Yıl: 2019 Cilt: 9 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 311 - 363 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.32957/hacettepehdf.602483 İndeks Tarihi: 20-10-2022

ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM)

Öz:
Çağdaş Hukukumuzda olduğu gibi Roma Hukukunda da borç doğuran kaynakların en önemli kısmını sözleşmeler (contractus) oluşturmakta idi. Ancak Roma Hukukunda ius civile bakımından contractus olarak kabul edilen belli anlaşma tipleri vardı. Belirli bir hukuki sonuca yönelen ve sınırlı sayıda olan bu tipik anlaşmaların borç doğurduğunu kabul etmek için, tarafların birbirine uygun irade beyanının yanı sıra malın karşı tarafa verilmesi ya da rızaların belli bir şekle uygun olarak beyan edilmesi gerekirdi. Böylece ius civilenin kabul ettiği contractuslardan biri meydana gelmiş olurdu ve dava ile himaye edilen bir borcun ortaya çıktığı kabul edilirdi. Contractuslar dışında kalan diğer anlaşmalar ise pactum olarak bilinirdi. Roma Hukukunda sadece rıza ile sözleşmelerin kurulduğunu kabul edebilmek ancak ilerleyen yüzyıllarda kabul edilmeye başlanmış ve bu anlaşmalardan doğan ihtilaflarda, taraflara, praetorlar veya imparatorlar tarafından dava hakkı tanınmaya başlanmıştı. Böylece şekle bağlı kalmadan sadece consensus ile anlaşmalar kurulmaya başlanmış ve sayıları artmıştı. Gelişmeler neticesinde pactumların contractuslardan farkı kalmamıştı. Commodatum (kullanım ödüncü-ariyet) dostluğun sık sık karşılıklı hizmetler gerektirdiği Roma yaşantısında arkadaşlar ve komşular arasında oldukça yaygın kullanılan bir sözleşme tipidir. Buna rağmen ilk dönemlerde, ius civile tarafından kabul edilen bir contractus olarak ortaya çıkmamıştı. Bahsettiğimiz gelişime uygun olarak taraflar arasında bir pactum olarak doğmuştu. Sözleşmeye konu edilen şeyin iadesi için dava açılabilmesi, ilk kez praetorun himayesi sayesinde gerçekleşmişti.
Anahtar Kelime: Commodatum Actio Commodati Directa Actio Commodati Contraria

COMMODATUM IN ROMAN LAW

Öz:
As in our Contemporary Law, the most important part of sources from which debts were arising was contracts (contractus) in Roman Law. There were some contract types that were accepted as contractus in terms of ius civile in Roman Law. So as to accept that such contracts were heading towards a certain legal result and these contracts in a limited were bearing debts, along with the fact that the consentaneous declarations of intention of the parties the property had to be given to the other party or the consents had to be declared in accordance with a certain form. So one of contractuses that ius civile approved came into existence and it was accepted there was a debt protected by a case. The other contracts different from contractus’ are known as pactum. It was only possible in the upcoming centuries to accept the fact that the contracts were drawn up by consent in the Roman law. The fact that praetors and emperors bestowed a right of action upon any disputes arising from such contracts had an effect on this process. By doing so, the contracts began to be made by only consensus independently of the form and their numbers got increased. Thanks to those developments, there was not any difference between pactums and contractus. Commodatum was used among friends and neighbours in Roman life where the friendship often required mutual services. Despite of this fact, it did not appear as contractus that was accepted by ius civile. In accordance with the development mentioned above, it was born as a pactum between the parties. It only happened under the auspices of the praetor that a lawsuit was brought for the refund of the thing mentioned in the contract. After the reconciliation of the declaration, the commodity mentioned in the contract had to be given to the other party so that commodatum could be set up. So it was coming under the group of the real contracts (re contrahitur) in terms of its formation. The debtor who got the detention of the property got the opportunity to use the property, which is mostly moveable and expendable gratuitously in accordance with the purpose agreed in the contract. In addition, it entered into the obligation of the full restitution during the agreed period.
Anahtar Kelime: Commodatum Actio Commodati Directa Actio Commodati Contraria

