COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler

Amaç: Koronavirüs infeksiyonu kısıtlamaları, bütün dünyada çalışma hayatını etkilemiştir. Multipl skleroz (MS) hastaları bu dönemde, sosyal yaşamlarında, hasta takibinde ve tedaviye ulaşmakta çeşitli zorluklarla karşılaşmışlardır. Biz bu çalışmada, MS hastalarının COVID-19 pandemisi dönemindeki deneyimlerini değerlendirmeyi amaçladık. Yöntem: Hastaların, COVID-19 pandemisi süresince hastalıkları ve sosyal aktiviteleri açısından yaşadıkları problemleri, korku ve kaygılarını belirlemeyi amaçlayan 50 soruluk bir anket hazırladık. Anket, Türkiye MS Derneği ve yerel MS derneklerinin web sitelerinde ve sosyal medya hesaplarında çevrimiçi olarak yayımlandı. Sadece bütün sorulara cevap veren hastaların yanıtları değerlendirmeye alındı. Bulgular: Toplamda 6008 hasta ankete ulaştı ve 3255 hasta bütün sorulara cevap verdi. 378 hasta (%11,6) COVID-19 geçirdiğini bildirdi. En sık COVID-19 ilişkili semptom yorgunluktu (%48,4). Rutin tıbbi takip hastaların %61,4’ünde kesintiye uğradı ve hastaların %14’ünde tedavi kesildi. Yaklaşık %25 hasta MS atağına bağlı farklı semptomlar bildirdi. Hastaların COVID-19 ile ilgili en büyük endişesi sevdiklerinin sağlığının bozulması idi. Hastaların %4,4’ü pandemi sürecince işini kaybetti. Sonuç: Çalışmamız, COVID-19 pandemisinin Türkiye’de yaşayan MS hastalarının çalışma hayatlarını önemli ölçüde etkilediğini göstermektedir. Ayrıca, pandemi hastaların ve nörologların bazı tutumlarını değiştirmiştir. Bu nedenle, COVID-19 pandemisinin hasta takibi, sosyal aktiviteler ve çalışma hayatı üzerinde uzun dönemdeki etkileri titiz bir şekilde takip edilmelidir.

Anahtar Kelime:

The Socioeconomic and Psychological Impact of the COVID-19 Pandemic on People with Multiple Sclerosis in Turkey

Öz:

