Yıl: 2020 Cilt: 16 Sayı: 125 Sayfa Aralığı: 46 - 59 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 23-10-2022

GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*

Öz:
Sovyetler Birliği'nin çöküşünün ardından bağımsızlığına kavuşan Kazakistan, millî unsurlarını öne çıka- ran devlet politikasıyla dikkat çekmektedir. Kazakistan'da kurucu Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev öncü- lüğünde ortak Türk kimliğini ve Kazak millî kimliğini güçlendirmeye yönelik faaliyetler yürütülmektedir. Ka- zak halkının millî kültürü, Kazak millî kimliğinin güçlendirilmesinde önemli bir kaynak olarak görülmektedir. Bu kapsamda devlet eliyle Kazak halkına özgü özel günlerin, millî bayramların kutlanmasına büyük önem ve- rilmektedir. Kazaklara özgü bu bayramlardan biri Amal Merekesi/Körisüv Küni (Amal Bayramı/Görüşme Günü) adını taşımaktadır. Bu gelenek, Kazakistan'da 14 Mart'ta, Nevruz Bayramı'ndan bir hafta önce kutlan- maktadır. Körisüv Küni geleneği, Nevruz Bayramı ile büyük bir benzerlik göstermektedir. Bu bayram Güneş takvimine göre 13 Mart'ta kış mevsiminin biterek 14 Mart itibariyle bahar ayı olan Amal (Hamal) ayının baş- lamasıyla kutlanmaktadır. Bayram bu nedenle Amal Merekesi olarak da adlandırılmıştır. Öte yandan, konargö- çer Kazak yaşayışı da bayramın Körisüv Küni olarak adlandırılmasında etkili olmuştur. Uzun kışın ardından baharda halkın birbiriyle görüşmesi bu ismin çıkış noktasıdır. Bayram, günümüzde özellikle Batı Kazakistan'da yaygın olarak kutlanmaktadır. Batı bölgelerindeki yerel yönetimler bu bayramda ses getiren etkinlikler düzen- lemektedir. Daha çok yerel bayram özelliği taşıyan Körisüv Küni, son birkaç yıldır ise devlet eliyle ülke gene- line mal edilmeye çalışılmaktadır. Bu makalede Kazak halkının Körisüv Küni geleneği hakkında bilgiler veril- miştir. Körisüv Küni'nin tarihi, kutlanması, bu bayramda yapılan ritüeller üzerinde durulmuştur. Geçmişte ve günümüzde Körisüv Küni'nin nasıl kutlandığı ele alınmıştır. Körisüv Küni'nin yerel bir gelenek iken son yıl- larda ulusallaşarak ülke çapında kutlanan bir bayrama dönüş serüveni ortaya konulmuştur. Bayramın yerelden genele dönüşünün neden ve nasıl değiştiğine odaklanılmıştır. Ayrıca Kazakistan'ın farklı bölgelerinde yaşayan kaynak kişilerin görüşleri doğrultusunda Körisüv Küni'nin Kazak insanının zihninde günümüzde ne ifade ettiği, bu bayramın nasıl algılandığı, halk nezdinde gerçekten yerel bir gelenekken ulusal bir geleneğe dönüşüp dönüş- mediği, Körisüv Küni geleneğinin nasıl ortaya çıktığı, icat edilen bir gelenek mi yoksa yerelken ulusallaşan bir gelenek mi olduğu sorularına yanıtlar aranmıştır. Kazakistan'ın farklı bölgelerinde yaşayan kaynak kişilerle yapılan görüşme verileri ve eldeki diğer veriler Körisüv Küni'nin Nevruz Bayramı'na dayandırılarak icat edil- miş bir gelenek olduğu izlenimini vermektedir. Geçmişte Rus yoğunluğu ve baskısı Kazakistan'ın batı bölgele- rinde daha çok hissedildiği için Sovyet devrinde Nevruz Bayramı'nı açık açık kutlayamayan Batı Kazakistan halkı, kendi halk takvimine uygun olarak Nevruz'un bütün ritüellerini muhafaza ederek “Körisüv Küni” adıyla Nevruz Bayramını kutlamıştır. 1988'de Nevruz Bayramı'nın 21-22 Mart tarihinde sabitlenmesinin ardından ise Nevruz Bayramı ile birlikte 14 Mart'ta kutlanan “halk hafızasındaki Nevruz” da Körisüv Küni adıyla kutlan- maya devam etmiştir. Günümüzde Körisüv Küni, içeriği bakımından Kazak millî kimliğinin güçlendirilmesinde argüman olarak kullanılmaya oldukça elverişlidir. Bayramın içeriğinde yer alan ve millî kimliği temsil eden ritüeller son yıllarda bayramın devlet eliyle kutlanmasında etkili bir unsur olmuştur. Kazak halkının millî kim- liğini öne çıkaran, Kazaklara özgü unsurlara dikkat çeken Körisüv Küni, günümüzde Kazak halkı açısından önemli ve özgün bir gelenektir.
