MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU
Yıl: 2022 Cilt: 2022 Sayı: 160 Sayfa Aralığı: 1 - 46 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 31-10-2022
MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU
Öz: DNA’nın keşfiyle birlikte moleküler genetik incelemeler ceza soruşturmaları ve kovuşturmalarında etkili şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu incelemenin öncesindeki işlemler ve incelemenin kendisinin temel insan haklarına müdahale edişi nedeniyle, buna dair esas ve usuller ceza muhakemesi mevzuatlarında ayrıntılı şekilde düzenlenmektedir. Gelişen teknoloji, incelemeler neticesinde elde edilecek verilerin bir veri tabanına kaydedilerek başka soruşturma ve kovuşturmalarda kullanılmasına olanak tanısa da Türk ceza muhakemesi mevzuatında bunun mümkün olup olmadığına dair açık bir hüküm getirilmemesi karşısında pratikte farklı uygulamalara gidildiği görülmektedir. Bu çalışmada, öncelikle moleküler genetik incelemenin bir parçası olan beden muayenesi ve vücuttan örnek alınmasına değinilmiştir. Daha sonra DNA’nın bilimsel geçmişi ve aşamalarıyla analiz sürecine, DNA veritabanlarının tarihi ve hukuki gelişimine ve Türk ceza muhakemesi hukukunda moleküler genetik incelemelerin usulüne dair açıklamalarda bulunulduktan sonra bu incelemeler neticesinde elde edilen verilerin farklı soruşturma ve kovuşturmalarda kullanılmasının hukuken mümkün olup olmadığı tartışılmıştır.
Anahtar Kelime: MOLECULAR GENETIC EXAMINATIONS AND THE PROBLEM OF USING THE DATA OBTAINED BY THESE EXAMINATIONS IN OTHER CRIMINAL PROCEEDINGS
Öz: With the discovery of DNA, molecular genetic analyzes began to be used effectively in criminal investigations and prosecutions. Due to the procedures prior to this examination and the fact that the examination itself interferes with fundamental human rights, the principles and procedures regarding this are regulated in detail in the criminal procedure legislation. Although the developing technology allows the data to be obtained as a result of the investigations to be recorded in a database and used in other investigations and prosecutions, it is seen that different practices are applied in practice in the absence of a clear provision as to whether this is possible in the Turkish criminal procedure legislation. In this study, first of all, body examination, which is a part of molecular genetic analysis, and taking samples from the body are mentioned. Then, after explaining the scientific history and stages of DNA, the analysis process, the historical and legal development of DNA databases, and the procedure of molecular genetic analyzes in Turkish criminal procedure law, it has been discussed whether it is legally possible to use the data obtained as a result of these examinations in different investigations and prosecutions.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Kitaplar
- Butler John M., Forensic DNA Typing: Biology, Technology, and Genetics of STR Markers, 2nd edition, London 2005. (Kısaltma: Butler, 2005)
- Butler John M., Fundamentals of Forensic DNA Typing, San Diego 2010.
- Centel Nur/Zafer Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 17. baskı, İstanbul 2020.
- Duncan GT. /Tracey ML., “Serology and DNA Typing. “Introduction to Forensic Sciences”, Editör: Eckert WG, New York 1992.
- Gedik Doğan, Ceza Muhakemesinde İspat ve Şüphenin Sanık Lehine Yorumlanması, 4. baskı, Ankara 2020.
- Goodwin W./Linacre A./Hadi S., An Introduction to Forensic Genetics, 2nd Edition, Chichester 2011.
- Gökcen Ahmet/Balcı Murat/Alşahin M. Emin/Çakır Kerim, Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. baskı, Ankara 2022.
- Kumar S./Babu S./Rohatgi S., “Current Status of DNA Databases in the Forensic Field”, Editör: Dash H.R./Shrivastava P./Lorente J.A, Handbook of DNA Profiling, Singapore 2021, s. 1-19.
