Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821)

ÇİFTÇİ, Cafer

Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821)

Cafer ÇİFTÇİ (Uludağ Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Bursa, Türkiye)

Uluslararası İlişkiler

41 0

Yıl: 2010 Cilt: 7 Sayı: 26 Sayfa Aralığı: 27 - 48 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821)

Öz:

1711-1821 süreci, Eflak ve Boğdan’ın yönetimi açısından farklı bir dönemdir. Bu yıllar arasında Osmanlı Devleti, Eflak ve Boğdan’ın yönetimi için yerli beyleri atamaktan vazgeçerek, voyvodalık görevini yıllardır donanma ve dîvân tercümanlıklarını yapan Fenerli Rum ailelere devretmiştir. İstanbul’un Fener semtinde oturan soylu ailelerden seçilen bu voyvodalar, gerek görevlendirildikleri bölgedeki idarecilikleri ve gerekse Osmanlı Devleti’nin dış politikası açısından komşu devletlerle yazışma ve onların gizli faaliyetlerini istihbar etme anlamında önemli işler üstlenmişlerdir. Bu araştırmada; 1711-1821 sürecinde Fenerli ailelerin Osmanlı Devleti’ndeki konumları, tercümanlık faaliyetleri, Eflak ve Boğdan’a voyvoda olarak atanmaları ve bu görevde iken casusları vasıtasıyla Avrupa’da yaşanan siyasi gelişmeleri ve antlaşmaları Osmanlı Devleti’ne sunmaları, orijinal tarih kaynakları ışığında değerlendirmeye alınmaktadır.

Anahtar Kelime: eflak boğdan Avrupa Osmanlı voyvoda 18. Yüzyıl fener

Konular: Tarih

The sublime porte's two eyes fixed over Europe: Phanariote voivodes (principalities) in Wallachia and Moldavia (1711-1821)

Öz:

The process of 1711-1821 is a diff erent period in terms of governance of Wallachia and Moldavia. In these years, the Ottoman Empire relinquished to appoint local governors for governance of Wallachia and Moldavia and assigned as voivodes the Greek families from the Phanar working in translations of Supreme Court and navy for years. These voivodes selected from aristocratic families residing in Phanar (Fener) district of Istanbul took many important tasks in both governorship in the region they appointed and correspondences with neighbour states in terms of foreign relations of Ottoman Empire and intelligence of confi dential activities of them. In this study, Phanariotes are evaluated under light of original historical sources in terms of their positions in Ottoman Empire, their interpreting activities, their appointment to Wallachia and Moldavia as voivode, their intelligence works during period of governorship for Ottoman Empire on political developments and agreements in Europe by means of their intelligencers.