Anahtar Kelime:

A Kazakh Tradition within the Scope of Discussions on Invention and Revival of the Tradition: Amal Merekesi-Körisüv Küni (Amal Holiday / Meeting Day)

Öz:
ABSTRACT Kazakhstan, which gained its independence after the collapse of the Soviet Union, attracts attention with its state policy emphasizing its national elements. In Kazakhstan, under the leadership of its founding President Nursultan Nazarbayev, activities are being carried out to strengthen the common Turkish identity and Kazakh national identity. The national culture of the Kazakh people is seen as an important resource for strengthening the Kazakh national identity. In this context, the state attaches great importance to the celebration of special days and national holidays peculiar to Kazakh people. One of these Kazakh holidays is called Amal Merekesi / Körisüv Küni (Amal Holiday/ Meeting Day). This tradition is celebrated in Kazakhstan on March 14, one week before the Nauryz Festival. The Körisüv Küni tradition is very similar to the Nauryz Festival. This holiday is celebrated when the winter ends on March 13 and the Amal (Hamal) month, which is a spring month, begins on March 14 in line with the solar calendar. Therefore, this festival is also called Amal Merekesi (Amal Holi- day). On the other hand, the holiday is also called Körisüv Küni (Meeting Day) due to Kazakh's nomadic way of living. This name was given because after the long winter people meet in the spring. This holiday is widely celebrated today, especially in Western Kazakhstan. Local governments in western regions organize events that highlight this holiday. Körisüv Küni is mainly a local holiday, but the Kazakh government has been trying to spread this holiday throughout the country in the last few years. This article provides information about the Körisüv Küni tradition of the Kazakh people. The history of Körisüv Küni, its celebration and rituals performed during this holiday have been examined. This article discussed how this holiday was celebrated in the past and how it is celebrated today. How Körisüv Küni became a nation-wide national holiday from being a local tradi- tion has also been presented. The article focuses on how and why this holiday was transformed from a local holiday to a national one. Moreover, answers have been sought to the following questions by collecting opinions of people living in different parts of Kazakhstan: What does Körisüv Küni mean for Kazakh people today, has this holiday really changed from a local tradition to a national holiday according to Kazakh public, how did this tradition come about, has this tradition been invented or is it a tradition that existed locally and changed to a national tradition? Interview data collected from the people living in different parts of Kazakhstan and other available data give the impression that Körisüv Küni is an invented tradition based on the Nauryz Festival. In the past, people could not celebrate the Nauryz Festival in the Soviet era because the Russian intensity of pop- ulation and oppression was felt more in the Western regions; therefore, they preserved all the rituals of Nauryz Festival and celebrated the festival by naming it "Körisüv Küni" in order not to disturb the Soviet authorities. In 1988, the date of the Nauryz Festival was fixed on March 21-22, but people continued to celebrate Nauryz on March 14 in the public memory as Körisüv Küni. Nowadays, Körisüv Küni is quite suitable to be used as an argument for strengthening the Kazakh national identity in terms of its content. The rituals within the holiday that strengthen the national identity have been effective in the decision of the state to spread the holiday to whole country. Körisüv Küni, which strengthens the national identity of the Kazakh people and has helped to promote the elements peculiar to the Kazakh people, is an important and unique tradition for the Kazakh people today.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • K.K.1: Akbota Skenderova, 32 yaşında, Güney Ka- zakistan'da Kentav'da yaşıyor, doktora öğren- cisi.
  • K.K.2: Alpamys Rakhymzhanov, 35 yaşında, Güney Kazakistan'da Türkistan'da yaşıyor, doktora öğ- rencisi.
  • K.K.3: Anuarbek Amanov, 33 yaşında, Güney Kaza- kistan'da Türkistan'da yaşıyor, doktora öğren- cisi.
  • K.K.4: Araylım Sadykova, 32 yaşında, Almatı'da ya- şıyor, yüksek lisans öğrencisi.
  • K.K.5: Arman Seyitov, 26 yaşında, Batı Kazakis- tan'da Aktöbe'de yaşıyor, yüksek lisans öğren- cisi.
  • K.K.6: Aynur Ahmetova, 31 yaşında, Almatı'da ya- şıyor, doktora öğrencisi.
  • K.K.7: Banu Nagashbekova, 25 yaşında, Güney Ka- zakistan'da Kızılorda'da yaşıyor, doktora öğren- cisi.
