Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet
Yıl: 2022 Cilt: 1 Sayı: 28 Sayfa Aralığı: 583 - 615 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 23-09-2022
Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet
Öz: Bazı kelimelerin anlam kapasiteleri bazılarına nazaran daha geniş ve çeşitlidir. Bu tür kelimeler ifadeye zenginlik ve derinlik kattıkları için rağbet görürler. Fakat aynı gerekçe kastedilen anlamın kapalı kalmasına da yol açabilmektedir. Anlam çerçevesi geniş olan bu kabil kelimeler ekseriyetle yabancı kökenli kelimelerdir. Türkler İslâmiyeti kabul ettikten sonra yeni dinî kavramlarla karşılaşmışlardır. Bu kavramların Türkçede karşılıkları olmadığı için Arapça ve Farsçadan kelimeler alınmıştır. Örnekleri az olmayan bu kelimelerden biri “himmet” kelimesidir. Arapça kökenli olan bu kelime Türkçeye Farsça üzerinden gelmiştir. Himmet kelimesi Türkçede Arapçadaki anlamından daha farklı bir anlamda kullanılmaktadır. Bu çalışmada himmet kelimesinin Türkçede hangi anlamda kullanıldığı üzerinde durulacaktır. Bunun için öncelikle sözlükler incelenmiştir. Ayrıca Türk edebiyatının kadim metinlerinden olan Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de himmet kelimesinin hangi anlamlarla yer aldığı üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelime: Sufi Aspiration in Divan-ı Hikmet And Garib-Name
Öz: The semantic capacity of some words are wider and more diverse than others. Such words are widely used since they add amplitude and depth to the expression. However, the same reason may cause the meaning to be implicit. These words, which have a wide semantic framework, are mostly words of foreign origin. After the Turks emberaced Islam, they encountered new religious concepts. Since these concepts do not have equivalents in Turkish, words were loaned from Arabic and Persian. One of these words, whose examples are not few, is the word “himmet”. The word himmet, which is of Arabic origin, came to Turkish through Persian. The word himmet is used in a different meaning in Turkish than in Arabic. In this study, it will be emphasized in which sense the word himmet is used in Turkish. For this purpose, firstly, dictionaries were examined. In addition, the meaning of the word himmet in Dîvân-ı Hikmet and Garib-nâme, which are among the earliest texts of Turkish literature, is dwelled on.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahterî, Mustafa Muslihuddin el-Karahisarî (2007), Ahterî-i Kebir, haz.: Ahmet Kırkkılıç, Yusuf Sancak, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Âşık Paşa (2000), Garib-nâme, haz. Kemal Yavuz, [Ankara]: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, I-II.
- AYVERDİ, İlhan, Kubbealtı Lugati, http://lugatim.com/s/HİMMET. (02.02.2022)
- CEBECİOĞLU, Ethem (1997), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Rehber Yayınları.
- ÇAĞBAYIR, Yaşar (2017), Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2017, II.
- DEMİRCİ, Mehmet (1998), “Himmet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XVIII, 56- 57.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2007), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, haz.: Aydın Sami Güneyçal, Ankara: Aydın Kitabevi.
- Dihhudâ (1373), Lugatnâme, haz. Seyyid Ca‘fer Şehîdî, Tahran: Danişgâh-ı Tahran, XIV.
- ERGİNLİ, Zafer (2006), Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Trabzon: Kalem Yayınevi.
- GEMALMAZ, Efrasiyap (1994), “Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 1: 4-18.
- GÖKBEL, Ahmet (2019), Ansiklopedik Alevi Bektaşi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
- GÖLPINARLI, Abdülbaki (1977), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılap Yayınları.
- Gül Baba Saidî (1383), Ferheng-i Istılâhât-ı İrfânî-yi İbn Arabî, Tahran: İntişârât- ı Şâfiî.
- el-Herevî, Hâce Abdullah el-Ensârî (2008), Tasavvufta Yüz Basamak Menâzilü’s- sâirîn, çev. Abdurrezzak Tek, Bursa: Emin Yayınları.
- Hoca Ahmed Yesevî Külliyâtı (2019), ed. Zülfikar Güngör, Ankara: Ahmed Yesevî Üniversitesi Yayınları.
- Hüseyin Kâzım Kadri (1945), Türk Lugati, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası, IV. İbn Manzûr ([t.y.]), Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru Sadır, XII.
- İbrahim Cûdî Efendi (2006), Lügat-ı Cûdî, haz. İsmail Parlatır, Belgin Tezcan Aksu, Nicolai Tufar, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Mütercim Âsım Efendi, Kāmûsu’l-Muhît Tercümesi, http://www.kamus.yek.gov.tr. (26.03.2021)
- Kaşanî, Abdürrezzak (2004), Tasavvuf Sözlüğü, çev. Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayıncılık.
