Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği

Yıl: 2022 Cilt: 20 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 175 - 196 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18026/cbayarsos.1093642 İndeks Tarihi: 28-10-2022

Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği

Öz:
Kültürel değişim gelecek kuşakları etkiler. Bu değişime Hakk’a yürüme (ölüm) olgusu örnek gösterilebilir. Bu çalışmada, Alevi-Bektaşi inancında Hakk’a yürüme erkânı ele alınmıştır. Nitel araştırma yöntemlerine dayanan çalışmada, kültür analizi deseni kullanılmıştır. Veriler, araştırmacının geliştirdiği yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, bu hizmetleri yürüten dede ve talipler oluşturmaktadır. Konu uygulama içerdiğinden katılımlı gözlem tekniği yönteminden yararlanılmıştır. Verilerinin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, çalışmaya katılanlar Alevilik inancını, İslamiyet’in içinde görmektedirler. Katılımcılar cenazelerin Türkçe bir dua ile Alevi erkânına göre kaldırılmasını, ölen kişi için cenaze namazı kılınmasını, cenaze namazındaki duaların okunmasını istemektedirler. Katılımcılar farklı cenaze kaldırma uygulamalarının bir ayrışmaya neden olmayacağını düşünmektedirler. Ruh ve can ile ilgili görüş belirtmekten kaçınmış, ahirete inanma konusunda fikir birliği içindedirler.
Anahtar Kelime: Kültürel değişim Alevi-Bektaşi inancı ölüm erkân

The Effect of Cultural Change on Future Generations: The Example of Death Rituals in Alevi-Bektashi Belief

Öz:
The cultural change affects future generations. The phenomenon of Hakk’a yürüme (death) can be given as an example of this change. In this study, the rituals of Hakk’a yürüme in Alevi-Bektashi belief are discussed. In this study, which is based on qualitative research methods, the culture analysis design is used. The data are collected with a semi-structured interview form developed by the researcher. The study group of the research consists of the dede and the follower who carry out these beliefs. Since the subject includes practice, the method of participatory observation technique is used. Content analysis is used to analyze the data. According to the research findings, the participants of the study see the Alevism belief within Islam. The participants want the funerals to be removed according to the Alevi tradition with a Turkish prayer, the funeral prayer to be performed for the deceased, and the prayers at the funeral blessing to be read. Participants think that different burial practices will not cause separation. They refrained from expressing opinions about the spirit and soul, and they are unanimous in believing in the hereafter.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AABF (2019). Hakk’a yürüme erkânı. Almanya Alevi birlikleri federasyonu inanç kurulu, Almanyahttp://akca.be/onewebmedia/AABF%20INAN%C3%87%20KURULU%20 HAKKA %20Y%C3%9CR%C3%9CME%20ERKANI(16%5B1%5D.04.2009).pdf
  • Aiken, L. R., (1991). Dying, death, and bereavement, (4th Edition), e-book published, New York. https://doi.org/10.4324/9781410606143
  • Akalın, A., E. (2006). Ölümün ve ölmenin sosyolojisi üzerine kuramsal bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Aktaş, A. (2015). Alevilerde ölüm, cenaze, yas ilgili inanış ve ritüeller. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 12, 17-66.
  • Akturan, U. ve Dinçer, D. (2008). Etnografya (ss. 41-62), Nitel Araştırma Yöntemleri, (Editörler: Baş, T. ve Akturan, U.). Ankara: Seçkin Yayıncılık
  • Arslanoğlu, İ. (2001). Alevilikte temel inanç unsurları ve pratikler, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 20, 33-134.
  • Benli, Y. (2019). Alevi-bektaşi öğretisinde hakk’a yürüme erkânında müzik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi.91, 169-192.
  • Berksun O., E.(1995) Psikososyal ve medikal yönleriyle kayıp, yas ve ölüm. Kriz Dergisi, 3(1), 68-69.
  • Bilgiseven, Â., K. (1989). islamiyet’in kültürel özellikleri ve islami kavramlar ı, İstanbul: Filiz Kitabevi.
  • Bozkuş, M. (2006). Alevî yurttaşlara yönelik dinî hizmetlerin icrası bağlamında bir teklif denemesi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1),1-12.