- Özbek Veli Özer/Doğan Koray/Bacaksız Pınar, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. baskı, Ankara 2021.
- Öztürk Bahri/Eker Kazancı Behiye/Soyer Güleç Sesim, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, 4. baskı, Ankara 2021.
- Öztürk Bahri/Tezcan Durmuş/Erdem Mustafa Ruhan/Erden Tütüncü Efser/Sırma Gezer Özge/Saygılar Kırıt Yasemin F./Alan Akcan Esra/Özaydın Özdem/Altınok Villemin Derya/Tok Mehmet Can, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 15. baskı, Ankara 2021.
- Robertson J./Ross AM./Burgayne LA., DNA in Forensic Science: Theory, Techniques and Applications, New York 1990.
- Şahin Cumhur/Göktürk Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku-II, 12. baskı, Ankara 2022.
- Yenisey Feridun/Nuhoğlu Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. baskı, Ankara 2021.
- Tezler
- Demir Esra, Ceza Muhakemesi Hukukunda Moleküler Genetik İncelemelerin Yeri ve Elde Edilen Moleküler Genetik Verilerin Akıbeti, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
- Temizsoy Bayram Nihal, Ceza Muhakemesi Hukukunda Moleküler Genetik İnceleme ve Elde Edilen Verilerin Delil Olarak Kullanılması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2018.
- Makaleler
- Altaş Ebru, “Bir Koruma Tedbiri Olarak Moleküler Genetik İncelemeler ve DNA Verileri ve Türkiye Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı”, Ceza Hukuku Dergisi, 2007, C. 2, S. 3, s. 77-110.
- Arduino Marano Leonardo/Fridman Cintia, “DNA phenotyping: current application in forensic science”, Research and Reports in Forensic Medical Science, 2019, V. 9, s. 1-8.
- Atalay Ayşe Özge, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Moleküler Genetik İncelemelerin Özel Nitelikli Kişisel Verilerin Korunması Açısından Değerlendirilmesi”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2019, C. 7, S. 2, s. 127-184.
- Aygörmez Uğurlubay Gülsün Ayhan, “Almanya, İsviçre ve Avusturya Hukuku Bağlamında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Adli DNA Analizleri”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2017, C. 5, S. 2, s. 29-87.
- Bar W./Brinkmann B./Lincoln P./Mayr WR. /Rossi U., “DNA recommendations --1994 report concerning further recommendations of the DNA Commission of the ISFH regarding PCR-based polymorphisms in STR (short tandem repeat) systems”, International Journal of Legal Medicine, 1994, V. 107, s. 159-160.
- Batur Necat, “Ceza Yargılamasında Moleküler Genetik İnceleme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2016, S. 126, s. 69-94.
- Budowle B./Moretti TR, “Genotype Profiles for Six Population Groups at the 13 CODIS Short Tandem Repeat Core Loci and Other PCR-Based Loci”, Forensic Science Communications; 1999, V. 1/2, s. 1-2.
- Chan L., “Advances in molecular biology with applications in clinical medicine”, Klin Lab, 1992, V. 38, s. 2-4.
- Crouse CA. /Bauer L./Sessa T./Looper A./Sikorsky J./Yeatman DT., “Combined DNA Index System (CODIS)-Based analysis of untested sexual assault evidence in Palm Beach County Florida”, Forensic Science International: Synergy, 2019, V. 1, s. 253-270.
- Cyranoski David, “China’s massive effort to collect its people’s DNA concerns scientists”, Nature, https://www.nature.com/articles/d41586-020-01984-4 (Son erişim tarihi 29.07.2021)
- Değirmenci Olgun, “Bilgi Toplumunun Delil Türü: Sayısal Deliller ve Bilimselliği”, Fasikül Hukuk Dergisi, 2014, C. 9, S. 97, s. 14-28.
- Gill P./Werrett DJ., “Exclusion of a man charged with murder by DNA fingerprinting”, Forensic Sci International, 1987, V. 35, s. 145-148.
