma aracı olma gibi iĢlevleri olan bir araĢtırma konusudur. ÇalıĢmada, Türk ailesindeki sofra ve sofra adabından hareketle Denizli yöresi ailesinin yemek yeme törenlerindeki sofra adabı kuralları tespit edilecektir. ÇalıĢmada, söz konusu sofrayla ilgili olan davranıĢ kalıplarının simge ya da sembollerle nasıl bir iletiĢim oluĢturduğu, ailenin sofradaki iç disiplinini nasıl sağladığı, kır yaĢantısındaki sofra adabı ile kent yaĢantısındaki sofra adabı arasındaki uygulama farklılıklarının neler olduğu tespite çalıĢılırken sofra adabının sosyokültürel iĢlevleri çeĢitli kaynaklardan ve saha araĢtırmasından elde edilen verilerden hareketle tartıĢılacaktır.
Anahtar Kelime:

TABLE MANNERS OF THE TURKISH FAMILY, THE EXAMPLE OF DENĠZLĠ AND ITS FUNCTIONALITY

Öz:
Nutrition is one of the indispensable actions for living beings. Human beings have gained the habit of nutrition by cooking various meats, vegetables and fruits with the discovery of fire. This action; over time, became a ritual or ceremony that varied in geographical axis; increasingly became a symbol of social and cultural identity. These ceremonies, which are the form of communication and cultural interaction, are indicative of the strength and status of the family, the role of political power, etc.; are a research subject which has functions of friendship, sharing, entertainment and socialization. In the study, “table” and “table manners” in the Turkish family will be determined by the rules of “tableware” in the food-eating ceremonies of the Denizli region family. In the study, The socio-cultural functions of “table manners” will be discussed from various sources and from the data obtained from field research while trying to find out how the behaviour patterns related to the “table” form a communication with symbols or symbolism, how the family provides the inner discipline of the table, what are the differences between the “table manners” in the rural life and the “table manners” in the city life.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdurrezzak, A. O. (2014). ĠĢlevsel teori bağlamında yemek kültürünün iletiĢimsel yönü. Turkish Studies, 9/11, 1-16.
  • Abrahamson, M. (1990). Ġşlevselcilik (çev. Nilgün Çelebi). Konya: Sebat Ofset.
  • Akan, V. (2003). Birey ve toplum. Sosyolojiye giriş (Ed. Ġlhan Sezal). Ankara: Martı Kitap Yayınevi, 79-104.
  • AkĢit, M. A. (1991). Beslenmeye giriş. EskiĢehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Ders Kitapları.
  • Arslan, M. (2011). GeçmiĢten günümüze denizli folkloru. Tanrıların kutsadığı vadi. Ġstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 305-355.
  • Arslan, P. (1997). Toplumun geleneksel yemek kültürünün değiĢimi- hızlı hazır yemek sistemine (fast food) geçiĢ. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar No: 20 (haz:
  • Kamil TOYGAR), Ankara: Türk Halk Kültürünü AraĢtırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, 29-34.
  • Bayat, F. (2007). Türk mitolojik sistemi C. II, Ġstanbul: Ötüken.
  • Baykara, T. (2001). Türk kültür tarihine bakışlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi BaĢkanlığı Yayınları.
  • Beardsworth, A. vd. (2011). Yemek psikolojisi. (çev. Abdulbaki Dede). Ankara: Phoenix Yayınları.
  • BektaĢ, C. (2011). Bu ezgi kimin? (ed. Nezih BaĢgelen). Ġstanbul: Arkeoloji ve Sanat Dalları Yayınları.
  • BeĢirli, H. (2010). Yemek, kültür ve kimlik. Milli Folklor, 22/87, 159-169.
  • BeĢirli, H. (2011). Türk kültüründe güç, iktidar, itaat ve sadakatin yemek sembolizmi esasında değerlendirilmesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58, 139-152.
  • Bostancı, N. (2003). Toplum ve kültür. Sosyolojiye giriş (ed. Ġlhan Sezal). Ankara: Martı Kitap Yayınevi, 106-132.
  • Bryan, S. T. (1988). Statü. Ankara: Doruk Yayınları.
  • Bottomore, T. B. (1977). Toplumbilim (çev. Ünsal Oskay). Ankara: Doğan Yayınevi.