  • Burcu, E. ve Akalın, E. (2008). Ölüm Olgusu Üzerine Sosyolojik Tartışmalar. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, (8), 29-54.
  • Ceylan, Z.(2010). Teolojik ve folklorik açıdan ölüm ve ölüyle ilgili davranış uygulamaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya
  • Coşkun, N. Ç. (2013). Alevi-Bektaşi geleneğinde dârdan indirme cemi ve bu cemin toplum yaşamındaki önemi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 66, 271-280.
  • Çelik. N. (2020). Kur’an ve sünnet perspektifinden insanın amel ve eseri, Uluslararası Hadis Araştırmaları Dergisi ( HADITH), 4, 163-194.
  • Dalkıran, S.(2002). Alevi kimliği ve Anadolu Aleviliği üzerine bir deneme, Akev Akademi Dergisi, 10, 95-117
  • Dedekargınoğlu, H. (2018). Alevîlerde Dâr’dan İndirme Cemi (Dâr Erkânı) “Dede Garkın Süreği Örneği”, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (cilt: I, s. 319-342), 18-20 Ekim 2018, Ankara.
  • Demir, S. T. (2017). Modernite ve ölüm: açık erişimli ölüm döşeğinden izole yoğun bakım ünitelerine bedenin ve ölmenin değişen yüzü, Global Media Journal TR Edition, 7(14), 190-202.
  • DİB (2018). Fetvalar, (4. Baskı), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları: 1066, Halk Kitapları: 243
  • Dikmen, A. (2015). Değişik din ve mezhep müntesiplerinin ölümle gelen sosyal birliktelik algıları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 458-165.
  • Düren, Z. (2002). 2000'li Yıllarda Yönetim: Sürekli Değişim ve Belirsizlik Ortamında Gelişen Yönetsel Yaklaşımlar, 2. Baskı, Alfa Basım Yayımcılık, İstanbul.
  • Erdem, A., K. (2021). Hasan Saltık'ın cemevinden kaldırılan cenazesi, Alevi kamuoyunda tartışılan bir polemiği yeniden alevlendirdi. https://www.indyturk. com/node/370061/haber/hasan-salt%C4%B1k%C4%B1n-cemevinden- kald%C4%B1r%C4%B1lan-cenazesi-alevi-kamuoyunda-art%C4%B1%C5%9F%C4%B1lan- bir Erişim Tarihi : 30.08.2021
  • Erdem, M. (2007). İbadetlerde Niyabet Problemi Üzerine Bir İnceleme, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 7(2),217-239.
  • Erdenir, F. ve Burak,, H. (2006). Avrupa kimliği: pan-milliyetçilikten postmilliyetçiliğe, (2.Baskı) Ankara: Ümit Yayıncılık.
  • Erginer, G. (2004). Bir halk bilimcinin gözünden ölüm; cogito.İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Esen, H. (2007). Fıkıh, Büyük İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. Cilt, 34, 38- 40.
  • Fraenkel , J. R., Wallen , N. E., Hyun , H. E. (2012). How to design and evaluate research in education ( eighth edition), McGraw Hill: New York.
  • Golafshani, N. (2003). Understanding reliability and validity in qualitative research. The Qualitative Report, 8(4), 597-606.
  • Gölpınarlı, A. (1958). Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî. Vilayet-nâme. İstanbul: İnkilap ve Aka
  • Gül, İ. (2021). Alevi inancında can, ruh kavramı ve nefsin eğitimi, Folklor ve Edebiyat, 27(1):211-228DOI: 10.22559/folklor.1328
  • Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve ölüm ötesi psikolojisi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 3(3), 151-165.
  • Işık, C. (2012). Halk İnançlarında Kalıp Değiştirme, Ruh Göçü, Tematik Türkoloji Dergisi, www.actaturcica.com, 2-1, 46-60.
  • Jones, C. (2004). Huzur içinde yatsın: ölüme dair her şey. İstanbul: Dharma Yayınları.
