TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ

Yarasir tulumce, Sevinc; YAVUZ, ERSIN

TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ

Sevinç TÜLÜMCE, (Pamukkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü, Pamukkale , Türkiye)

Ersin YAVUZ (Pamukkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü, Pamukkale , Türkiye)

Vergi Raporu

14 0

Yıl: 2022 Cilt: 0 Sayı: 277 Sayfa Aralığı: 135 - 155 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-10-2022

TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ

Öz:

Kamu gelirlerinin içinde önemli bir paya sahip olan vergilerin toplanmasında bir sınır vardır. Bu sınırın aşılması durumunda, toplumda ekonomik ve sosyal anlamda problemler ortaya çıkmak- tadır. Bu sebeple, vergi toplanmasında idarenin etkinliği ve maksimum vergi potansiyelinin bo- yutu gerek kamu harcamalarının finansmanında gerekse diğer mali olmayan amaçlara ulaşılma- sında önemli bir politika aracıdır. Bu perspektifte, vergi kapasitesiyle de ilişkili olan vergi gayreti kavramı hem vergi gelirlerinin artırılmasında hem de politika yapıcılarına yol göstermede önemli olmaktadır. Çalışmanın amacı, 1995-2020 dönemi için Türkiye’de vergi gayreti indeksini analiz etmektir. ARDL Eşbütünleşme yönteminin uygulandığı ampirik analiz bölümünde ilk olarak kişi başı GSYH, tarım ve imalat sektörleri, kamu harcamaları, ticari açıklık, enflasyon ve yolsuz- luk değişkenlerinin vergi yükü üzerindeki etkisi incelenmekte ve uzun dönem tahminci sonuçla- rıyla tahmini vergi kapasitesi hesaplanmaktadır. Ardından fiili vergi yükü ve tahmini vergi kapa- sitesi üzerinden vergi gayreti indeksi oluşturul- maktadır. Bulgular incelenen dönemde fiili vergi yükünün, tahmini vergi kapasitesinin altında sey- rettiğine dair kanıtlar sunmaktadır. Başka bir ifa- deyle, vergi gayreti indeksi hiçbir dönemde vergi sınırını aşmamıştır.

Anahtar Kelime:

ANALYSIS OF TAX EFFORTS IN TURKEY

Öz:

There is a limit on the collection of taxes, which have a significant share in public revenues. If this limit is exceeded, economic and social problems arise in the society. For this reason, the efficiency of the administration in tax collection and the size of the maximum tax potential are important policy tools both in financing public expenditures and in achieving other non-financial goals. In this perspective, the concept of tax effort, which is also related to tax capacity, is important both in increasing tax revenues and in guiding policy makers. The aim of the study is to analyze the tax effort index in Turkey for the period 1995-2020. In the empirical analysis section where ARDL cointegration method is applied, firstly the effects of GDP per capita, agriculture and manufacturing sectors, public expenditures, trade openness, inflation and corruption on the tax burden are examined and estimated tax capacity is calculated with the long-term estimator results. Then, the tax effort index is created based on the actual tax burden and estimated tax capacity. The findings provide evidence that the actual tax burden remained below the estimated tax capacity in the period under review. In other words, the tax effort index has never exceeded the tax limit in any period.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

