Yıl: 2022 Cilt: 10 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 426 - 437 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 11-10-2022

II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ

Öz:
Basın, var olduğu günden itibaren iktidarların ilgisini üzerine çekmiştir. Yapısı itibariyle halkı etkileme potansiyeli olan bu ürüne iktidarlar kayıtsız kalamamıştır. Etki alanının genişliği hakkında yeterli bilgiye sahip olunmaması, basın ile iktidar arasındaki ilişkinin tarihsel süreçte birçok kırılma yaşamasına sebep olmuştur. Çizgisel bir gelişim göstermemekle birlikte iktidarların basın üzerindeki etkileri tarihsel süreç içerisinde basın lehine hafiflemiştir. Osmanlı Devleti’nde basının gelişimi Avrupalı çağdaşlarına göre geç yaşanmıştır. Avrupa’da ilk gazeteler ortaya çıktığında Osmanlı Devleti’nde henüz Türkler tarafından matbaa dahi açılmamıştı. Bu sebeple Avrupa basınının özgürlük alanını genişlettiği dönem, Osmanlı Devleti’nde basının kontrol altına alınması ve devamında sansürün yoğunlaştığı zamana denk gelmiştir. II. Abdülhamit’in yönetim anlayışı basının kontrol altında tutulmasına uygun olduğundan, yerli basın hareket kabiliyetini kaybederken Avrupa’daki Türkçe yayınlar dönemin Türk basınının lokomotifi halini almıştır. Bununla birlikte II. Abdülhamit dönemi yurtiçi basınının hiçbir etkisinin olmadığı da söylenmemelidir. Her şeyden önce Osmanlı Devleti sınırları içinde basın tarihinin kesintiye uğramamasına vesile olmuşlardır. İlaveten jurnalciliğin adeta meslek haline geldiği ve sansürün dozunun olabildiğince arttığı bir ortamda kendilerine has yöntemler geliştirerek varlıklarını devam ettirmişlerdir. Yurtiçi siyasi olaylara girmeksizin satışlarını belli seviyelerde tutmayı başarmış, aldıkları tahsisatlarla iktidarın beslemesi eleştirilerine rağmen mesleklerini sürdürmüşlerdir. İkdâm da aynı atmosferin ürünü olarak çağdaşı basın ürünlerinin yaşadıklarından nasibini almıştır. Bu yönüyle dönemin basın-iktidar ilişkilerine ayna tutacak verilere sahiptir.
Anahtar Kelime: Basın İktidar II. Abdülhamit Dönemi Sansür İkdâm Gazetesi

THE RELATİONSHİP BETWEEN PRESS AND THE GOVERNMENT İN ABDULHAMİT II PERİOD: THE CASE OF İKDAM NEWSPAPER

Öz:
Press has always been in the spotlight since it first came into existence, and authorities have kept a close eye on such a medium with the ability to have a profound impact on the views of the general public. The lack of sufficient information about the breadth of its sphere of influence has caused the relationship between the press and the government to experience many ruptures in the historical process. While there is no linear relationship on the influence of governments on the press, the ruling authorities’ impact on it has somewhat weakened in its favor during the historical process. The rise of the press in the Ottoman Empire was somewhat slower when compared to its contemporary counterparts in Europe. When the first newspapers appeared in Europe, the Turks had not yet opened a printing house in the Ottoman Empire. Thus, the time in which European countries experienced freedom to an ever-expanding degree in terms of press, coincided with an era of oppression followed by a concentrated period of censorship on the press in the Ottoman Empire. While the press lost its momentum under the reign of Abdulhamid II due to his sense of rule, Turkish publications in Europe became the driving force between the press in Turkey. However, it would not suffice for us to say that the press was altogether helpless during the Sultan’s domestic reign. Above all things, it enabled the press history to be maintained and passed onto later generations. Additionally, members of the press came up with their own unique solutions to thrive in an environment in which the amount of censorship that was enforced on the press was pushed to its utmost possible limit, and when journalism first started to be considered as a real profession. The press of time managed to keep their sales on a reasonable level without ever straying close to political matters, and continued their operations while even though they were condemned as tools of the government as they were funded by them. İkdâm, a product of the same ambience as its contemporary counterparts, had its fair share. On that sense, it has the data to shed light on the relationship between the press and the government in the era specified above.
Anahtar Kelime: Press Government Abdulhamid II Era Censor İkdâm Newspaper