  • Karaca, F. (1997). Psikolojik açıdan ölüm ve dini inanç ilişkisi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
  • Karagözoğlu, K. (2017). Ne varsa eski hocalarda var, Erişim Tarihi: 02.09.2021https://www.bolunun sesi.com/haber/154762/ne-varsa-eski-hocalarda-var
  • Karaman H. ve Çağrıcı, M. (2007). Kur'an yolu Türkçe meal ve tefsir, 3, 516-518 Ankara: Diyanet işleri Başkanlığı
  • Karaoğlan, H. (2003). Pazarcık yöresi Alevilerinde ölüm ve ölü ile ilgili uygulamalar. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 37-52.
  • Keskin, M. (2003). Sarısaltık ocağına bağlı Alevîler’de ölüm ile ilgili inanç ve ritüeller (Tunceli Karacaköy Örneği), 2,115-130.
  • Koç, M. (2002). Yaşlılık döneminde ölüm olgusuna karşı geliştirilen tutum ve davranışlar, EKEV Akademi Dergisi, 11, 93-106.
  • Köksal, H. (1996), Günümüz âşık ve şairlerinde ağıt yakma geleneği, Bilig Bilim ve Kültür Dergisi, 2,234-240.
  • Kur’an meali (2021). İsrâ Suresi, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/%C4%B0sr%C3%A2- suresi/2114/85-ayet-tefsiri Erişim Tarihi: 28.08.2021
  • Kur’an-ı Kerim Meali (2013). Kuranı Kerim Türkçe Meali: Sadeleştirilmiş Metin. Elmalılı M. Hamdi Yazır, Abdullah Eymen, İstanbul: Suhuf Yayıncılık.
  • Küçük, M., A. (2020).Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Geleneğinde “Don Değiştirme”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 94, 97-122.
  • Leslic, A. W. (1959). The evoluation of culture, mcgraw-hill book company, Inc, New York
  • Mahdı, S., A., M . (2015). Anadolu Türk Aleviliği bağlamında Irak Türklerinde Alevilik.Hacettepe Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
  • Mengüş, E. (2019). Alevi geleneğinde ölüm inanışları bağlamında Müziğin önemi ve işlevi: Tunceli örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
  • Örnek, S. V. (1977).Türk halkbilimi, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Özdemir, Ş. ve Arıcı, İ. (2012). Alevilerin cem evleri ve diyanet işleri başkanlığına yönelik görüşleri (Malatya örneği), Turkish Studies, 7(3), 2013-2026.
  • Özdemir, A., R. (2018). Aleviler cenazelerde saz çalar mıydı? https://odatv4.com/guncel/ aleviler-cenazelerde-saz-calar-miydi-28101859-149094 Erişim: 20.03.2022
  • Özmen, İ. (1998). Alevi-Bektaşi şiirleri antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
  • Paçacı, İ. (2017). Bedenî - Malî İbadet Ayrımının İbadetlerde Niyabete Etkisi ve Bedel Hac, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 29, 369-398.
  • Rençber, R. (2020). Alevî-Bektaşî geleneğinde “dârdan indirme erkânı”: Adıyaman örneği, GİBTÜ İslami İlimler Fakültesi Dergisi,1, 31-49.
  • Söke Haber (2016). Sünni İlçe Başkanının Cenazesi Vasiyeti Üzerine Cemevinden Kaldırıldı, https://www.sondakika.com/haber/haber-sunni-ilce-baskaninin-cenazesi-vasiyeti-uzerine- 8470336/ Erişim Tarihi: 3.9.2021
  • Subaşı, N. (2001). Modem Alevilik: Sınırları zorlayan söylem arayışları, İslâmiyât 4(4), 147-164
  • Subaşı, N. (2002). Türk Modernleşmesi ve Alevilik, Folklor ve Edebiyat, 8 (29), 91-122.
  • Şahin, C. (2021). Alevilikte Hakk’a yürüme erkânı, https://docplayer.biz.tr/293127-Alevilikte- alevilikte-hakk-a-yurume-erkani.html Erişim Tarihi : 30.08.2021
  • Şahin, M. (2019). Kültür Değişimleri ve Eğitim. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(3), 458-466.
  • Şiir Parkı (2022). Bu dünyadan gider olduk, http://www.siirparki.com/yunus14.html Erişim tarihi: 31.05.2022
  • Tanhan, F. ve Arı-İnci, F. (2009). Ölüm eğitimi, Ankara: Pegem Akademi
  • TDK (2021). Değişim. https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 28.08.2021
  • Tekin, M. (2015). Postmodernizmin “din” sorunu, MİLEL VE NİHAL İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergis,12(2),7-24.
