HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”

Yıl: 2022 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 273 - 283 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 04-11-2022

HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”

Öz:
Halk biliminde sahadan derlenen bilgiler tarih ve kültür araştırmalarında büyük önem taşır. Sözlü tarih derlemeleri bu kapsamdadır. Sözlü tarih halkın yaşayan hafızası olarak da tanımlanabilir. Bazen halk arasında hikâye olarak karşımıza çıkan bilgiler gerçek tarih ile bağlantılı olabilir. Halk bilimi araştırmacılarının sözlü tarih ürünlerini derlemeleri bu açıdan büyük öneme sahiptir. Bu tür çalışmalara verebileceğimiz bir derleme örneği, emekli öğretmen Hasan Kallimci’nin günümüzde Eskişehir ilinin Han ilçesine bağlı Gökçeyayla köyünden derlediği sözlü tarih kapsamında değerlendirebileceğimiz saha verileridir. 1949 yılında Denizli ilinin Sarayköy ilçesinde doğan Hasan Kallimci, Nazilli öğretmen okulundan mezun olduktan sonra 1967 yılında sınıf öğretmenliğine başlar. 1971-72 öğretim yılında o zamanlar Afyon iline bağlı Gökçeyayla köyüne öğretmen olarak tayin edilir. Yeni atandığı bu köyün 1907 yılında Kafkasya’dan Osmanlı Devleti topraklarına göç etmiş Karaçaylılar tarafından kurulduğunu öğrenir. Gökçeyayla köyünde Karaçaylıların Kafkaslardan getirdikleri sözlü kültür ürünlerinin ve dillerinin büyük bir hevesle korunduğunu gören Hasan Kallimci, bunları derlemeye başlar. Derlemeler arasında özellikle Kafkasya doğumlu Halil Teke’den derlenen Karaçay tarihine ait hikâyeler ve destanlar dikkati çeker. Kallimci’nin 1971 yılında derlediği Karaçay kültürüne ait metinler Kafkasya’da derlenen destan metinlerini tamamlamaktadır. Bu metinler 19. yüzyıl başlarında Kafkasya’da yaşamış Kabardey prenslerinden iki kardeşe aittir. Kabardeyler Orta Kafkaslarda yaşamakta olan ve Çerkes olarak bilinen Adige halkının bir boyudur. Yaşadıkları bölgenin güneyindeki dağlık arazilerde, Kafkas Dağları’nın derin vadilerinde Karaçay-Malkar halkı yaşamaktadır. Karaçay-Malkar ve Kabardey toplumları tarih boyunca etnik, kültürel, ekonomik ve siyasi ilişki içinde yaşamışlardır. Kabardey toplumunun en üstte yer alan yönetici tabakasını Kabardey dilinde “pşi” olarak adlandırılan prens soyları meydana getirirler. Bu soyların en güçlülerinden biri de Hatohşuk ailesidir. Hatohşuk ailesinden Canbolat ve kardeşi Çolak Kasay Karaçay’da yaşamışlardır. Yaşadıkları dönemde karıştıkları toplumsal olaylar halkın hafızasında korunmuştur. Bu iki kardeş ile ilgili Karaçay halk edebiyatında destanlar mevcuttur. Hasan Kallimci’nin Gökçeyayla köyünden derlediği hikâyelerde bazı bilinmeyen ayrıntılar bulunmaktadır. 19. yüzyıl Kafkasya ve Karaçay tarihini aydınlatacak bilgilerin eksik kısımları Gökçeyayla derlemeleri ile açığa kavuşmuştur. Makalede bu metinler karşılaştırılarak bir sonuca varılmaktadır.
Anahtar Kelime:

A KARACHAY STORY COMPILED BY HASAN KALLİMCİ FROM GÖKÇEYAYLA VILLAGE: "CANBOLAT'S BROTHER CHOLAK"