- Gönenç Fulya İlçin/Aslanova Kemale, “Biyobankalar ve Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, C. 4, S. 2, s. 13-32.
- Grigore Mariana/Avram Alina, “Iris Colour Classifıcation Scales--Then And Now”. Journal of Ophthalmology, 2015, V. 59/1, s. 29-33.
- Guo Fei/Shen Hongying/Tian Huaizhou/Jin Ping/Jiang Xianhua, “Development of a 24-l locus multiplex system to incorporate the core loci in the Combined DNA Index System (CODIS) and the European Standard Set (ESS)”. Forensic Science International: Genetics, 2014, V. 8/1, s. 44-54.
- Hill CR. /Duewer DL. / Kline MC./Coble MD./Butler JM., “U.S. Population Data for 29 autosomal STR loci”, Forensic Science International Genetics, 2013, Volume: 7, s. 82-83.
- Jeffreys AJ. /Wilson V./Thein, SL, “Individual-Specific ‘Fingerprints’ of Human DNA”, Nature, 1985, V. 316, s. 76-79.
- Johnson P./Williams R./Martin P., “Genetics and Forensics: Making the National DNA Database”, Science Studies, 2003, V. 16/2, s.22–37.
- Kılıç Ümmügülsüm, “Sanığın Nemo Tenetur İlkesi Açısından Beden Muayenesine Katlanma Yükümlülüğü”, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 9, S. 18, s. 247-278.
- Koca Mahmut, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Deliller”, Ceza Hukuku Dergisi, 2006, C. 1, S. 2, s. 207-225.
- Lee Hentry C./Ladd Carll, “Preservation and Collection of Biological Evidence”, Croatian Medical Journal, 2001, V. 42/3, s. 225-228.
- Lee H. C./Ladd C./Bourke M.T./Paglıaro E./Tırnady F., “DNA typing in forensic science I. Theory and background”, The American Journal of Forensic Medicine and Pathology, 1994, V. 15/4, s. 269-270.
- Miller KWP. /Brown BL./Budowle B. “The Combined DNA Index System”, International Congress Series, 2003, V. 1239, s. 617-620.
- Nuhoğlu Ayşe, “Beden Muayenesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2006, C. 3, S. 2, s. 323-336.
- Özbek Veli Özer, “DNA Verileri ve Türkiye Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı Hakkındaki Görüşlerimiz”, Ceza Hukuku Dergisi, 2007, C. 2, S. 3, s. 47-76.
- Özgenç İzzet, “Beden Muayenesi, Vücuttan Biyolojik Örnek Alma, Moleküler Genetik İnceleme ve DNA Verilerinin Muhafazası İşlemleriyle İlgili Rıza ve Yetki Sorunları Üzerine Hukuki Değerlendirmeler”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, C. XXIV, S. 3, s. 233-264.
- Qiao Lu/ Yang Yajun/ Fu Pengcheng/ Hu Sile/ Zhou Hang/ Peng Shouneng/ Tan Jingze/ Lu Yan/ Lou Haiyi/ Lu Dongsheng/ Wu Sijie/Guo Jing/Jin Li/Guan Yaqun/Wang Sijia/Xu Shuhua/Tang Kun, “Genome-wide variants of Eurasian facial shape differentiation and a prospective model of DNA based face prediction”, Journal of Genetics and Genomics, 2018, V. 45/ 8, s. 419, 420.
- Schneider Peter M./Prainsack Barbara/Kayser Manfred, “The use of forensic DNA phenotyping in predicting appearance and biogeographic ancestry”, Dtsch Arztebl Int, 2019, V:116, s. 873–880.
- Wallace H.M./Jackson A.R./Gruber, J./Thibedeau A.D., “Forensic DNA databases- Ethical and legal standards: A global review”, Egyptian Journal of Forensic Sciences, 2014, C. 4 S. 3, s. 57-63.