  • Cüceloğlu, D. (2010). Ġnsan ve davranışı. Ġstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Demir, Ö. ve Acar, M. (2002). Sosyal bilimler sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları.
  • Denizli Ġl Yıllığı 1967, (1868). Devlet Yayını Baskısı, Ankara: Ay Yıldız Matbaası.
  • Develioğlu, F. (1970). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
  • Doğan, Ġ. (2012). Sosyoloji, kavramlar ve sorunlar. Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
  • Doğanbey, N. (1989). Türk mutfak kültürü. II. Milletlerarası Yemek Kongresi (düz. Feyzi Halıcı). Ankara: Konya Kültür ve Turizm Vakfı Yayınları.
  • Durugönül, E. (2003). KüreselleĢme ve toplumlar. Sosyolojiye giriş (ed. Ġlhan Sezal). Ankara: Martı Kitap Yayınevi, 591-617.
  • Düzgün, E. vd. (2015). Mezopotamya‟dan günümüze mutfak kültürü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3/1, 41-47.
  • Ekici, M. (2005). Çal Denizli yöresi düğün gelenekleri ve geleneksel Türk düğün yapısında meydana gelen değiĢmeler. Halk Kültüründe Değişim Unsurları Sempozyumu 2004, Ġstanbul, 184- 191.
  • Erkal, M. E. (1995). Sosyoloji (Toplumbilimi). Ġstanbul: Der Yayınları.
  • Fındıkoğlu, Z. F. (1949). Folklor ve etnografya kılavuzu. Ankara: Dil Tarih Coğrafya Fakültesi.
  • Gıddens, A. (2009). Sosyoloji başlangıç okumaları (çev. Günceli Altaylar). Ġstanbul: Say Yayınları.
  • Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alıĢkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 25-30.
  • Gürsoy, D. (2004). Tarihin süzgecinde mutfak kültürümüz. Ġstanbul: Oğlak Yayıncılık.
  • Günay, D. ve Parsa, A. F. (2012). Görsel göstergebilim. Ġstanbul: Es Yayınları.
  • Güvenç, B. (2000). Türk kimliği. Ġstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Haviland, W. (2002). Kültürel antropoloji (çev. Hüsamettin Ġnaç, Seda Çiftçi), Ġstanbul: Kaknüs Yayınları.
  • Haydaroğlu, Ġ. (2003). Osmanlı saray mutfağından notlar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 22 / 34, 1-9.
  • Ġçli, G. (2011). Sosyolojiye Giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Kabaklı, A. (1989). Dede Korkut Kitabı‟nda yemekler ve yemekle ilgili bazı törenler. Ġkinci Milletlerarası Yemek Kongresi (düz. Fevzi Halıcı). Konya: Konya Kültür ve Turizm Vakfı Yayınları, 185- 189.
  • KağıtçıbaĢı, Ç. (1988). Ġnsan ve insanlar. Ġstanbul: Evrim Basım Yayım Dağıtım.
  • Kaptan, ġ. T. (1988). Denizli’nin halk kültürü ürünleri C.1. Denizli: Yenigün Ofset.
  • Kaplan, M. (2006). Kültür ve dil. Ġstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Ken, B. (2014). Sosyolojiye giriş (çev. Ġbrahim Kaya). Ġstanbul: Say Yayınları.
  • Kızılçelik, S. ve YaĢar, E. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimleri sözlüğü. Ankara: Atilla Kitabevi.
  • Korkmaz, E. (2010). Sofra. Simgeler sözlüğü. Ġstanbul: Anahtar Kitaplar Yay., 1085.
  • Kök, ġ. (2007). Acıpayam yemek kültürü. I. Acıpayam Sempozyumu Bildirileri 1-3 Aralık 2003, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
  • Lundberg A. vd. (1985). Sosyoloji C.1 (çev. Özer Ozankaya). Ankara: IĢın Yayıncılık.
  • Masala, A. (1989). Türkler ve yemek. II. Milletlerarası Yemek Kongresi (düz. Feyzi Halıcı), Konya Kültür ve Turizm Vakfı Yay., 12-14.
  • Maslow, A. H. (1970). Motivation and personality (1943 basımlı “A theory of human motivation‟ın geniĢletilmiĢ Ģekli). New York.
  • Merdol, T. K. (2004). Türkiye’ye özgü beslenme rehberi. Ankara: Türkiye Halk Sağlığı Kurumu.
