Yıl: 2022 Cilt: Sayı: 8 Sayfa Aralığı: 89 - 119 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.56720/mevzu.1128814 İndeks Tarihi: 16-09-2022

Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi

Öz:
Bin iki yüz yıllık fıkıh geleneğimizde mezhep diye adlandırılan çeşitli fı-kıh ekolleri ortaya çıkmıştır. Bu ekollerin öğretileri ve temel görüşleri sonraki nesillere klasik dönemde muhtasar, sonrasında ise mütûn denen kısa ve öz eserlerle aktarılmıştır. Hanefi ekolünün de füru fıkhını ele alan en önemli metinlerin başında Vikâye adlı eser gelmektedir. Bu çalışma üzerine önemine binaen onlarca şerh, ihtisar, talika ve tercümeler gibi pek çok çalışma yapılmıştır. Farklı dillere tercümesi yanında yazma, Osmanlı döneminde Devletoğlu, Şemsi Ahmet Paşa ve Kurd Efendi gibi birkaç farklı kişi tarafından Türkçeye aktarılmıştır. Bu tercümelerden Arapça metnin tamamını nesir olarak Türkçeye aktaran Kurt Efendinin tercümesi olup, diğer tercümelere nazaran aslına uygun bir tercümedir. Tercüme nüshalarının çoğu Türkiye’de olmakla beraber, bazıları Mısır, Bosna ve Almanya gibi farklı ülkelerde bulunmaktadır. Bu nüshalardan bir kısmı tam iken, bazıları ise nâkıstır. Kimi nüshalar başka eserler ile mecmua olarak iç içe olup bunlardan bazıları isimsizdir. Nüshaların nispetinde herhangi bir ihtilaf olmamakla beraber bir nüshada Taşköprüzade gibi farklı kişilere atfedilse de bunlar gerçeği yansıtmamaktadır. Zira atfedilen ve isim kaydı bulunmayan nüshalar, karşılaştırma ve inceleme sonucunda Kurd Efendiye ait olduğu açıkça ortaya çıkmaktadır. Tercüme sahibi Kurd Efendi sûfi bir kişiliğe sahip olup halveti şeyhidir. İlmi yetkinliği yazdığı ve tercüme ettiği eserlerden anlaşılmaktadır. Zira sağlam bir sülûk için ilmin şart olduğu gerçeğini müşahhas olarak ortaya koyduğu görülmektedir. Bu da eseri incelemeye değer kılan hususlardan biridir. Öte yandan bu yazmayı diğe-rinden farklı kılan, mütercimin gerekli gördüğü mülahazaları eklemesi, yer yer ıstılahları açıklaması, mesele hakkında farklı görüşleri, Türk âdetindeki farklılıkları, metindeki kapalılıkları ve gerekli yerlerde açıklamalar yapması-dır. Bundan dolayı kimi nüshalarda belirtildiği gibi tercümeden daha çok bir şerh olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda asıl metnin fıkıh literatüründeki önemi, eserin orijinal tercümesinin genişletilmiş eklemelerle Türkçeye çevirisi yazmayı önemli kılmakta olup buna binaen nüshayı tanıtmak, ilerice basılmasına vesile olmak ve Türkçe fıkıh literatürüne katkı sağlamak amacıyla bu makaleyi kaleme aldık.