- Watson J./Crick F., “Molecular Structure of Nucleic Acids: A Structure for Deoxyribose Nucleic Acid”, Nature, 1953, V. 171, s. 737–738.
- Wolters Gereon, “Alman Ceza Usul Hukuku’nda Bedensel Muayene ve DNA Analizi”, Almanca’dan Çeviren: Fatih Gündoğdu, Fasikül Hukuk Dergisi, 2010, C. 2, S. 7, s. 37-41.
- Yıldız Ali Kemal, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Bilirkişilik”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2006, C. X, S. 3-4, s. 273-345.
- İnternet Kaynakları
- GeneMapper™ ID-X Software v1.6, Applied Biosystems User Bulletin, Thermo Fischer Scientific, 2019, s. 2-14 (https://assets.thermofisher.com/TFSAssets/ LSG/manuals/100073905_GMIDX_v1_6_UB.pdf (Son erişim tarihi 20.07.2021).
- CODIS and NDIS Fact Sheet, https://www.fbi.gov/services/laboratory/biometricanalysis/ codis/codis-and-ndis-fact-sheet (Son erişim tarihi 20.07.2021).
- https://rm.coe.int/09000016804e54f7 (Son erişim tarihi 30.07.2021).
- HUDOC, https://hudoc.echr.coe.int (Son erişim tarihi 20.07.2021).
- INTERPOL Global DNA Profiling Survey 2019.
- https://www.interpol.int/content/ download/15469/file/INTERPOL%20Global%20DNA%2Profiling%20Survey% 20Results%202019.pdf (Son erişim tarihi 29.07.2021).
- The forensic use of bioinformation: ethical issues. https://www.nuffieldbioethics. org/assets/pdfs/The-forensic-use-of-bioinformation-ethical-issues.pdf (Erişim tarihi 01.08.2021)
- STPO- https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_stpo/englisch_stpo.html (Son erişim tarihi 30.07.2021).
- UYAP, https://uyap.gov.tr (Son erişim tarihi 29.07.2021).
| APA | Sapan O, ÜNSAL SAPAN T (2022). MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. , 1 - 46. |
| Chicago | Sapan Oğuzhan,ÜNSAL SAPAN TUĞBA MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. (2022): 1 - 46. |
| MLA | Sapan Oğuzhan,ÜNSAL SAPAN TUĞBA MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. , 2022, ss.1 - 46. |
| AMA | Sapan O,ÜNSAL SAPAN T MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. . 2022; 1 - 46. |
| Vancouver | Sapan O,ÜNSAL SAPAN T MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. . 2022; 1 - 46. |
| IEEE | Sapan O,ÜNSAL SAPAN T "MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU." , ss.1 - 46, 2022. |
| ISNAD | Sapan, Oğuzhan - ÜNSAL SAPAN, TUĞBA. "MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU". (2022), 1-46. |
| APA | Sapan O, ÜNSAL SAPAN T (2022). MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2022(160), 1 - 46. |
| Chicago | Sapan Oğuzhan,ÜNSAL SAPAN TUĞBA MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2022, no.160 (2022): 1 - 46. |
| MLA | Sapan Oğuzhan,ÜNSAL SAPAN TUĞBA MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, vol.2022, no.160, 2022, ss.1 - 46. |
| AMA | Sapan O,ÜNSAL SAPAN T MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2022; 2022(160): 1 - 46. |
| Vancouver | Sapan O,ÜNSAL SAPAN T MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2022; 2022(160): 1 - 46. |
| IEEE | Sapan O,ÜNSAL SAPAN T "MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU." Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2022, ss.1 - 46, 2022. |
| ISNAD | Sapan, Oğuzhan - ÜNSAL SAPAN, TUĞBA. "MOLEKÜLER GENETİK İNCELEMELER VE BU İNCELEMELER İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN BAŞKA CEZA YARGILAMALARINDA KULLANILMASI SORUNU". Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2022/160 (2022), 1-46. |