- KILIÇ, Mahmut Erol (2005), Sûfî ve Şiir, İstanbul: İnsan Yayınları.
- KONUK, Ahmed Avni (2008), Mevlânâ Celâledîn Rûmî Mesnevî-i Şerîf Şerhi, haz. Mustafa Tahralı, İstanbul: Kitabevi, V, XI.
- MADEN, Fahri (2013), “Sütlüce’de Bir Bektaşi Ocağı: Caferabad (Bademli- Münir Baba) Tekkesi”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, 5: 155-174.
- Mehmed Salâhî (2019), Kamûs-ı Osmânî, hazırlayan: Ali Birinci, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, II.
- Meninski (2000), Thesaurus Lexicon, yay. Mehmet Ölmez, İstanbul: Simurg, III.
- Muallim Naci (1987), Lügat-ı Naci, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- ÖZMEN, İsmail (1998), Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, III.
- REDHOUSE, Sir James William (1987), A Turkish and English Lexicon, Beyrut: Mektebetu Lübnan.
- SAVAŞ, Salih (2012), “Nabi Divanında Geçen ve Günümüz Türkiye Türkçesinde Farklı Anlamlarda Kullanılabilen Arap Kökenli Kelimeler”, Türk Dünyası Araştırmaları, İstanbul, 199: 65-82.
- Seyyid Cafer Seccadî (2007), Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü, çev. Hakkı Uygur, İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Seyyid Mustafa Rasim Efendi (2008), Tasavvuf Sözlüğü, haz. İhsan Kara, İstanbul: İnsan Yayınları.
- STEİNGASS, Francis Joseph (1998), Persian-English Dictionary, Beyrut: Mektebetu Lübnan [Librairie du Liban].
- Suad el-Hakîm (2005), İbnü’l Arabî Sözlüğü, çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Şemseddin Sami (2011), Kamûs-ı Türkî, haz.: Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
- TARLAN, Ali Nihad (1985), Fuzûlî Divanı Şerhi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, III.
- TİETZE, Andreas (2016), Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, ed.: Semih Tezcan, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), III.
- ULUDAĞ, Süleyman (2002), “Keramet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XXV, 265- 268.
- ULUDAĞ, Süleyman (2012), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınları. Vankulu Mehmed Efendi, Vankulu Lugati, http://www.kamus.yek.gov.tr. (26.03.2021).
- YILDIRAN SARIKAYA, Meliha (2021), “Yûnus Emre’nin Himmeti”, Yûnus Emre, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, s. 41-54.
- Yûsuf Hâs Hâcib ([t.y.]), Kutadğu Bilig Metin, haz. Mustafa S. Kaçalin. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10716,yusufhashacibkutadgubil igmustafakacalinpdf.pdf?0. (27.12.2021)
- Zebîdî ([t.y.]), Tâcü’l-arûs, Kahire: Matbaatü’l-Hayriyye, IX.
| APA | YILDIRAN SARIKAYA M (2022). Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. , 583 - 615. |
| Chicago | YILDIRAN SARIKAYA MELIHA Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. (2022): 583 - 615. |
| MLA | YILDIRAN SARIKAYA MELIHA Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. , 2022, ss.583 - 615. |
| AMA | YILDIRAN SARIKAYA M Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. . 2022; 583 - 615. |
| Vancouver | YILDIRAN SARIKAYA M Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. . 2022; 583 - 615. |
| IEEE | YILDIRAN SARIKAYA M "Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet." , ss.583 - 615, 2022. |
| ISNAD | YILDIRAN SARIKAYA, MELIHA. "Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet". (2022), 583-615. |
| APA | YILDIRAN SARIKAYA M (2022). Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(28), 583 - 615. |
| Chicago | YILDIRAN SARIKAYA MELIHA Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1, no.28 (2022): 583 - 615. |
| MLA | YILDIRAN SARIKAYA MELIHA Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, vol.1, no.28, 2022, ss.583 - 615. |
| AMA | YILDIRAN SARIKAYA M Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2022; 1(28): 583 - 615. |
| Vancouver | YILDIRAN SARIKAYA M Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2022; 1(28): 583 - 615. |
| IEEE | YILDIRAN SARIKAYA M "Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet." Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, ss.583 - 615, 2022. |
| ISNAD | YILDIRAN SARIKAYA, MELIHA. "Dîvân-ı Hikmet ve Garib-nâme’de Himmet". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1/28 (2022), 583-615. |