• AGBEYEGBE, T. D., STOTSKY, J., WOLDE- MARIAM, A. (2006). “Trade Liberalization, Exchange Rate Changes, and Tax Revenue in Sub-Saharan Africa”, Journal of Asian Economics. Sayı 17(2). s. 261–284.
• AKBULUT, H. (2017). “Enflasyon ve Faiz Oranlarının Vergi Gayreti ile İlişkisi: Türki- ye’de Uygulanan Gelir Vergisi İçin Ampirik Bir Uygulama”, Finans, Politik Ekonomik Yorumlar. Cilt 54. Sayı 630. s. 55-65.
• AMOH, J. K. (2019). “An Estimation of The Taxable Capacity, Tax Effort and Tax Burden of An Emerging Economy: Evidence from Ghana”, International Journal of Economi- cs and Financial Issues. Vol 9(3). p. 12-21.
• ASTERIOU, D. and HALL, S. G. (2021). App- lied Econometrics. 4th Edition. Macmillan Education Limited. London.
• ATSAN, E. (2017). “The Determinants of Tax Capacity and Tax Effort in Turkey for the Pe- riod of 1984-2012”, Ömer Halisdemir Üni- versitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı 10(4). s. 214-234.
• BAKIRTAŞ, D. (2012). “Yolsuzluğun Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversi- tesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Der- gisi. Sayı 19(2). s. 87-98.
• BARROS, V., JALLES, J. T., SARMENTO, J. M. (2021). “Drivers of The Tax Effort: Evi- dence from A Large Panel”, Instituto Supe- rior de Economia e Gestão. REM Working Paper No 0169.
• BAUNSGAARD, T. and KEEN, M. (2010). “Tax Revenue and (or?) Trade Liberalizati- on”, Journal of Public Economics. Vol 94(9– 10). p. 563-577.
• BIRD, R. M., MARTINEZ-VAZQUEZ, J., TORGLER, B. (2004). “Societal Institutions and Tax Effort in Developing Countries”, To- ronto: University of Toronto. International Tax Program Paper. 4011.
• BOTLHOLE, T. D. (2010). “Tax Effort and The Determinants of Tax Ratio in Sub- Sahara Africa”, International Conference On App- lied Economics – ICOAE. p. 101-113.
• BREUSCH, T. S. (1978). “Testing for Au- tocorrelation in Dynamic Linear Models”, Australian Economic Papers. Vol 17(31). p. 334-355.
• BRUN, J. F., CHAMBAS, G., LAPORTE, B. (2011). “IMF programs and tax effort What role for institutions in Africa?”, Etudes et Documents No 33. halshs-00552206f.
• CALDEIRA, E, ADESSÉ DAMA, A., COMPA- ORÉ, A., MANSOUR, M., ROTA-GRAZIOSI, G. (2020). “Tax Effort in Sub-Saharan Afri- can Countries: Evidence from A New Da- taset”, Études et Documents, n° 2, CERDI. HAL Id: hal-02543162.
• ÇELİKAY, F. (2020). “Türkiye’de Bölgesel Vergi Gayretinin Ölçümüne Yönelik İnce- leme”, Özgür SAYGIN (ed.). Vergi Ortak Paydasında Bilimsel Değerlendirmeler (s. 3-30). İKSAD. Ankara.
• DALAMAGAS, B., PALAIOS, P., TANTOS, S. (2019). “A New Approach to Measuring Tax Effort”, Economies. Vol 7(3-77).
• DEMİRCAN, E. S. (2003). “Vergilendirmenin Ekonomik Büyüme ve Kalkınmaya Etkileri”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim- ler Fakültesi Dergisi, Sayı 21, Temmuz-A- ralık. s. 97-116.
• DICKEY, D. A. and FULLER, W. A. (1979). “Distribution of The Estimators for Autoreg- ressive Time Series with A Unit Root”, Jour- nal of the American Statistical Association, Vol 74(366a). p. 427-431.
• DURSUN, G. D. (2008). “1990–2006 Yılları Arası Türkiye’nin Vergi Kapasitesinin He- saplanmasına Ait Bir Araştırma”, Maliye Finans Yazıları. Sayı 22(79). s. 45 – 60.
• ELTONY, M. N. (2002), “The Determinants of Tax Effort In Arab Countries”, Arab Planning Institute Working Paper Series, p. 1–20.
• ENDERS, W. (2015). Applied Economet- ric Time Series. 4th Edition. John Wiley & Sons.
• EROĞLU, A. (2018). “Vergileme Kapasite- sini Belirleyen Faktörler ve Türkiye’de Vergi Aflarının Vergi Gelirlerine Etkisi”, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, Sayı 3(5), s. 56–69.
• GHURA, M. D. (1998). “Tax Revenue in Su- b-Saharan Africa: Effects of Economic Po- licies and Corruption”, IMF Working Paper No 98/135. International Monetary Fund, Washington, DC.
• GODFREY, L. G. (1978). “Testing Against Ge- neral Autoregressive and Moving Average Error Models When The Regressors Include Lagged Dependent Variables”, Econometri- ca: Journal of the Econometric Society. Vol 46. p. 1293-1301.
• GUPTA, A. S. (2007). “Determinants of Tax Revenue Efforts in Developing Countries”, IMF Working Paper No. 07/184.
• JARQUE, C. M. and BERA A. K. (1987). “A Test for Normality of Observations and Reg- ression Residuals”, International Statistical Review/Revue Internationale de Statis- tique, Vol 55(2). p. 163–172.