  • Osan, M. (2002). Denizli Ġli Baklan Ġlçesi Dağal Kasabası geleneksel halk kültürü ürünleri. YayımlanmamıĢ Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Denizli
  • Ozankaya Ö. (1984). Toplumbilime giriş. Ankara: S Yayınları.
  • Ozankaya, Ö. (1984). Temel toplumbilimleri sözlüğü (GeniĢletilmiĢ 3. Basım). Ankara: SavaĢ Yayınları.
  • Ögel, B. (2000). Türk kültür tarihine giriş C. 4. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Ögel, B. (1988). Dünden bugüne Türk kültürünün gelişme çağları. Ġstanbul: Türk Dünyası AraĢtırmaları Vakfı.
  • Öger, A. (2014). Uygur „kök meĢrebi‟ üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 4, 71-88.
  • Önür, N. (2002). Küreselleşen dünyada iletişim ve toplum. Ankara: Alp Yayınevi.
  • Özer, Ġ. (2003). Toplumsal geliĢme/ değiĢme. Sosyolojiye giriş (ed. Ġlhan Sezal). Ankara: Martı Kitap Yayınevi, 559-589.
  • Özkalp, E. (2014). Sosyolojiye giriş. Bursa: Ekin Basın Yayım Dağıtım.
  • Rıtzer, G. (2009). Toplumun McDonadlaĢması. Sosyoloji başlangıç okumaları (ed. Anthony Giddens). Ġstanbul: Say Yayınları, 57-65.
  • Sağır, A. (2012). Bir yemek sosyolojisi denemesi örneği Tokat mutfağı. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7/4, 2675-2695.
  • Sayın, Ö. (1985). Sosyolojiye giriş. Ġzmir: Erdem Kitabevi.
  • Schimmel, A. (2004). Tanrı’nın yeryüzündeki işaretleri (çev. Ekrem Demirli). Ġstanbul: Kabalcı.
  • Sezal, Ġ. (2003). Toplum ve aile. Sosyolojiye giriş (ed. Ġlhan Sezal). Ankara: Martı Kitap Yayınevi.
  • Sürücüoğlu, M. S. vd. (2005). Eski Türk besinleri ve yemekleri, Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü AraĢtırma ve Tanıtma Vakfı Yay. 7-53.
  • ġemsioğlu, C. (2004). 20. yy. başlarında Denizli. Denizli: Sanatseverler Derneği Yay.
  • Tezcan, M. (1991). Toplumsal ve kültürel değişme. Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi.
  • Tezcan, M. (1995). Sosyolojiye giriş. Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
  • Tezcan, M. (2000). Türk ailesi antropolojisi. Ankara: Ġmge Kitabevi.
  • Tezcan, M. (2000). Türk yemek antropolojisi yazıları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yay.
  • Tezcan, M. (2001). Yemek öğünleri ve türleri, Türk mutfak kültürü. (haz. Kamil Toygar). Ankara: Takav Matbaası, 171-173.
  • Toker, T. (2009). Denizli ili kültür hayatı (düz. Hasan Kallimci), Denizli: Bilal Ofset.
  • Tolan, B. (1975). Toplumbilimlerine giriş. Ankara: Adım Yayınları.
  • Turner, B. S. (1988). Statü. Ankara: Doruk Yayınları.
  • Uçar, Ġ. (2012). Kutadgu Bilig‟de beden dili. Turkish Studies, 7/4, 3045-3058.
  • Uğur F.; Tatlıcan N. ve Nerkiz M. (2012). Kale-Davas yöresinde ömrün üç toyu, Denizli Kaledavas Sempozyumu Bildirileri, 343-358.
  • Unesco -1982. (2009). Mexico City declaration on cultural policies.
  • Ülken, H. Z. (1969). Sosyoloji sözlüğü. Ġstanbul: Milli Eğitim Yayınevi.
  • Yaman, R. (1989).Türklerde yemek yeme alıĢkanlıkları ve buna iliĢkin davranıĢ kalıpları. II. Milletlerarası Yemek Kongresi-1988 (düz. Feyzi Halıcı). Konya: Konya Kültür ve Turizm Vakfı Yayınları.
  • Zencirkıran, M. (2015). Sosyoloji. Bursa: Dora Yayıncılık.
  • K1. AYDINLAR, AyĢe. 52, Denizli/ Merkez, Üniversite mezunu, Öğretmen.