  • K.K.8: Ercan Argınbay, 28 yaşında, Güney Kazakis- tan'da Çimkent'te yaşıyor, doktora öğrencisi.
  • K.K.9: Gaukhar Zhumabay, 18 yaşında, Batı Kaza- kistan'da Aktav'da yaşıyor, lise mezunu.
  • K.K. 10: Gulim Koldasbayeva, 30 yaşında, As- tana'da yaşıyor, yüksek lisans öğrencisi.
  • K.K.11: Gulnaz Jarılkasın, 28 yaşında, Güney Kaza- kistan'da Çimkent'te yaşıyor, yüksek lisans öğ- rencisi.
  • K.K.12: Karim Baigutov, 28 yaşında, Güney Kaza- kistan'da Taraz'da yaşıyor, doktora öğrencisi.
  • K.K.13: Kundyz Myrzabekkyzy, 37 yaşında, Güney Kazakistan'da Türkistan'da yaşıyor, doktora öğ- rencisi.
  • K.K. 14: Meiirbol Mutaliyev, 27 yaşında, Güney Ka- zakistan'da Çimkent'te yaşıyor, doktora öğren- cisi.
  • K.K.15: Meruyert Satinbekova, 31 yaşında, Güney Kazakistan'da Sarıağaş'ta yaşıyor, doktora öğ- rencisi.
  • K.K.16: Nurlan Akhmetov, 34 yaşında, Güney Kaza- kistan'da Türkistan'da yaşıyor, doktora öğren- cisi.
  • K.K.17: Rıza Isayeve, 19 yaşında, Astana'da yaşıyor, lisans öğrencisi.
  • K.K.18: Saule Daurenbek, 26 yaşında, Güney Kaza- kistan'da Çimkent'te yaşıyor, doktora öğrencisi.
  • K.K.19: Ulbolsyn Mukhambetkali, 26 yaşında, Batı Kazakistan'da Oral'da yaşıyor, doktora öğren- cisi.
  • K.K.20: Zerde Duisembekova, 30 yaşında, Güney Kazakistan'da Türkistan'da yaşıyor, doktora öğ- rencisi.
  • Artun, Erman. “Türk Halk Kültüründe Nevruz. Ulus- lararası Nevruz Sempozyumu. Karaganda, Ka- zakistan. 1999. http://turkoloji.cu.edu.tr/html /ea turk_halk_kulturu_nevruz.htm (son erişim tarihi: 20.09.19)
  • Çay, Abdulhaluk. Türk Ergenekon Bayramı Nevruz. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay: 88, Seri. IV, Sayı: A. 24, 1988.
  • Ergali, Serik. “Körisüv Küni” Deytin Kazak Etnog- rafiyasında Kün Jok!. 14 Navrız. 2014. https://abai.kz/post/18864 (son erişim tarihi: 04.08.19)
  • Hobsbawm, Eric. “Gelenekleri İcat Etmek”. Gelene- ğin İcadı. (Derleyenler: Eric Hobsbawm- Te- rence Ranger), Türkçesi: Mehmet Murat Şahin, s. 1-18, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2006. https://massaget.kz/arnayyi_jobalar/22-nauriz/9050, 2013 Navrız, “14 Navrız- Körisüv Küni” (son erişim 08.09.19).
  • https://webpress.kz/ru/news/kulutura/atirau- dagi korisu_kuni, 15 Marta 2019, “Atıravdagı Körisüv Küni- Kuvanışpen Bölisüv Küni” (son erişim 08.09.19)
  • https://24.kz/kz/zha-aly-tar/o-am/item/302335-amal- merekesin-tojlau-a-a-taudan-otpan-tau-a-300- atty-keruen-k-shi-attandy, 14.03.2019, “Amal Merekesin Toylavga Aktavdan Otpan Tavga 300 Attı Körüven Köşi Attandı” (son erişim 08.09.19)
  • Gündüz, Şinasi. “Nevruz”. TDV İslam Ansiklope- disi. Cilt 33, sayfa. 60-61, İstanbul, 2007.
  • Janat, Erbol. “Amal” Merekesi Nege 14 Navrızda Toylanadı?. Kazinform Halıkaralık Akparat Agenttigi. 14 Navrız 2016. https://www.in- form.kz/kz/amal-merekesi-nege-14-nauryzda- toylanady_a2880566 (son erişim tarihi: 04.08.19)
  • Kılıç, Abdullah. “Anadolu'da Nevruz Kutlamalarına Bağlı Olarak Yaşatılan Halk İnanışları ve Uygu- lamalarına Genel Bir Bakış”. Uluslararası Nev- ruz Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
  • Korkmaz, Ramazan. “Çıldır'daki Nevruz Törenleri ve Bu Törenlerin Şamanik Kültürle İlişkisi”. Türk Dünyasında Nevruz Üçüncü Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
  • Kuttımratulı, Kazbek. “Bir Jasınız Kuttı Bolsın!”. Egemen Qazaqstan. No: 51 (29032), 14 Navrız, Seysenbi 2017 Jıl, b.1,9, 2017.