Introduction: Various restrictions due to the coronavirus infection have affected working life globally. People with multiple sclerosis (pwMS) have several difficulties in social life, patient follow-up, and receiving treatments. In this study, we aimed to evaluate the experiences of pwMS during the COVID-19 pandemic. Method: We developed a 50-question survey aiming to determine fears, anxieties, and the problems experienced by patients regarding their diseases and social lives during the COVID-19 pandemic. The questionnaire was released online via the Turkish MS Society website, local MS societies websites, and social media accounts. Only the answers of the patients who filled out the questionnaire completely were evaluated. Results: In total, 6008 patients took the survey, and 3255 of them completed the questionnaire. Among all, 378 patients (11.6%) were positive for COVID-19. The most common COVID-19-related symptom was fatigue (48.4%). The routine medical follow-up was interrupted in 61.4% and the medication was discontinued in 14% of the patients. Approximately 25% of the patients reported different symptoms related to relapse activity. The main concern of the patients related to the COVID-19 pandemic was the disruption of the health of the ones they loved. Among all the patients, 4.4% lost their jobs. Conclusion: Our data showed that the COVID-19 pandemic strongly affected the working lives of pwMS. Also, the pandemic changed the attitudes of patients and neurologists. Therefore, the long-term effects of the COVID-19 pandemic on disease approach, patient follow-up, social conditions, and working life should be monitored.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Yamout B, Sahraian M, Bohlega S, Al-Jumah M, Goueider R, Dahdaleh M, et al. Consensus recommendations for the diagnosis and treatment of multiple sclerosis:2019 revisions to the MENACTRIMS guidelines. Mult Scler Relat Disord. 2020;37:101459. [Crossref]
2. Federation TMSI. Atlas of MS, 3rd Edition 2020. Available from: https://www. atlasofms.org/map/global/epidemiology/number-of-people-with-ms
3. Türk Börü U, Duman A, Kulualp AS, Güler N, Taşdemir M, Yılmaz U, et al. Multiple sclerosis prevalence study: The comparison of 3 coastal cities, located in the black sea and mediterranean regions of Turkey. Medicine (Baltimore). 2018;97(42):e12856. [Crossref]
4. Murley C, Tinghog P, Karampampa K, Hillert J, Alexanderson K, Friberg E. Types of working-life sequences among people recently diagnosed with multiple sclerosis in Sweden: a nationwide register-based cohort study. BMJ Open. 2020;10(12):e039228. [Crossref]
5. Mehta OP, Bhandari P, Raut A, Kacimi SEO, Huy NT. Coronavirus Disease (COVID-19): Comprehensive Review of Clinical Presentation. Front Public Health. 2020;8:582932. [Crossref]
6. Ammar A, Chtourou H, Boukhris O, Trabelsi K, Masmoudi L, Brach M, et al. COVID-19 Home Confinement Negatively Impacts Social Participation and Life Satisfaction: A Worldwide Multicenter Study. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(17). [Crossref]
7. Lim MA. Exercise addiction and COVID-19-associated restrictions. J Ment Health. 2021;30(2):135–137. [Crossref]
8. Manacorda T, Bandiera P, Terzuoli F, Ponzio M, Brichetto G, Zaratin P, et al. Impact of the COVID-19 pandemic on persons with multiple sclerosis: Early findings from a survey on disruptions in care and self-reported outcomes. J Health Serv Res Policy. 2021;26(3):189–197. [Crossref]
9. Gross RH, Corboy JR. Monitoring, Switching, and Stopping Multiple Sclerosis Disease-Modifying Therapies. Continuum (Minneap Minn). 2019;25(3):715– 735. [Crossref]
10. Zheng C, Kar I, Chen CK, Sau C, Woodson S, Serra A, et al. Multiple Sclerosis Disease-Modifying Therapy and the COVID-19 Pandemic: Implications on the Risk of Infection and Future Vaccination. CNS Drugs. 2020;34(9):879– 896. [Crossref]
11. Reyes S, Cunningham AL, Kalincik T, Havrdova EK, Isobe N, Pakpoor J, et al. Update on the management of multiple sclerosis during the COVID-19 pandemic and post pandemic: An international consensus statement. J Neuroimmunol. 2021;357:577627. [Crossref]
12. Yang S-C, Lai Y-Y, Huang M-C, Tsai C-S, Wang J-L. Corticosteroid dose and the risk of opportunistic infection in a national systemic lupus erythematosus cohort. Lupus. 2018;27(11):1819–1827. [Crossref]
13. Li X, Xu S, Yu M, Wang K, Tao Y, Zhou Y, et al. Risk factors for severity and mortality in adult COVID-19 inpatients in Wuhan. J Allergy Clin Immunol. 2020;146(1):110–118. [Crossref]
14. Sormani MP, De Rossi N, Schiavetti I, Carmisciano L, Cordioli C, Moiola L, et al. Disease-Modifying Therapies and Coronavirus Disease 2019 Severity in Multiple Sclerosis. Ann Neurol. 2021;89(4):780–789. [Crossref]
15. Ramezani N, Ashtari F, Bastami EA, Ghaderi K, Hosseini SM, Naeini MK, et al. Fear and anxiety in patients with multiple sclerosis during COVID-19 pandemic; report of an Iranian population. Mult Scler Relat Disord. 2021;50:102798. [Crossref]
16. Strober LB, Callanan RM. Unemployment in multiple sclerosis across the ages: How factors of unemployment differ among the decades of life. J Health Psychol. 2021;26(9):1353–1363. [Crossref]
17. Mateen FJ, Rezaei S, Alakel N, Gazdag B, Kumar AR, Vogel A. Impact of COVID-19 on U. S. and Canadian neurologists’ therapeutic approach to multiple sclerosis: a survey of knowledge, attitudes, and practices. J Neurol. 2020;267(12):3467–3475. [Crossref]