Öz:
The information gathered from the field in folklore is of great importance in historical and cultural studies. Oral history compilations are within this scope. Oral history can also be defined as the living memory of the people. Sometimes the information that comes across as a story in public can be linked to real history. In this respect, it is of great importance for folklore researchers to compile oral history products. An example of a compilation that we can give as an example of such studies is the field data that we can evaluate within the scope of oral history compiled by retired teacher Hasan Kallimci from Gökçeyayla village. Gökçeyayla is a small village in Han district of Eskişehir province today. Hasan Kallimci, who was born in the Sarayköy district of Denizli in 1949, started working as a classroom teacher in 1967 after graduating from the Nazilli teacher school. In the 1971-72 academic year, he was appointed as a teacher to Gökçeyayla village. He learns that this newly appointed village was founded in 1907 by Karachays who have migrated from Caucasus to the lands of the Ottoman Empire. Hasan Kallimci, sees that the oral cultural products and the Karachay language carried by the Karachays from the Caucasus in Gökçeyayla village are preserved with great enthusiasm. So, he begins to compile them. Among the compilations, especially the stories and epic poems from the history of Karachay draw attention which have been compiled from Halil Teke, who was born in the Caucasus, The texts of Karachay culture gathered by folklore researcher Hasan Kallimci from Gökçeyayla village in Turkey in 1971 complement the epic texts compiled in the Caucasus. These texts belong to two brothers from Kabardian princes who have lived in the Caucasus at the beginning of the 19th century. Kabardians are a tribe of the Adyghe people, known as Circassians, living in the Central Caucasus. In the South of Kabardians, Karachay-Balkar people live in the deep valleys of the Caucasus Mountains. Karachay-Balkar and Kabardian societies have lived in ethnic, cultural, economic and political relations throughout history. The princely lineages, called “pshi” in Kabardian language, form the highest ruling layer of Kabardian society. One of the strongest of these lineages is the Hatohsuk family. Canbolat and his brother Çolak Kasay from the Hatohşuk family lived in Karachay. The social events they were involved in during the time they lived have been preserved in the memory of the people. There are epics in Karachay folk literature about these two brothers. There are some unknown details in the stories that Hasan Kallimci compiled from Gökçeyayla village. The missing parts of the information that will illuminate the history of the 19th century Caucasus and Karachay have been clarified with Gökçeyayla compilations. In the article, these texts are compared to a conclusion.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKBAYEV M.O. (1965). Karaçay Poeziyanı Antologiyası / Haz. M.O. Akbayev, H.B. Bayramukova, N.M. Kagiyeva.- Stavropol.
  • BRATSUN, Ye. V. (2017). “Dokumenti po İstorii Karaçayevtsev (40-60-e gg. XIX b.)”, İzvestiya Karaçayevskogo Nauçno-İssledovatelskogo İnstituta im. A.İ. Batçayeva, 13, 115-116.
  • HABİÇLANI M.A. (1986). Koçharlanı Kasbot. Halk Cırçılanı Tamadası / Haz. Habiçlanı M.A.- Çerkessk.
  • KALLİMCİ, H. (1971). “Ocuk Oğlu Musa”, Kuzey Kafkasya Kültür Dergisi, 2 (9), Ekim-Kasım, 9-10.
  • KALLİMCİ, H. (2012). Karaçay Türklerinin Köyü Gökçeyayla.-Ankara: Bengü Yayınları.
  • LAYPANLANI, S. (1965). “Cammotnu Emçek Ulanı”, Ayran- Karaçay Cazuvçulanı Proizvedenieleri.- Stavropol.
  • TAVKUL, U. (2004). Karaçay-Malkar Destanları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
APA Tavkul U (2022). HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. , 273 - 283.
Chicago Tavkul Ufuk HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. (2022): 273 - 283.
MLA Tavkul Ufuk HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. , 2022, ss.273 - 283.
AMA Tavkul U HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. . 2022; 273 - 283.
Vancouver Tavkul U HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. . 2022; 273 - 283.
IEEE Tavkul U "HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”." , ss.273 - 283, 2022.
ISNAD Tavkul, Ufuk. "HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”". (2022), 273-283.
APA Tavkul U (2022). HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. Folklor akademi dergisi (Online), 5(2), 273 - 283.
Chicago Tavkul Ufuk HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. Folklor akademi dergisi (Online) 5, no.2 (2022): 273 - 283.
MLA Tavkul Ufuk HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. Folklor akademi dergisi (Online), vol.5, no.2, 2022, ss.273 - 283.
AMA Tavkul U HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. Folklor akademi dergisi (Online). 2022; 5(2): 273 - 283.
Vancouver Tavkul U HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”. Folklor akademi dergisi (Online). 2022; 5(2): 273 - 283.
IEEE Tavkul U "HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”." Folklor akademi dergisi (Online), 5, ss.273 - 283, 2022.
ISNAD Tavkul, Ufuk. "HASAN KALLİMCİ’NİN GÖKÇEYAYLA KÖYÜNDEN DERLEDİĞİ BİR KARAÇAY HİKÂYESİ: “CANBOLAT’IN KARDEŞİ ÇOLAK”". Folklor akademi dergisi (Online) 5/2 (2022), 273-283.