  • Käkişev, Nurdäwlet. “Elordada Tuñğış Ret Toy- landı”. Astana Aqshamy. 22 Nawrız, 2018. http://www.astana-akshamy.kz/elordada- tungghysh-ret-tojlandy/ (son erişim tarihi: 04.08.19) Nazarbayev, Nursultan. “Büyük Bozkırın Yedi Yönü”. Nursultan Nazarbayev Büyük Bozkır'ın Manevi Dirilişi. s. 25-38, Ankara: Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği-Ahmet Ye- sevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı, 2018 a.
  • Nazarbayev, Nursultan. “Geleceğe Bakış: Manevi Uyanış”. Nursultan Nazarbayev Büyük Boz- kır'ın Manevi Dirilişi. s. 59-78, Ankara: Kaza- kistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği-Ah- met Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı, 2018 b.
  • Nüsipokasulı, Ayıp. Tal Besikten Jer Besikke Deyin. Almatı: “Öner 21-Gasır”, 2014.
  • Şengül, Abdullah. “Türk Kültüründe Nevruz ve Ana- dolu'daki Nevruz Kutlamaları”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 26, s. 61-73, 2008.
  • Turan, Ahsen. “Kazakların Milli Bayramı Nevruz”. Nevruz ve Renkler. Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni. Ankara: Atatürk Kültür Mer- kezi Yayınları, Sayı: 116, s. 341-344, 1996.
  • Ahsen Turan. “Anadolu'daki Nevruz'la İlgili Uygu- lamalar”. Türk Dünyasında Nevruz Üçüncü Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
  • Yıldırım, Seyfi-Egamberdiyev, Mirzahan. “Kazakis- tan Almatı'da Körisü Künü, Soykırım Müzesi, Göç Yürüyüşü, Nevruz Kutlamaları ve Diğer Hususlarla İlgili İzlenimler”. Türk Yurdu. Sayı: 381, Mayıs, s. 92-96, 2019.
  • Yıldız, Naciye. “Kırım Türklerinde Nevruz”. Türk Dünyasında Nevruz. III. Uluslararası Bilgi Şö- leni Bildirileri, s. 365-375, Ankara: AKM Ya- yınları, 2000.
  • Yıldız, Naciye. “Kırgızistan'da Nevruz”. Türk Dün- yası Nevruz Ansiklopedisi, s. 297-308, Ankara: AKM Yayınları, 2004.
APA KINACI C, BALCI F (2020). GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. , 46 - 59.
Chicago KINACI Cemile,BALCI Fatih GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. (2020): 46 - 59.
MLA KINACI Cemile,BALCI Fatih GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. , 2020, ss.46 - 59.
AMA KINACI C,BALCI F GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. . 2020; 46 - 59.
Vancouver KINACI C,BALCI F GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. . 2020; 46 - 59.
IEEE KINACI C,BALCI F "GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*." , ss.46 - 59, 2020.
ISNAD KINACI, Cemile - BALCI, Fatih. "GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*". (2020), 46-59.
APA KINACI C, BALCI F (2020). GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. Milli Folklor Dergisi, 16(125), 46 - 59.
Chicago KINACI Cemile,BALCI Fatih GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. Milli Folklor Dergisi 16, no.125 (2020): 46 - 59.
MLA KINACI Cemile,BALCI Fatih GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. Milli Folklor Dergisi, vol.16, no.125, 2020, ss.46 - 59.
AMA KINACI C,BALCI F GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. Milli Folklor Dergisi. 2020; 16(125): 46 - 59.
Vancouver KINACI C,BALCI F GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*. Milli Folklor Dergisi. 2020; 16(125): 46 - 59.
IEEE KINACI C,BALCI F "GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*." Milli Folklor Dergisi, 16, ss.46 - 59, 2020.
ISNAD KINACI, Cemile - BALCI, Fatih. "GELENE÷İN İCADI VE YENİDEN CANLANDIRILMASI TARTIŞMALARI EKSENİNDE BİR KAZAK GELENE÷İ: AMAL MEREKESİ-KÖRİSÜV KÜNİ (AMAL BAYRAMI/GÖRÜŞME GÜNÜ)*". Milli Folklor Dergisi 16/125 (2020), 46-59.