KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME
Yıl: 2021 Cilt: 4 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 252 - 264 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 22-09-2022
KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME
Öz: Daima bir ezgiyle söylenen, ilk düzenleyicisinin halkın içinden biri olduğu halde zamanla, ortaya çıkardığı ürünle birlikte anılmadığı, unutulmuş kişiler olan türküler, halk edebiyatının konu kadrosu bakımından en zengin türlerindendir. Türkü terimi, koşma, semai, destan, varsağı ve mani gibi nazım şekilleriyle birlikte güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt gibi nazım türlerini de içine alan oldukça kapsayıcı bir terimdir. Güfteleri ile edebiyat bilimcilerinin, besteleri ile de müzikologların inceleme alanına giren türküler, içinden çıktığı toplumu inceleyen bilim insanları için önemli veriler sunmaktadır. Ayrıca, kuşaklar arasındaki kültürel bağlantıyı sağlayan anonim halk edebiyatı ürünleridir. Yalnızca besteleri ile değil, güfteleri ile birlikte var olmaları dolayısıyla türküler, halk şiirinin de en önemli kaynaklarındandır. Türküler, anonim halk edebiyatı ürünleridir ancak diğer anonim ürünlere göre türkülerin, ilk olarak bir ferdin zihninden çıktığı daha belirgindir. Türküler, üretildikleri ilk anda bir bireye aittirler fakat sözlü gelenek içinde genellikle türkülerin ilk üreticisi unutulur ve bu ürünler toplumun ortak malı haline gelir. Toplum da kendi kültürlerine ait pek çok kodu türküler vasıtasıyla dile getirerek yaşatırlar. Bu çalışmada, kültürel kodları bünyesinde barındıran bir tür olarak türkülerdeki anne rolü incelenmiştir. Çalışmayı sınırlandırmak amacıyla anne rolünün arandığı türküler üreticisinin kadın olduğu türküler olarak belirlenmiştir. Bunun için de TRT repertuvarında yer alan ve üreticisinin kadın olduğu tespit edilen 434 türkü tespit edilmiş ve bunların içinden kadının anne rolüne dair veri elde edilebilen 73 türkü metni ele alınmıştır. Söz konusu 73 türküde kadının anne rolüne dair farklı perspektiflerin olduğu görülmüştür. Anne rolüne bürünen kadının türküde etken mi yoksa edilgen mi olduğu, annelik olgusuna genel olarak kadınların nasıl yaklaştığı gibi hususlar üzerine fikir yürütülmüştür. Kadın ağzı türkü olarak nitelendirilen bu türkülerle ilgili genel bilgi ve değerlendirmelerden sonra söz konusu türküler içerisinden 5 türkü detaylı bir biçimde incelenmiştir. İncelemede annelik, türkülerde iki alt başlıkta değerlendirilmiştir. Bunlar, “Ülkü Rol Annelik” ve “Fedakârlık Hazzı Veren Rol: Annelik”tir. Böylelikle Türk kültüründe kadına atfedilen en önemli ve kutsal rol olan annelik, bizzat annelerin veya anne adaylarının gözünden ortaya konulmuş ve ilgili türküler üzerinden değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime: A FOLKLORIC INVESTIGATION ON THE ROLE OF THE MOTHER AT FOLK SONGS PERFORMED BY WOMEN
Öz: The folk songs which are always sung with a tune, although the first editor was one of the people who were forgotten, were not mentioned with the product created by them over time, is one of the richest genres of folk literature in terms of subject staff. The term of folk song is a very comprehensive term that includes verse forms as koşma, semai, destan, varsağı and mani, as well as types of verse such as beautification, koçaklama, satire and lament. The folk songs which are within the scope of the study of literary scientists with their lyrics and musicologists with their compositions, provide important datas for scientists who study the society from which they come from. Additionally, anonymous folk literature products that provide the cultural link between generations. Folk songs are one of the most important sources of folk poetry since they exist not only with their compositions but also with their lyrics. Folk songs are anonymous folk literature products but according to other anonymous products, it is more evident that folk songs first emerged from the mentality of an individual. Folk songs belong to an individual at the first time they are produced but in the oral tradition, the first producer of the folk songs is often forgotten and these products become the common property of society. The society also keeps alive bu expressing many codes belonging to their own cultures through folk songs. In this study, the role of mother in folk songs as a genre that embodies cultural codes has been examined. In order to limit the study, it was determined that the producer of the folk songs in which the role of mother was sought was a woman. For this, 434 folk songs in the TRT repertoire whose producers were determined to be women were identified and 73 folk songs texts from which data on the role of women as mothers could be obtained were discussed. It has been observed that there are different perspectives on the mother role of women in the 73 folk songs. Opinions have been made on issues such as whether the women who plays the role of mother is active or passive in the folk songs and how women generally approach the phenomenon of motherhood. Among these folk songs, 5 folk songs were examined in detail after general information and evaluations about these folk songs which are described as women’s mouth folk songs. In the study, motherhood was evaluated in two sub-titles in folk songs. These are “The Ideal Role Motherhood” and “The Role That Brings Sacrifice Pleasure: Motherhood”. Thus, motherhood which is the most important and sacred role attributed to women in Turkish culture, has been revealed through the eyes of mothers or expectant mothers themselves and the evaluations were made on the related folk songs.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AĞÇOBAN, S. (2016). “Kadın Olgusunun Kültürel Gelişimi ve İslam’da Kadının Yeri Üzerine Tartışmalar”, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 2(1): 14-24.