Anahtar Kelime: Fıkıh Mütûn Vikâye Kurd Efendi Terceme-i Vikâye

The Kurd Efendi and the Translatıon of the Book of al-Viḳāye

Öz:
Numerous fiqh schools, also known as sects, have emerged in our 1,400- year-old fiqh history. In the classical era, short and concise books known as mutûn were employed to transmit the teachings and fundamental viewpoints of these schools to succeeding generations. One of the crucial texts addressing the für fiqh of the Hanafi School is the treatise known as Vikâye. Due to the significance of this work, several studies have been conducted, including do- zens of commentaries, abridgements, quotes and translations. During the Ot- toman period, not only was this work translated into other languages but also into Turkish by a few different people, including those of Devletoğlu and Şemsi Ahmet Paşa Kurd Efendi. The whole translated text of Kurt Efendi was made in prose. When compared to other translations, it is the most accurate one. In fact, virtually all the translation copies are available in Türkiye, while others are in different countries such as Egypt, Bosnia and Germany. Additio- nally, some of these copies are complete and others are not, whilst others are anonymous and intertwined with other works like magazines. Despite being credited to different people like Taşköprüzade in one copy, they do not reflect the truth. As a result of this comparison and examination, it is evident that Kurd Efendi is the owner of these references and anonymous copies. Kurd Efendi is a Halveti sheikh with a Sufi personality. His written and translated works pave the way for understanding his level of scientific proficiency. A remarkable point is that he combined a Sufi personality with a scholarly one, as he clearly revealed the fact that knowledge is a must for a sound leech. This, in turn, is one of the aspects which makes the work worth examining. With regards to the translation, the translator added his own thoughts as he translated the work. When necessary, he adds further explanations, translates terms as well as different views on the issue, differences in Turkish customs, and ambiguities in the text. Given that it is written as a name in some copies, it becomes apparent that the text is an annotation rather than a translation in this regard. In this context, we have written this article in order to bring the manuscript to light and to be instrumental in its subsequent publication.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktan, Bilal. (2002). Devletoğlu Yusuf’un Vikâye Tercümesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
  • Atan, Ömer Faruk. (2016) “Hanefi̇ Literatüründe Muhtasarlar ve Metinler”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/5 (2016). 65-79.
  • Atan, Ömer Faruk. (2016). “Hicrî VII. Yüzyıl Hanefî Fakihlerinden Burhânüşşerîa’nın Vikâye Adlı Eseri,” Bursa Uludağ Üniv. İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2016/2), 125 – 153.
  • Apaydın, H. Yunus. (2002). “Kerhî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002, 25/285- 287.
  • Bedir, Murtaza. (2010). “Tâcüşşeria”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: TDV Yayınlar, 2010. 39/360-362.
  • Bedir, Murtaza. (2013) “Vikâyetü’r-Rivâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: TDV Yayınlar, 2013. 43/106-108.
  • Burhânüşşerîa, Vikâye, Kastamonu İl Halk Kütüphanesi 37 Hk 2029
  • Çelebi, Kâtip. (1999). Keşfu’z-Zünûn. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
  • Devletoğlu Yusuf. Terceme-i Vikâye. Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Mahmut Efendi, no: 4439.
  • Gözübenli, Beşir. (1997) “Hâkim eş-Şehîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1997, 15/195-196.
  • Eliaçık, Muhittin. (2009). “Şemsi Paşa’nın Manzum ve Muhtasar Vikâyetü’r-Rivâye Tercümesi”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2 (Kasım 2009), 16-49.
  • Hasanov, Sefer. (2019) “Kurd Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı Diyanet Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: TDV Yayınları, 2019, Ek cilt 2/93.
  • Kallek, Cengiz. (2002). “Kudûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002, 26/321- 322.
  • Kaya, Eyyüp Said. (2013). “Zâhirü’r-Rivâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. 44/101-102.
  • Kurd Efendi. Terceme-i Vikâye. Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Mahmut Efendi, no:838, 870.
  • Kurd Efendi. Terceme-i Vikâye. Sakarya Müftülüğü Kütüphanesi. d. 604/391.
  • Kurd Efendi. Terceme-i Vikâye. Millet Kütüphanesi Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi 4819/2.
  • Kurd Efendi. Terceme-i Vikâye. Milli Kütüphane. 06 Mil Yaz. A 1722/1.
  • Kurd Efendi. Terceme-i Vikâye. Nuru Osmaniye Kütüphanesi. 1426.