Anahtar Kelime: 18th Century phanariot wallachia moldavia Europe Ottoman voivode

Konular: Tarih

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Ahmed Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakaikü’l-Ahbâr, Yay: Mücteba İlgürel, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997.
Balcı, Sezai, Osmanlı Devleti’nde Tercümanlık ve Bab-ı Ali Tercüme Odası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Ankara, 2006.
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi, İstanbul.
a.Hatt-ı Hümâyûn Tasnifi (HAT.): nr. 257, 327/A, 439/A, 443, 803, 1476, 1488, 5766/B, 7872, 13495, 13662, 15373, 40788, 41835/A, 45572, 45597, 49844/B, 54770, 55104, 58486.
b. Cevdet Tasnifi (C.): Bahriye (BH.): nr. 7830. Dahiliye (DH.): nr. 6359, 9708. Eyâlet-i Mümtaze (MTZ.): nr. 127, 261, 364, 406, 569, 649, 811, 873, 983, 987. Hariciye (HR.): nr. 173, 3752, 3860, 5353, 6188, 6563, 7238, 7891, 8061.
Berindei, Dan, “Princes Phanariotes des Principautés Roumaines: une forme de résurrection de Byzance?”, Byzant. Forsch, 17, 1991, ss.71-84.
Camariano, Nestor, Alexandre Mavrocordato, le grand drogman son activité diplomatique, 1673-1709, Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, 1970.
Constantiniu, Florin - Şerban, Papacostea, “Les Réformes des Premiers Phanariotes en Moldovie et en Valachie: Essai d’interprétation”, Balkan Studies, 13, 1972, ss.89-118.
Decei, Aurel, “Boğdan”, İslâm Ansiklopedisi, 2. Cilt, 5. Baskı, Eskişehir, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997, ss.697-705.
Decei, Aurel, “Efl ak”, İslâm Ansiklopedisi, 4. Cilt, 5. Baskı, Eskişehir, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997, ss.178-189.
Decei, Aurel, “Fenerliler”, İslâm Ansiklopedisi, 4. Cilt, 5. Baskı, Eskişehir, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997, ss.547-550.
Filitti, Jean C., Rôle Diplomatique des Phanariotes de 1700 à 1821, Paris, Societe du Recueil General des Lois et des Arrets, 1901.
Findley, Carter V., Osmanlı Devletinde Bürokratik Reform, Bâbıâli (1789-1922), Çev: L. Boyacı- İ. Akyol, İstanbul, İz Yayıncılık, 1994.
Florescu, Radu, “The Fanariot Regime in the Danubian Principalities”, Balkan Studies, 9, 1968, ss.301- 318.
Galland, Antoine, İstanbul’a Ait Günlük Hâtıralar (1672-1673), Şerhlerle Yayınlayan: Charles Schefer, Çev: Nahid Sırrı Örik, I. Cilt, 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
Güran, Tevfi k, “The State Role in the Grain Supply of İstanbul: The Grain Administration, 1793–1839”, International Journal of Turkish Studies, 3, 1984-1985, ss.27-41.
Hitzel, Frederic, Dil Oğlanları ve Tercümanlar, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 1995.
Ion, Christina, “The Present Creates The Past: The ‘Phanariots’, In The Romanian Textbooks During The Second Part Of The 19th Century”, Revue des études sud-est européennes, 33, 1995, ss.41-47.
Ionescu-Niscov, Traian, “L’Epoque Phanariote dans l’Historiograhie Roumaine et Etrangère”, Symposium L’Epoque Phanariote, Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, 1974, ss.145-158.
Iorga, Nicolae, A History of Roumania: Land, People, Civilisation, Trans. by Joseph McCabe, London, T. Fisher Unwin, 1925.
Irmscher, Johannes, “Alexandros Mavrokordatos, Greek Scholar and Turkish Diplomat”, XII. Türk Tarih Kongresi (12-16 Eylül 1994), Kongreye Sunulan Bildiriler, III. Cilt, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999, ss.1005-1008.
Janos, Damien, “Panaiotis Nicousios and Alexander Mavrocordatos: The Rise of the Phanariots and the Office of Grand Dragoman in the Ottoman Administration in the Second Half of the Seventeenth Century”, Archivum Ottomanicum, 23, 2005, ss.177-196.
Jelavich, Barbara, Russia and the Formation of the Romanian National State 1821-1878, Cambridge, Cambridge University Press, 1984.
Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, (1640-1774), Cilt 4, Çev: Nilüfer Epçeli, İstanbul, Yeditepe Yayınevi, 2009.
Karal, Enver Ziya, Halet Efendi’nin Paris Büyük Elçiliği (1802-1806), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1940.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, VI. Cilt, 5. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
Karpat, Kemal, “Efl ak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 10, İstanbul, 1994, ss.466-469.
Kramers, J. H., “Terdjuman”, Encyclopaedia of Islam, E. J. Brill’s First Encyclopaedia of Islam, Cilt VIII, 1913-1936, ss.725-726.
Mango, Cyril, “The Phanariots and the Byzantine Tradition”, The Struggle for Greek Independence. Essays to mark the 150th anniversary of the Greek War of Independence, ed. Richard Clogg, London, Archon Books, 1973, ss.41-66.
Mansel, Philip, Constantinople, City of the World’s Desire, 1453-1924, New York, St. Martin’s Griffi n, 1998.
Matuz, Von Josef, “Die Pfortendolmetscher zur Herrschaftszeit Süleymans des Prächtigen”, Südost- Forschungen, 34, 1975, ss.26-60.
Oprişan, Horia B. “Les Princes Phanariotes et l’européanisation des Roumains”, Balkan Studies, 31, 1990, ss.107-130.
Orhonlu, Cengiz, “Tercüman”, İslâm Ansiklopedisi, 5. Baskı, Eskişehir, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997, ss.-175-181.
Otetea, Andrei (ed.), The History of the Romanian People, translated by Eugenia Farca, New York, Twayne Publishers, 1970.
Otetea, Andrei, “La Désagrégation du Régime Phanariote”, Symposium L’Epoque Phanariote, Thessaloniki, Institute for Balkan Studies,1974, ss.439-445.
Özcan, Abdülkadir, “Boğdan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul, 1992, ss.269- 271.
Pallis, A. A., The Phanariots, A Greek Aristocracy under Turkish Rule, London, 1951.
Panaite, Viorel, “Haraçgüzarların Statüleri: XV. ve XVII. Yüzyıllarda Efl ak, Boğdan ve Transilvanyalılar Üzerine Bir Çalışma”, Osmanlı, Ed: Güler Eren, Cilt 1, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 1999, ss.373- 383.
Papacostea-Danielopolou, Cornelia, “Etat actuel des recherches sur ‘l’époque Phanariote’”, Revue des études sud-est européennes, 24, 3, 1986, ss.227-234.
Papachristou, Panayotis Alexandrou, The Three Faces of the Phanariots: An Inquiry into the Role and Motivations of the Greek Nobility under Ottoman Rule, 1683-1821, Master Thesis, Simon Fraser University, 1992.
Philliou, Christine, “Communities on the Verge: Unraveling the Phanariot Ascendancy in Ottoman Governance”, Comparative Studies in Society and History, 51, 2009, ss.151-181.
Pippidi, Andrei, “Phanar, Phanariotes, Phanariotisme”, Revue des études sud-est européennes, XIII, 2, 1975, ss.231-239.
Runciman, Steven, The Great Church in Captivity: A Study of the Patriarchate of Constantinople from the Eve of the Turkish Conquest to the Greek War of Independence, Cambridge, Cambridge University Press, 1968.
Savaş, Ali İbrahim, “Osmanlı Diplomasisinde El-Kadimu Yüzâru Kaidesi”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 15, 1997, ss.431-456.
Seton-Watson, Robert W., A History of the Rumanians from Roman Times to the Completion of Unity, Cambridge, Cambridge University Press, 1934.
Soutzo, Démetre Skarl, “Les Familles Princieres Grecques de Valachie et de Moldavie”, Symposium l’Epoque Phanariote, Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, 1974, ss.229-254.
Sözen, Zeynep, Fenerli Beyler, 110 Yılın Öyküsü (1711-1821), İstanbul, Aybay Yayınları, 2000.
Strauss, Johann, “The Millets and The Ottoman Language: The Contribution of Ottoman Greeks to Ottoman Letters (19th-20th Centuries)”, Die Welt des Islams, Vol. 35, Issue 2, 1995, ss.189-249.
Sturdza, Alexandre A.C., L'Europe Orientale et le Rôle Historique des Maurocordato, 1660-1830, Paris, Librairie Plon, 1913.
Swan, Charles, Journal of a voyage up the Mediterranean; principally among the islands of the Archipelago, and in Asia Minor: to which is added an Essay on the Fanariotes, translated from the French of Mark Philip Zallony, a Greek, Vol. II, London, Printed by R. Gilbert, 1826.
The London Magazine, “The Fanariotes of Constantinople”, Vol. X, London, December, 1824, ss.561- 570.
Tipau, Mihai, Domnii Fanarioti in Tarile Romane, 1711-1821, Mica Enciclopedie, Bucharest, Editura Omonia, 2008.
Toynbee, Arnold J., A Study Of History, Abridgement of Volumes I-VI by D. C. Somervell, New York, Oxford University Press, 1987.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, 2. Kısım, 4. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
Yalçınkaya, M. Alaaddin, “Osmanlılar Döneminde Efl ak Ve Boğdan”, Balkanlar El Kitabı, Cilt I, Derleyenler: Osman Karatay - Bilgehan A. Gökdağ, Ankara, Karam-Vadi Yayınları, 2006, ss.386- 396.
Zakythinos, Dionysios A., The Making of Modern Greece: From Byzantium to Independence, Oxford, Blackwell, 1976.
Zallony, Marc Philippe, Essai sur les Fanariotes, Marseille, Ant. Ricard, 1824.
Zepos, Panayiotis, “Le Politique Sociale des Princes Phanariotes”, Balkan Studies, XI, 1970, ss.81-90.