  • K2. CANBELDEK, Adil. 55, Denizli/ Yatağan, Üniversite mezunu, Öğretmen.
  • K3. ÇARK, Emine, 35, Denizli/ Kocadere Köyü, , Ġlköğretim, Ev hanımı.
  • K4. ÇELĠK, Hüseyin. 60, Denizli/ Irlıgan, Lise mezunu, Emekli memur.
  • K5. ERTEKĠN, Meryem. 58, Denizli/ Baklan-Boğaziçi Köyü, Ġlköğretim, Ev hanımı.
  • K6. GÜNER, Hilmi. 76. Denizli/ Çameli-Belevi Köyü, Ġlköğretim, Çiftçi.
  • K7. KARA, Zeynep. 52, Denizli/ Acıpayam-Çiftlik, Ġlköğretim, Ev hanımı.
  • K8. KARACA, Ismahan. 55. Denizli/ Çivril-Özdemirci Kasabası, Ġlköğretim, Ev Hanımı.
  • K9. KARADAĞ, Aydın. 62, Denizli-Merkez, Ġlköğretim, Emekli.
  • K10. KAYA, Azime. 54, Denizli/ Güney, Üniversite mezunu, Ev hanımı.
  • K11. KEYĠKÇĠ, Meryem Ana. 58, Denizli/ Tavas-Çağırgan Köyü, Ġlköğretim, Ev hanımı.
  • K12. ÖZ, Nermin. 52, Denizli/ Çal, Ġlköğretim, Ev hanımı.
  • K13. ÖZEL, Mehmet. 70, Denizli/ Kale- Karaköy, Ġlköğretim, Çiftçi.
  • K14. PARIM, Fatma. 42, Denizli/ Acıpayam, Ġlkokul, Ev hanımı.
  • K15. SARITAġ, Nuriye. 95, Denizli/ Beyağaç, Ev hanımı.
  • K16. SÖNMEZ, Dudu. 90, Denizli/ Çameli-Ġmamlar Köyü, Ġlköğretim, Çiftçi.
  • K17. SUBAY, AyĢe. 70, Denizli/ Acıpayam, Lise mezunu, HemĢire.
  • K18. ġAKĠR, AkĢit. 65, Denizli/ Yatağan, Ġlköğretim, Demirci.
  • K19. ġĠġMAN, Fatma. 53, Denizli/ Güney, Lise mezunu, Ev hanımı.
  • K20. TARHAN, Veli. 38, Denizli/ Merkez, Üniversite mezunu, Öğretmen.
  • K21. YETĠġ, Emine. 44, Denizli/ Çal-Alpaklar, Ġlköğretim, Ev hanımı.
  • K22. YILMAZ, Firdevs. 70, Denizli/ Beyağaç, Ġlköğretim, Ev hanımı.
  • K23. YILMAZ, Zeliha. 57, Denizli/ Süller, Lise mezunu, Gurbetçi-Ev hanımı.
APA UĞUR ÇERİKAN F (2019). TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. , 481 - 511.
Chicago UĞUR ÇERİKAN Fidan TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. (2019): 481 - 511.
MLA UĞUR ÇERİKAN Fidan TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. , 2019, ss.481 - 511.
AMA UĞUR ÇERİKAN F TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. . 2019; 481 - 511.
Vancouver UĞUR ÇERİKAN F TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. . 2019; 481 - 511.
IEEE UĞUR ÇERİKAN F "TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ." , ss.481 - 511, 2019.
ISNAD UĞUR ÇERİKAN, Fidan. "TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ". (2019), 481-511.
APA UĞUR ÇERİKAN F (2019). TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(1), 481 - 511.
Chicago UĞUR ÇERİKAN Fidan TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 8, no.1 (2019): 481 - 511.
MLA UĞUR ÇERİKAN Fidan TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.8, no.1, 2019, ss.481 - 511.
AMA UĞUR ÇERİKAN F TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2019; 8(1): 481 - 511.
Vancouver UĞUR ÇERİKAN F TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2019; 8(1): 481 - 511.
IEEE UĞUR ÇERİKAN F "TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8, ss.481 - 511, 2019.
ISNAD UĞUR ÇERİKAN, Fidan. "TÜRK AĠLESĠNDE SOFRA ADABI, DENĠZLĠ ÖRNEĞĠ VE ĠġLEVSELLĠĞĠ". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 8/1 (2019), 481-511.