  • Toprak, B. (1933). Yunus Emre divanı, İstanbul: Odunpazarı Belediyesi Yayınlar›: 3 Kültür Dizisi: 3.
  • Tuncel, M. (2012). Tunceli, DIA, İstanbul.
  • Tur, D. (2002). Erkânname, Aleviliğin İslam’da yeri ve Alevi erkânları. İstanbul: Can Yayınları
  • Türkkahraman, M. (2011). Türkiye'de yaşanan uluslararası kültürel değişim sürecinde batı ve Avrupa birliği. Istanbul Journal of Sociological Studies, (39), 1-40.
  • Uluocak, Ş. (2014). Kazdağı tahtacı Türkmen kozmolojisinde “Hakk’a yürüme”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 71, 55-82.
  • Ulusoy, S. ve Ulusoy, V. H. (2012). Dardan indirme erkânı. (2. Basım), Hünkâr Hacı Bektaş Veli Vakfı. Serçeşme Yayınları, İstanbul.
  • Uyanık, Z. ve Kala, A.(2013). Ardahan yöresi (Damal) Alevilerinde “hakk’a yürüme erkânı”: ölümle ilgili inanış ve uygulamalar. Folklor ve Edebiyat, 19(76), 163-172.
  • Üçer, C. (2005). Geleneksel Alevilikte ibadet hayatı ve Alevilerin temel İslami ibadetlere yaklaşımları, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 5(3), 161-189.
  • White, L., A. (1959). The evoluation of culture, New York: Mcgraw-Hill.
  • Wilbert, E. M. (1967). Order and change, John Wiley and Sons, Inc., New York.
  • Yaman, M. (1999). Alevîlik’ te cenaze hizmetleri, Ufuk Reklamcılık ve Matbaacılık, İstanbul.
  • Yardımcı, M.(2016). Alevi-Bektaşi kültüründe ölümle ilgili ritüellerden dar kaldırma ve bir cönkte bulunandar-name örneği, https://silo.tips/download/alev-bekta-kltrnde-lmle-lgl- rtellerden-dar-kaldirma-ve-br-cnkte-bulunan-dar-nameErişim tarihi: 31.05.2022
  • Yıldırım , A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri . Ankara: Seçkin Yayıncılık
  • Yıldırım, H. (2016). Tunceli’de doğum, sünnet, nikâh ve cenaze merasimlerinin dinler tarihi açısından tahlili, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya
  • Yıldız, H. (2007) Alevi geleneğinde ölüm ve ölüm sonrası tören ve ritüeller, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (42). 1-21.
  • Yılmaz, O. (2014). Alevilikte eski Türk dini (Göktanrı İnancı) ve Şamanizmin etkileri, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 1 (4), 1-13.
  • Yüce, A. (1997). Gerçek inancın temeli İslam’da, (1.baskı), Ankara: Baydan Ofset
APA Gül İ (2022). Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. , 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
Chicago Gül İbrahim Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. (2022): 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
MLA Gül İbrahim Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. , 2022, ss.175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
AMA Gül İ Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. . 2022; 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
Vancouver Gül İ Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. . 2022; 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
IEEE Gül İ "Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği." , ss.175 - 196, 2022. 10.18026/cbayarsos.1093642
ISNAD Gül, İbrahim. "Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği". (2022), 175-196. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1093642
APA Gül İ (2022). Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
Chicago Gül İbrahim Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20, no.3 (2022): 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
MLA Gül İbrahim Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.20, no.3, 2022, ss.175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
AMA Gül İ Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2022; 20(3): 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
Vancouver Gül İ Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2022; 20(3): 175 - 196. 10.18026/cbayarsos.1093642
IEEE Gül İ "Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği." Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, ss.175 - 196, 2022. 10.18026/cbayarsos.1093642
ISNAD Gül, İbrahim. "Kültürel Değişimin Gelecek Kuşaklara Etkisi: Alevi-Bektaşi İnancında Hakka Yürüme Erkânı Örneği". Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/3 (2022), 175-196. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1093642