• KARAGÖZ, K. (2013). “Determinants of Tax Revenue: Does Sectorial Composition Mat- ter?”, Journal of Finance, Accounting and Management. Vol 4(2). p. 50–63.
• LE, T. M., MORENO-DODSON, B., BAYRAK- TAR, N. (2012). “Tax Capacity and Tax Ef- fort: Extended Cross-Country Analysis from 1994 to 2009”, World Bank Policy Research Working Paper 6252.
• LOTZ, J. R. ve MORSS, E. R. (1967). “Mea- suring “Tax Effort” in Developing Countries”, IMF Econ Rev 14. p. 478–499.
• MAHDAVI, S. (2008). “The Level and Com- position of Tax Revenue in Developing Countries: Evidence from Unbalanced Pa- nel Data”, International Review of Econo- mics & Finance. Vol 17(4). p. 607-617.
• MERT M. ve ÇAĞLAR A. E. (2019). Ewievs ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Anali- zi. Detay Yayıncılık. Ankara.
• MERTENS, J. B. (2003). “Measuring Tax Ef- fort in Central and Eastern Europe”, Public Finance & Management. Vol 3(4), p. 530– 563.
• ÖZTÜRK, Ö. F., ŞAŞMAZ, M. Ü., BAYAR, Y., ODABAŞ, H. (2019). “Türkiye’de Başlı- ca Ekonomik Değişkenlerin Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi: Çoklu Doğrusal Regres- yon Analizi”, Sayıştay Dergisi. Sayı 115, s. 37-53.
• PARLAK, D. VE ADALIOĞLU, S. (2019). “Türkiye’de Vergi Gayreti ve Kurumsal Kalite İlişkisi: Ampirik Bir Çalışma”, Eurasian Aca- demy of Sciences Social Sciences Journal. Vol 27. p. 176-202
• PESARAN, M. H., SHIN, Y., SMITH. R. J. (2001). “Bounds Testing Approaches to The Analysis of Level Relationships”, Journal of Applied Econometrics. Vol 16(3). p. 289- 326.
• PESSINO, C. and FENOCHIETTO, R. (2010). “Determining Countries’ Tax Effort”, Hacien- da Publica Espanola, Vol 195(4). p. 65–87.
• PIANCASTELLI, M. (2001), “Measuring The Tax Effort of Developed and Developing Countries. Cross Country Panel Data Analy- sis—1985/95”, IPEA Working Paper No 818. p. 1-18.
• RAMSEY, J. B. (1969). “Tests for Specificati- on Errors in Classical Linear Least Squares Regression Analysis”, Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodologi- cal). Vol 31(2). p. 350-371.
• SAĞBAŞ, İ. ve SARUÇ, N. T. (2010). Vergi Teorisi, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzak- tan Eğitim Fakültesi, Maliye Ders Notları.
• SAMIMI, J. A. ZAROKI, S., HADIZADE, A. (2009). “Tax Capacity and Tax Effort: Evi- dence from Islamic Republic of Iran”, Wor- ld Applied Sciences Journal, Vol 6(10). p. 1413-1422,
• SARUÇ, N. T., TUNALI, Ç. B., YILMAZ, C. (2018). “Türkiye’de Vergi Gayreti”, Gümüş- hane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 9(22), s. 412-425.
• STOTSKY, J. G. and WOLDEMARIAM, A. (1997). “Tax Effort in Sub-Saharan Africa”, IMF Working Paper No 97/107.
• ŞİMŞEK, D. (2013). Türkiye’de Bölge Düze- yinde Vergi Esnekliği, Vergi Canlılığı, Vergi Kapasitesi ve Vergi Gayreti, Gazi Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanma- mış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (https://www.sbb.gov.tr/eko- nomik-ve-sosyal-gostergeler/). Erişim ta- rihi: 25 Mayıs 2022.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (https:// muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yone- tim-butce-istatistikleri). Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022.
• Transparency International. (https://www. transparency.org/en/countries/turkey). Erişim tarihi: 02 Haziran 2022.
• WANG, Q., SHEN, C. VE ZOU, H. (2009). “Local Government Tax Effort In China: An Analysis of Provincial Tax Performance”, Region & Development Nov. Vol 29. p. 204- 235.
• WHITE, H. (1980). “A Heteroskedasticit- y-Consistent Covariance Matrix Estimator and A Direct Test for Heteroskedasticity”, Econometrica: Journal of the Econometric Society. Vol 48(4). p. 817-838.
• World Bank. World Development Indica- tors. (https://databank.worldbank.org/ source/world-development-indicators). Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022.
• XING, W. and ZHANG, Q. (2018). “The Ef- fects of Vertical and Horizontal Incentives on Local Tax Efforts: Evidence from China”, Applied Economics. Vol 50(11). p. 1222– 1237.
• YILDIZ, B. (2019). “Vergi Gelirlerinin Ekono- mik Belirleyicileri Üzerine Ampirik Bir Ana- liz: Yüksek Gelirli OECD Ülkeleri Örneği”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. Sayı 17(3). p. 324-339.