- BAŞARAN, U. (2018). “Atasözlerinde Kadın Algısı”, 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, 65-74, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- BORA, A. (2005). Kadınların Sınıfı. İstanbul: İletişim Yayınları.
- CAN, İ. (2013). “Tarih, Toplum ve Kültür Bağlamında Aile ve Kadın”, Sistematik Aile Sosyolojisi. Konya: Çizgi Kitabevi.
- ÇELİK, A. (2020). TRT Repertuvarı Türkülerinde Kadın Rolleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- DÖKMEN, Z.Y. (2009). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- ELİUZ, Ü. (2011). “Cinsel Kimlik Paniği: Kadın Olmak”, Turkish Studies, 6(3): 221-232.
- ERDAL, T. (2011). “Erkek Ağızlı Türkülerde Kadın İmajı”, Folklor/Edebiyat, 17(65): 37-52.
- ERDAL, G. (2020). “Halk Kültüründe Kadının Türkü Yakıcı Kimliği ve Kadın Ağzı Türkülerde Kocaeli Örneği”, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3(4): 216-227.
- ERGUN, P. ve GÜNDÜZ ALPTÜRKER İ. (2017). “Çocuksuzluk Sağaltımında Satılma Ritüeli – Ritüelin Tarihsel Bağlamı ve Metaforik Dili”, Millî Folklor, 29(115): 79-90.
- GAZİMİHAL, M.R. (2006). Anadolu Türküler ve Musikî İstikbalimiz. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- KANDİYOTİ, D. (1996). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar. (Çev. Aksu Bora vd.), İstanbul: Metis Yayınları.
- LEOFF, C. (1999). Blöfçünün Rehberi – Feminizm. (Çev. Nimet Aytan), İstanbul: Tempo Yayınları.
- MİRZAOĞLU, F.G. (2010). “Lirik Türkülerde Kadın Tipleri”, Türkbilig, 20: 127-164.
- ÖRNEK, S.V. (1977). Türk HalkBilimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- SOL, S. (2016). “Kadının Dönüşüm Mekânı: Rumeli Türküleri Örneği”, Avrasya Etüdleri. 50/2: 507-528.
- VURAL, G. ve İSTANBULLU, S. (2012). Sosyal Veriler Işığında Türkülerde Kadın. Konya: Eğitim Yayınları.
- YILMAZ, A. (2003). Türk Kültüründe Kadın ve Kadın Ağzı Türküler. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
- URL-1: https://www.repertukul.com/ (Erişim Tarihi 25.06.2021).
- URL-2: https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 29.06.2021).
- URL-3: (http://docplayer.biz.tr/99214072-Turk-tefekkur-dunyasinda-kadin-oguz-kagan-dan gunumuze-m- ekici-prof-dr-izmir-turkiye.html (Erişim Tarihi: 15.06.2021).
APA | Başaran U, ÇELİK A (2021). KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. , 252 - 264. |
Chicago | Başaran Uğur,ÇELİK AYŞEGÜL KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. (2021): 252 - 264. |
MLA | Başaran Uğur,ÇELİK AYŞEGÜL KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. , 2021, ss.252 - 264. |
AMA | Başaran U,ÇELİK A KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. . 2021; 252 - 264. |
Vancouver | Başaran U,ÇELİK A KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. . 2021; 252 - 264. |
IEEE | Başaran U,ÇELİK A "KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME." , ss.252 - 264, 2021. |
ISNAD | Başaran, Uğur - ÇELİK, AYŞEGÜL. "KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME". (2021), 252-264. |
APA | Başaran U, ÇELİK A (2021). KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. Folklor akademi dergisi (Online), 4(2), 252 - 264. |
Chicago | Başaran Uğur,ÇELİK AYŞEGÜL KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. Folklor akademi dergisi (Online) 4, no.2 (2021): 252 - 264. |
MLA | Başaran Uğur,ÇELİK AYŞEGÜL KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. Folklor akademi dergisi (Online), vol.4, no.2, 2021, ss.252 - 264. |
AMA | Başaran U,ÇELİK A KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. Folklor akademi dergisi (Online). 2021; 4(2): 252 - 264. |
Vancouver | Başaran U,ÇELİK A KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME. Folklor akademi dergisi (Online). 2021; 4(2): 252 - 264. |
IEEE | Başaran U,ÇELİK A "KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME." Folklor akademi dergisi (Online), 4, ss.252 - 264, 2021. |
ISNAD | Başaran, Uğur - ÇELİK, AYŞEGÜL. "KADIN AĞZI TÜRKÜLERDE KADININ ANNE ROLÜ ÜZERİNE FOLKLORİK BİR İNCELEME". Folklor akademi dergisi (Online) 4/2 (2021), 252-264. |