APA	ÇİFTÇİ C (2010). Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). , 27 - 48.
Chicago	ÇİFTÇİ Cafer Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). (2010): 27 - 48.
MLA	ÇİFTÇİ Cafer Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). , 2010, ss.27 - 48.
AMA	ÇİFTÇİ C Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). . 2010; 27 - 48.
Vancouver	ÇİFTÇİ C Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). . 2010; 27 - 48.
IEEE	ÇİFTÇİ C "Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821)." , ss.27 - 48, 2010.
ISNAD	ÇİFTÇİ, Cafer. "Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821)". (2010), 27-48.

APA	ÇİFTÇİ C (2010). Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). Uluslararası İlişkiler, 7(26), 27 - 48.
Chicago	ÇİFTÇİ Cafer Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). Uluslararası İlişkiler 7, no.26 (2010): 27 - 48.
MLA	ÇİFTÇİ Cafer Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). Uluslararası İlişkiler, vol.7, no.26, 2010, ss.27 - 48.
AMA	ÇİFTÇİ C Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). Uluslararası İlişkiler. 2010; 7(26): 27 - 48.
Vancouver	ÇİFTÇİ C Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821). Uluslararası İlişkiler. 2010; 7(26): 27 - 48.
IEEE	ÇİFTÇİ C "Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821)." Uluslararası İlişkiler, 7, ss.27 - 48, 2010.
ISNAD	ÇİFTÇİ, Cafer. "Bab-ı Ali'nin Avrupa'ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan'da fenerli voyvodalar (1711-1821)". Uluslararası İlişkiler 7/26 (2010), 27-48.