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BERGER, Adolf, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philedelphia, 1953.
  • BERKİ, Şakir, “Ariyet (Pret a Usage-Gebrauchsleihe)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1954, Cilt: 11, Sayı: 1-4, (s. 296-327).
  • BUCKLAND, William Warwic, A Text-book of Roman Law from Augustus to Iustinianus, University Press, Cambridge, 1932.
  • CIVIR, Hakan, Roma Hukuku’ndan Günümüze Ariyet Akti, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2012.
  • DI MARZO, Salvatore, Roma Hukuku, (çev. Z. Umur), Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1959.
  • EKER, Ayşegül, Roma Hukukunda Ariyet Akdi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2004.
  • ERDOĞMUŞ, Belgin, Roma Borçlar Hukuku Dersleri, Der Yayınları, İstanbul, 2018. (Borçlar).
  • ERDOĞMUŞ, Belgin, Roma Eşya Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2018. (Eşya).
  • EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
  • ERENEL, Selahattin Ege, Roma Hukuku’ndan Günümüze Ariyet Akdi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.
  • GAIUS, The Institutiones of Gaius, (çev. Gordon, W.M. / Robinson, O. F.), New York, 1988.
  • GAIUS, The Institutiones of Gaius, Borçlar Kısmı, (çev. T. Rado), İstanbul, 1953.
  • GÜNEŞ-CEYLAN, Seldağ, “Roma Hukukunda Contractus (Sözleşme) Pactum (Anlaşma) İlişkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2004, Cilt: 9, Sayı: 1-2, (s.171-183).
  • IUSTINIANUS, The Digest of Justinian (Çeviri düzenlemesi A. Watson), University of Pennyslvania, 1998.
  • IUSTINIANUS, Institutiones, (çev. Z. Umur), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1968.
  • KARADENİZ-ÇELEBİCAN, Özcan, Roma Hukuku, Tarihi Giriş-Kaynaklar-Genel Kavramlar-Şahsın Hukuku-Hakların Korunması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
  • KARAGÖZ, Havva, Hukuk Kuralı (Regula Iuris) Kavramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
  • KARAMAN, Başak, “Fiducia Cum Creditore”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2004, Sayı: 2, (s. 331-349).
  • KILIÇOĞLU, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. Basım, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018.
  • KÜÇÜKGÜNGÖR, Erkan, Roma Hukukunda Vedia Sözleşmesi (Depositum), Yetkin Yayınları, Ankara, 2002.
  • LEE, R. W., The Elements of Roman Law with a Translation of the Institutes of Justinian, London, 1956.
  • RADO, Türkan, Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, 14. Basım, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2018.
  • SCHULZ, Fritz, Classical Roman Law, Clarendon Press, Oxford, 1954.
  • SOMER, Pervin, Roma Hukukunda Mala Verilen Zarar, Der’in Yayınları, İstanbul, 2008.
  • SOMER, Pervin, “Roma Hukukunda Seçim Yolsuzlukları ve Ambitus”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Bülent Tahiroğlu’na Armağan, Yıl: 2017, Cilt: 23, Sayı: 3, (s. 33-54).
  • TAHAN ORHAN, Duygu, Roma Hukukunda ve Türk Hukukunda Sportif Faaliyetlerden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2018.
  • TAHİROĞLU, Bülent / ERDOĞMUŞ, Belgin, Roma Hukuku Dersleri, Tarihi Giriş, Hukuk Tarihi, Genel Kavramlar, Usul Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2018.
  • TAHİROĞLU, Bülent, Roma Hukukunda Furtum, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1975.
  • TAHİROĞLU, Bülent, Roma Borçlar Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2016.
  • TÜRKOĞLU-ÖZDEMİR, Gökçe, “Roma Hukukunda Hayvanların Yol Açtıkları Zararlardan Doğan Sorumluluk”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2006, Cilt: 14, Sayı: 2, (s.69-96).
  • UMUR, Ziya, Roma Hukuk Lügatı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1983.
  • UMUR, Ziya, Roma Hukuku Ders Notları, 1. Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul, 2010.
  • ZIMMERMANN, Reinhard, The Law of Obligations Roman Foundations of the Civilian Tradition, Clarendon Press, Oxford, 1998.
  • ZİLELİOĞLU, Hilal, “Roma Hukukundaki Sorumluluk Ölçütlerine Genel Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1987, Cilt: 39, Sayı: 1, (s. 241-264).
APA Günveren G (2019). ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). , 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
Chicago Günveren Güzide Burcu ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). (2019): 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
MLA Günveren Güzide Burcu ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). , 2019, ss.311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
AMA Günveren G ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). . 2019; 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
Vancouver Günveren G ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). . 2019; 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
IEEE Günveren G "ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM)." , ss.311 - 363, 2019. 10.32957/hacettepehdf.602483
ISNAD Günveren, Güzide Burcu. "ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM)". (2019), 311-363. https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.602483
APA Günveren G (2019). ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(2), 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
Chicago Günveren Güzide Burcu ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no.2 (2019): 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
MLA Günveren Güzide Burcu ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.9, no.2, 2019, ss.311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
AMA Günveren G ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi. 2019; 9(2): 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
Vancouver Günveren G ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM). Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi. 2019; 9(2): 311 - 363. 10.32957/hacettepehdf.602483
IEEE Günveren G "ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM)." Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 9, ss.311 - 363, 2019. 10.32957/hacettepehdf.602483
ISNAD Günveren, Güzide Burcu. "ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM)". Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 9/2 (2019), 311-363. https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.602483