APA	GÜNDÜZ T, Uzunköprü C, Demir S, Tütüncü M, Seferoğlu M, Gumus H, şen s, gungor dogan i, Tutuncu M, Solak Çalıkoğlu Y, Beckmann Y, Sagduyu Kocaman A, Siva A (2022). COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. , 226 - 231. 10.29399/npa.28189
Chicago	GÜNDÜZ TUNCAY,Uzunköprü Cihat,Demir Serkan,Tütüncü Melih,Seferoğlu Meral,Gumus Haluk,şen sedat,gungor dogan ipek,Tutuncu Mesude,Solak Çalıkoğlu Yasemin,Beckmann Yesim,Sagduyu Kocaman Ayse,Siva Aksel COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. (2022): 226 - 231. 10.29399/npa.28189
MLA	GÜNDÜZ TUNCAY,Uzunköprü Cihat,Demir Serkan,Tütüncü Melih,Seferoğlu Meral,Gumus Haluk,şen sedat,gungor dogan ipek,Tutuncu Mesude,Solak Çalıkoğlu Yasemin,Beckmann Yesim,Sagduyu Kocaman Ayse,Siva Aksel COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. , 2022, ss.226 - 231. 10.29399/npa.28189
AMA	GÜNDÜZ T,Uzunköprü C,Demir S,Tütüncü M,Seferoğlu M,Gumus H,şen s,gungor dogan i,Tutuncu M,Solak Çalıkoğlu Y,Beckmann Y,Sagduyu Kocaman A,Siva A COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. . 2022; 226 - 231. 10.29399/npa.28189
Vancouver	GÜNDÜZ T,Uzunköprü C,Demir S,Tütüncü M,Seferoğlu M,Gumus H,şen s,gungor dogan i,Tutuncu M,Solak Çalıkoğlu Y,Beckmann Y,Sagduyu Kocaman A,Siva A COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. . 2022; 226 - 231. 10.29399/npa.28189
IEEE	GÜNDÜZ T,Uzunköprü C,Demir S,Tütüncü M,Seferoğlu M,Gumus H,şen s,gungor dogan i,Tutuncu M,Solak Çalıkoğlu Y,Beckmann Y,Sagduyu Kocaman A,Siva A "COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler." , ss.226 - 231, 2022. 10.29399/npa.28189
ISNAD	GÜNDÜZ, TUNCAY vd. "COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler". (2022), 226-231. https://doi.org/10.29399/npa.28189

APA	GÜNDÜZ T, Uzunköprü C, Demir S, Tütüncü M, Seferoğlu M, Gumus H, şen s, gungor dogan i, Tutuncu M, Solak Çalıkoğlu Y, Beckmann Y, Sagduyu Kocaman A, Siva A (2022). COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. Nöropsikiyatri Arşivi, 59(3), 226 - 231. 10.29399/npa.28189
Chicago	GÜNDÜZ TUNCAY,Uzunköprü Cihat,Demir Serkan,Tütüncü Melih,Seferoğlu Meral,Gumus Haluk,şen sedat,gungor dogan ipek,Tutuncu Mesude,Solak Çalıkoğlu Yasemin,Beckmann Yesim,Sagduyu Kocaman Ayse,Siva Aksel COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. Nöropsikiyatri Arşivi 59, no.3 (2022): 226 - 231. 10.29399/npa.28189
MLA	GÜNDÜZ TUNCAY,Uzunköprü Cihat,Demir Serkan,Tütüncü Melih,Seferoğlu Meral,Gumus Haluk,şen sedat,gungor dogan ipek,Tutuncu Mesude,Solak Çalıkoğlu Yasemin,Beckmann Yesim,Sagduyu Kocaman Ayse,Siva Aksel COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. Nöropsikiyatri Arşivi, vol.59, no.3, 2022, ss.226 - 231. 10.29399/npa.28189
AMA	GÜNDÜZ T,Uzunköprü C,Demir S,Tütüncü M,Seferoğlu M,Gumus H,şen s,gungor dogan i,Tutuncu M,Solak Çalıkoğlu Y,Beckmann Y,Sagduyu Kocaman A,Siva A COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. Nöropsikiyatri Arşivi. 2022; 59(3): 226 - 231. 10.29399/npa.28189
Vancouver	GÜNDÜZ T,Uzunköprü C,Demir S,Tütüncü M,Seferoğlu M,Gumus H,şen s,gungor dogan i,Tutuncu M,Solak Çalıkoğlu Y,Beckmann Y,Sagduyu Kocaman A,Siva A COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler. Nöropsikiyatri Arşivi. 2022; 59(3): 226 - 231. 10.29399/npa.28189
IEEE	GÜNDÜZ T,Uzunköprü C,Demir S,Tütüncü M,Seferoğlu M,Gumus H,şen s,gungor dogan i,Tutuncu M,Solak Çalıkoğlu Y,Beckmann Y,Sagduyu Kocaman A,Siva A "COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler." Nöropsikiyatri Arşivi, 59, ss.226 - 231, 2022. 10.29399/npa.28189
ISNAD	GÜNDÜZ, TUNCAY vd. "COVID-19 Pandemisinin Türkiye’de Yaşayan Multipl Skleroz Hastalarında Sosyoekonomik ve Psikolojik Etkiler". Nöropsikiyatri Arşivi 59/3 (2022), 226-231. https://doi.org/10.29399/npa.28189