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ali Kemal. 2016. Ömrüm. Haz. M. Kayahan Özgül. Ankara: Cümle Yayınları.
  • Althusser, Louis. 1978. İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. Y. Alp ve M. Özışık İstanbul: Birikim Yayınları.
  • Armaoğlu, Fahir. 2006. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). İstanbul: Alkım Yayınevi.
  • Ayhan, Bünyamin. 2010. “II. Meşrutiyet Döneminde İttihat ve Terakki, Siyaset ve Basın”, İkinci Meşrutiyet Devrinde Basın ve Siyaset. Ed. Hakan Aydın. Konya: Palet Yayıncılık.
  • Çapanoğlu, Münir Süleyman. 1962. Basın Tarihimize Dair Bilgiler ve Hatıralar. İstanbul: (Hür Türkiye) Dergisi Yayınları.
  • Demir, Şerif, 2015. “İktidar Basın İlişkilerinin Osmanlı Devleti’nde Genel Görünümü (1831-1918)”. The Journal of Academic Social Science Studies.33 (1). s. 367-377.
  • Demirel, Fatmagül. 2007. II. Abdülhamit Dönemi’nde Sansür. İstanbul: Bağlam Yayınları.
  • Domingues-da-Silva, J., Zaverucha, J., Figueiredo Filho, D. and Rocha, E. C. D. 2015. “More Concentration of Media Ownership Means Less Democracy? Testing Association Between Variables”. Intercom: Revista Brasileira de Ciências da Comunicação. 38 (1): 65-84.
  • Foucault, Michel. 1980. The Will to Truth. London. Routledge.
  • Güz, Nurettin. 1991. Türkiye’de Basın- İktidar İlişkileri (1920-1927). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
  • Hobsbawm, Eric. 2013. İmparatorluk Çağı (1875-1914). Ankara: Dost Kitabevi.
  • İkdâm Gazetesi. 1894. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1895. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1897. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1898. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1900. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1901. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1902. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1903. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İkdâm Gazetesi. 1907. İstanbul: İkdâm Matbaası.
  • İnalcık, Halil. 2013. Rönesans Avrupası. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • İrtem, Süleyman Kani. 1999. Abdülhamit Devrinde Hafiyelik ve Sansür, Haz. Osman Selim Kocahanoğlu. İstanbul: Temel Yayınları.
  • İskit, Server. 1935. Dünya Matbuatına Bakış. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
  • İskit, Server. 1943. Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara: Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü.
  • Lewis, Bernard. 1984. Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı. Ankara: TTK Basımevi.
  • Mardin, Şerif. 2015. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Ortaylı, İlber. 2005. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Alkım Yayınları.
  • Ramsaur, Ernest E. 2011. Jöntürkler 1908 İhtilalinin Doğuşu. İstanbul: Pınar Yayınları.
  • Süleyman Tevfik. 2011. II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e 50 Yıllık Hatıralarım. İstanbul: DBY.
  • Tahsin Paşa. 2017. Sultan Abdülhamit’in Sırdaşı Tahsin Paşa’nın Yıldız Hatıraları. İstanbul: Yakın Plan Yayınları.
  • Tezcan, Asuman. 2005. “Âli Kararname ve Basın”. Selçuk İletişim Dergisi. 3 (4), s. 166- 172.
  • Tokgöz, Ahmet İhsan. 2012. Matbuat Hatıralarım (1888-1914). Haz. Alpay Kabacalı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Topuz, Hıfzı. 2003. II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Bab-ı Ali Evrak Odası.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Dâhiliye Mektubî Kalemi.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Dâhiliye.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Hususî.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Arşivi Hususi Evrak.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrak.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Perakende Dâhiliye.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Perakende Mabeyn Bakitâbeti.
  • Uşaklıgil, Halit Ziya. İstanbul. Kırk Yıl. Haz. Nur Özmel Akın. İstanbul: Özgür Yayınları.
  • Ülken, Hilmi Ziya. 2013. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Yalçın, Hüseyin Cahit. 2010. Edebiyat Anıları. Haz. Rauf Mutluay. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Yetiş, Kazım. 1980. Ahmet Rasim Muharrir, Şair, Edib Matbuat Hatıralarım. İstanbul: Tercüman Yayınları.
APA ÇAKIR A (2022). II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. , 426 - 437.
Chicago ÇAKIR ALI II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. (2022): 426 - 437.
MLA ÇAKIR ALI II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. , 2022, ss.426 - 437.
AMA ÇAKIR A II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. . 2022; 426 - 437.
Vancouver ÇAKIR A II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. . 2022; 426 - 437.
IEEE ÇAKIR A "II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ." , ss.426 - 437, 2022.
ISNAD ÇAKIR, ALI. "II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ". (2022), 426-437.
APA ÇAKIR A (2022). II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(30), 426 - 437.
Chicago ÇAKIR ALI II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 10, no.30 (2022): 426 - 437.
MLA ÇAKIR ALI II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol.10, no.30, 2022, ss.426 - 437.
AMA ÇAKIR A II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2022; 10(30): 426 - 437.
Vancouver ÇAKIR A II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2022; 10(30): 426 - 437.
IEEE ÇAKIR A "II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10, ss.426 - 437, 2022.
ISNAD ÇAKIR, ALI. "II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ: İKDÂM GAZETESİ ÖRNEĞİ". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 10/30 (2022), 426-437.