APA	Yarasir tulumce S, YAVUZ E (2022). TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. , 135 - 155.
Chicago	Yarasir tulumce Sevinc,YAVUZ ERSIN TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. (2022): 135 - 155.
MLA	Yarasir tulumce Sevinc,YAVUZ ERSIN TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. , 2022, ss.135 - 155.
AMA	Yarasir tulumce S,YAVUZ E TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. . 2022; 135 - 155.
Vancouver	Yarasir tulumce S,YAVUZ E TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. . 2022; 135 - 155.
IEEE	Yarasir tulumce S,YAVUZ E "TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ." , ss.135 - 155, 2022.
ISNAD	Yarasir tulumce, Sevinc - YAVUZ, ERSIN. "TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ". (2022), 135-155.

APA	Yarasir tulumce S, YAVUZ E (2022). TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. Vergi Raporu, 0(277), 135 - 155.
Chicago	Yarasir tulumce Sevinc,YAVUZ ERSIN TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. Vergi Raporu 0, no.277 (2022): 135 - 155.
MLA	Yarasir tulumce Sevinc,YAVUZ ERSIN TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. Vergi Raporu, vol.0, no.277, 2022, ss.135 - 155.
AMA	Yarasir tulumce S,YAVUZ E TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. Vergi Raporu. 2022; 0(277): 135 - 155.
Vancouver	Yarasir tulumce S,YAVUZ E TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ. Vergi Raporu. 2022; 0(277): 135 - 155.
IEEE	Yarasir tulumce S,YAVUZ E "TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ." Vergi Raporu, 0, ss.135 - 155, 2022.
ISNAD	Yarasir tulumce, Sevinc - YAVUZ, ERSIN. "TÜRKİYE’DE VERGİ GAYRETİNİN ANALİZİ". Vergi Raporu 277 (2022), 135-155.