  • Kemalpaşazâde Şemseddin Ahmed. (2007). Islâhu’l-Vikâye. nşr. Abdullah Davud-Mahmud Şemseddin el- Hüzzam. Beyrut: y.y.
  • el-Leknevî, Ebu’l-Hasenât. Muhammed Abdulhayy el-Fevâidu’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefîyye. Beyrut: Dâru’l- Marife, ts.
  • Muhammed Halim Efendi. Süleymaniye Kütüphanesi. Reşid Efendi Kolleksiyonu, no: 181
  • Orazsahet, Orazov. (2020). “Vikâyetu’r-rivâye fî mesâli’l-Hidâye Bağlamında Oluşan Fıkıh Edebiyatı”. Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 29/1 (Haziran 2020), 81-122.
  • Orazsahet, Orazov. (2018). “Muhtasar Metinlerin Hanefi Literatürü İçindeki Yeri”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2018/1), 107-122.
  • Özen, Şükrü. (2008). “Sadrüşşerîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: TDV Yayınlar, 2008, 35/427-431.
  • Polat, İrfan. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lubbi-seyyid-mehmed-efendi (Son erişim: 18.04.2022; 23.02).
  • Sadrüşşerîa, Ubeydullah b. Mesud. (2006). Şerhu’l-Vikâye. nşr. Salah Muhammed Ebu’l-Hac. Amman: y.y.
  • Süreyya, Mehmed. (1996). Sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Shakir, Najib Muhsin. (2014). “Sadrüşşeria es-Sani’nin en-Nukâye Adlı Eserinin Tahkiki”. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
  • Şemsi, Paşa. Manzum Vikâye Tercümesi. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi. 42 Kon 3553/1, yk. 2a.
  • Tâhir Efendi, Bursalı Mehmed. (1972). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınları.
  • Yazar, Sadık. (2017). "Osmanlı Döneminde Fıkıh Sahasında Yapılmış Türkçe Tercümeler". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 12 / 23 (Mayıs 2017), 70.
APA YUSUF B, Bulutlu B (2022). Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. , 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
Chicago YUSUF BULUTLU,Bulutlu Bünyamin Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. (2022): 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
MLA YUSUF BULUTLU,Bulutlu Bünyamin Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. , 2022, ss.89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
AMA YUSUF B,Bulutlu B Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. . 2022; 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
Vancouver YUSUF B,Bulutlu B Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. . 2022; 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
IEEE YUSUF B,Bulutlu B "Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi." , ss.89 - 119, 2022. 10.56720/mevzu.1128814
ISNAD YUSUF, BULUTLU - Bulutlu, Bünyamin. "Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi". (2022), 89-119. https://doi.org/10.56720/mevzu.1128814
APA YUSUF B, Bulutlu B (2022). Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. Mevzu –Sosyal bilimler dergisi (Online), (8), 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
Chicago YUSUF BULUTLU,Bulutlu Bünyamin Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. Mevzu –Sosyal bilimler dergisi (Online) , no.8 (2022): 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
MLA YUSUF BULUTLU,Bulutlu Bünyamin Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. Mevzu –Sosyal bilimler dergisi (Online), vol., no.8, 2022, ss.89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
AMA YUSUF B,Bulutlu B Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. Mevzu –Sosyal bilimler dergisi (Online). 2022; (8): 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
Vancouver YUSUF B,Bulutlu B Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi. Mevzu –Sosyal bilimler dergisi (Online). 2022; (8): 89 - 119. 10.56720/mevzu.1128814
IEEE YUSUF B,Bulutlu B "Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi." Mevzu –Sosyal bilimler dergisi (Online), , ss.89 - 119, 2022. 10.56720/mevzu.1128814
ISNAD YUSUF, BULUTLU - Bulutlu, Bünyamin. "Kurd Efendi ve Vikâye Tercümesi". Mevzu –Sosyal bilimler dergisi (Online) 8 (2022), 89-119. https://doi.org/10.56720/mevzu.1128814