Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar
Yıl: 2022 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 43 - 99 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18403/emakalat.1108091 İndeks Tarihi: 21-09-2022
Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar
Öz: Muâviye b. Ebî Süfyân etrafındaki tartışmalar Abbâsîlerin ilk döne-minde politik bir zeminde alevlen-miştir. Başlangıçta Emevî ve Abbâsî taraftarlığı olarak yorumlanabilecek tartışma zemini, zamanla Ehl-i hadis ile Şiî grupların dini nitelikli başlıca çekişme konusu haline gelmiştir. Sa-habe olgusu etrafında yer yer zemini genişleyen bu tartışma, asırlarca de-vam etmiş ve farklı nitelikteki pek çok eserin içeriğine yansımıştır. Ara ara gevşemekle birlikte son dönem-lere kadar devam eden Muâviye b. Ebî Süfyân etrafındaki tartışmalar, 1940’lar Türkiyesi’nde de çeşitli nite-likteki neşriyatın önemli konuların-dan biri olmuştur. Karşılıklı sert eleştiriler ve ağır ithamlarla vaaz kürsüleri, gazete, dergi, risale ve ki-taplar üzerinden sürdürülen bu tar-tışmaları, klasik kaynaklardaki içeri-ğin bir devamı olarak görmek müm-kündür. Geniş bir kitlenin katılı-mıyla uzunca bir süre devam eden bu tartışmalar, her ne kadar genelde Muâviye b. Ebî Süfyân ve sahabe olgusu etrafında yapılmışsa da hiç şüphesiz başka hususlar da içermektedir. Bu çalışma, odağında Muâviye etrafındaki tartışmalarının yer aldığı 1940’lı yıllar ve sonrası Türk matbuatı üzerinden devrin din, siyaset ve tarih anlayışına ayna tutmayı amaçlamaktadır. Anahtar Kelimeler: İslam Mezhepleri Tarihi, Muâviye b. Ebî Süfyan, Emevîler, sahabe, Cumhuriyet devri.
Anahtar Kelime: The Discussions Around Mu‘awiya b. Abi Sufyan in Republican Turkey
Öz: Discussions around Mu‘awiya emerged on a political basis in the first period of the Abbasids. The discussion ground, which could be interpreted as the sup-port of the Umayyad and Abbasid at the beginning, has become the main subject of religious conflict between Ahl al-ha-dith and Shiite groups in the process. This discussion, which has expanded in places around the phenomenon of com-panions (sahaba), has continued for centuries and has been reflected in many works of different types. The dis-cussions around Mu‘awiya, which con-tinued until recent times with occasio-nal weakening, became one of the im-portant issues of various publications in Turkey in the 1940s. It is possible to see these discussions, which are carried on through sermon pulpit, newspapers, magazines, epistles, and books with harsh criticism and heavy accusations, as a continuation of the content in clas-sical sources. These discussions, which continued for a long time with the par-ticipation of a large audience, although they were generally held around the phenomenon of Mu‘awiya and the companions, undoubtedly include other issues as well. This study aims to mirror the understanding of religion, politics, and history of the period through the Turkish press of the 1940s and after, in which the discussions around Mu‘awiya.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akman, Mustafa. “İtikadi Mezhepler Tarihinin Kaynakları: İçerik ve özellikleri”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (02 Temmuz 2019), 169-204.
- al-Ashʿarī, Abū al-Hasan ʿAlī ibn İsmāʿīl ibn İsḥāq. Maqālāt al-islāmīyīn wa-ihtilāf al-musallīn. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1963.
- al-Qummī, Saʿd b. Abdillah al-Ashʿarī Ebū Halef. Kitāb al-maqālāt wa’l-firāq. Tahran: Muassasa-i Matbuat-ı Atai, 1963.
- Bağdadi, Ebû Mansur Abdülkahir b Tahir b Muhammed Temimi Ab-dülkahir. Mezhepler arasındaki farklar: el-Fark beyne’l-fırak. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
- Eş’ari, Ebü’l-Hasan İbn Ebu Bişr Ali b İsmail b İshak. İlk dönem İslam mezhepleri. çev. Mehmet Dalkılıç; Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
- Fettah, İrfan Abdülhamid. “Ebü’l-Hasen el-Eş‘arî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/444-447. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
- İbn Hazm, el-Fasl:dinler ve mezhepler tarihi. çev. Halil İbrahim Bulut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
- Klein, Walter C. Abu’l-Hasan ’Ali ibn Ismail al-As’ari’s al-Ibanah ’an Usul ad-Diyânah (The Elucidation of Islâm’s Foundation): A Trans-lation with Introduction and Notes. New York: American Oriental Society.
- Kummi, Ebu Halef el-. Şiî fırkalar: Kitâbu’l-makâlât ve’l-fırak/Fı-raku’ş-Şia. çev. Hasan Onat, Sabri Hizmetli, Sönmez Kutlu, Ra-mazan Şimşek. Ankara: Ankara Okulu, 2004.
- Madelung, Wilfred. “Zaydiyya”. The Encyclopaedia of Islam. ed. P.J. Bearman et al. XI/477-481. Leiden: Brill, 2002.
- Muhammed Cevâd Meşkûr. “Sa’d b. Abdillah Eş’arî Kummî’nin ’Ki-tabu’l-Makâlât’ı ve Nevbahtî’nin ‘Fıraku’ş-Şîa’ Eseri ile Mukaye-sesi”. çev. Şahin Ahmetoğlu. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (01 Mayıs 2013), 223-230.
- Onat, Hasan. “Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn”. Türkiye Di-yanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/406-407. Ankara: Türkiye Di-yanet Vakfı, 2003.
- Öz, Mustafa. “el-Makâlât ve’l-Fırak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm An-siklopedisi. 27/405. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Şehristani, Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b Abdil-kerîm b Ahmed. el-Milel ve’n-nihal. Beirut/ Lebanon: Resalah Pub-lishers, 2015.
- Ümit, Mehmet. Zeydiyye- Mu’tezile etkileşimi : Zeyd b. Ali’den Kasım er-Ressi’nin ölümüne kadar. İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 2010.
| APA | timür i (2022). Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. , 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| Chicago | timür ihsan Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. (2022): 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| MLA | timür ihsan Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. , 2022, ss.43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| AMA | timür i Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. . 2022; 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| Vancouver | timür i Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. . 2022; 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| IEEE | timür i "Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar." , ss.43 - 99, 2022. 10.18403/emakalat.1108091 |
| ISNAD | timür, ihsan. "Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar". (2022), 43-99. https://doi.org/10.18403/emakalat.1108091 |
| APA | timür i (2022). Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 15(1), 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| Chicago | timür ihsan Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 15, no.1 (2022): 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| MLA | timür ihsan Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, vol.15, no.1, 2022, ss.43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| AMA | timür i Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2022; 15(1): 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| Vancouver | timür i Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2022; 15(1): 43 - 99. 10.18403/emakalat.1108091 |
| IEEE | timür i "Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar." EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 15, ss.43 - 99, 2022. 10.18403/emakalat.1108091 |
| ISNAD | timür, ihsan. "Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar". EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 15/1 (2022), 43-99. https://doi.org/10.18403/emakalat.1108091 |
