Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı
Yıl: 2022 Cilt: 33 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 796 - 807 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-11-2022
Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı
Öz: Bu makalede Molla Sadrâ’nın madde-sûret teorisi hakkındaki görüşleri incelenecektir. Maka- lenin gayesi Molla Sadrâ felsefesinde madde-sûret teorisinin edindiği yeri tespit etmeye çalışmak- tır. Metafizikçi bir filozof olarak Molla Sadrâ madde ve sûretin gerçekliğini kabul eder ve öyle görünüyor ki o, madde-sûret öğretisinin birliğin çoklu yapısını başarılı bir biçimde izah etme fır- satı sağladığını düşünür. Zira bu ikisi dış dünyada tek başına mevcut olamazlar. Öte taraftan cismi oluşturan iki cevher olmaları itibarıyla -ki bu görece bir çokluk demektir- dış dünyayı anlamamı- za fırsat verirler. Buna göre madde öyle bir şeydir ki hem sûretin karşısında bilfiil bir gerçeklik olarak durmaz hem de sûretle birlikte şeylerin meydana gelmesini sağlar. Madde mümkün, bili- nemez, müphem, karanlık, bilkuvve ve kabul edici olanı temsil etmektedir. Sûret bilfiil, etken, bilinir, biçim ve formu ifade eder. Madde-sûret öğretisi cisim-nefis, nefis-akıl ve akıl-İlk gibi ikili- lere de uygulanır. Buna göre cisimler âlemi, nefisler âlemi için madde hükmündedir; nefisler âle- mi de akıllar âlemi için madde hükmündedir. Bu uygulama sonsuza kadar gidemeyeceğine göre Tanrı’da sona bulmalıdır. Ayrıca İslâm felsefesi geleneğinde görülen madde eleştirisi maddenin madde olması yönünden ve dolayısıyla görece olarak yapılır. Yoksa bütün bir varlık ve varoluş açısından madde iyinin ve güzelin aracıdır. Hâsılı Sadrâ madde sûret teorisini varlık temelinde ele alır. Buna göre cevherlerin çokluğu varlığın birliğini zedelemez.
Anahtar Kelime: Mulla Sadrā’s Understanding of Material and Formal Cause
Öz: Mulla Sadrā's views on matter and form will be examined in this article. The aim of the article is to try to determine the place the matter-form theory has acquired in the phi- losophy of Mulla Sadrā. As a metaphysicist philosopher, Mulla Sadrā accepts the reality of mat- ter and form. He thinks that the doctrine of matter and form provides us with the opportunity to successfully explain the multiple nature of unity. For these two cannot exist alone on the outside of the mind. On the other hand, as they are two substances that make up the body, which means a relative multiplicity, they allow us to understand the world outside the mind. According to this, matter is such a thing that it does not stand as an actual reality in the face of the form, and it also enables things to come into being together with the form. Mādda repre- sents the contingency, the unknowability, the ambiguity, the darkness, the possibility and the receptibility. Sūrat, on the other hand, represents the actuality, the knowability, and the form. The doctrine of matter and form is also applied to dualities such as body-soul, soul-intellect and intellect-the First. Accordingly, the realm of bodies is a matter for the realm of souls, and the realm of souls is a matter for the realm of intellects. Since this practice cannot go on forev- er, it must end in God. In addition, the criticism of matter seen in the tradition of Islamic phi- losophy is made in terms of the substance itself and relatively. Otherwise, the matter means good and beauty for a whole being and existence. In short Sadrā deals with the substance-form theory on the basis of existence. Accordingly, the multiplicity of substances does not harm the unity of existence.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aristoteles, Metafizik, çev. Ahmet Arslan, Sosyal Yayınları, 5. Baskı, İstanbul, 2014.
- Aydın, Salih, Molla Sadrâ’da Mahiyet Felsefesi, İnsan Yayınları, İstanbul, 2018.
- Bolay, Süleyman Hayri, Aristo Metafiziği ile Gazzâlî Metafiziğinin Karşılaştırılması, MEB Yayınları, İstanbul, 1993.
- Cürcânî, Seyyid Şerif, Kitâbü’t-Ta‘rîfât, Dâru’l- Kitâbü’l-Arab, Beyrut, 1983.
- İbn Sînâ, Metafizik, çev. Ekrem Demirli ve Ömer Türker, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul, 2014.
- Kalın, İbrahim, Varlık ve İdrak-Molla Sadrâ’nın Bilgi Tasavvuru-, çev. Nurullah Koltaş, Klasik Yayınları, İstanbul, 2013.
- Karadeniz, Osman, “Heyûlâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara, 1998, c. 17, ss. 294-295.
- Kâşânî, Molla Muhsin Feyzi, Usûlü’l-ma‘ârif, thk. Celâleddin Aştiyânî, Merkez-i İntişârât-ı Defter-i Tebliğat-ı İslâmî, Kum, 1375.
- Kaya, Mahmut, “Madde”, TDV İslam Ansiklo- pedisi, Ankara, 2003, c. 27, ss. 302-300.
- Kaya, Mahmut, “Sudûr”, TDV İslam Ansiklo- pedisi, Ankara, 2009, c. 37, ss.467-468.
- Kılıç, Muhammet Fatih, İbn Sînâ’nın Sebeplik Teorisi, Elis Yayınları, İstanbul, 2021.
- Macit, Muhittin, “Meşşâî Gelenekte Nedensellik”, İslami İlimler Dergisi, 2012, c. 7, sy. 2, ss.33-58.
- Molla Sadrâ, Ecvibetü’l-mesâ’il, Mecmû‘a-yi resâ’il-i felsefî-yi Sadrü’l-müte’ellihîn, Bunyâd-i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran, 1389.
- Molla Sadrâ, el-Hikmetü’l-‘arşiyye, İntişârât-ı Mevlâ, Tahran, 1391.
- Molla Sadrâ, el-Hikmetü’l-müte‘âliye fî esfâri’l- erba‘a, thk. Maksud Muhammedî, Bunyâd- i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran, 1380.
- Molla Sadrâ, Hudûsü’l-‘âlem, thk. Hüseyin Museviyân. Bunyâd-i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran, 1378.
- Molla Sadrâ, İkâzü’n-nâimîn, thk. Muhammed Hansârî, Bunyâd-i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran, 1384.
- Molla Sadrâ, Kazâ’ ve’l-kader, Mecmû‘a-yi resâ’il-i felsefî-yi Sadrü’l-müte’ellihîn, Bunyâd-i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran,1389.
- Molla Sadrâ, Kitâbü’l-Meşâ‘ir, çev. Ahmet Kamil Cihan-Salih Yalın-Fevzi Yiğit, Endülüs Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2021.
- Molla Sadrâ, Şerhu hidâyetü’l-Esîriyye fî İlâhiyyât, thk. Maksut Muhammedî, Bunyâd-i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran, 1393.
- Molla Sadrâ, Şerhu ve ta‘lîkatü Sadrü’l- müte’ellihîn İlâhiyyâti’ş-Şifâ’, thk. Necefkulu Habîbî, Bunyâd-i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran, 1382.
- Molla Sadrâ, eş-Şevâhidü’r-rubûbiyye, Mecmû‘a- yi resâ’il-i felsefî-yi Sadrü’l-müte’ellihîn, Bunyâd-i Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, Tahran, 1389.
- Molla Sadrâ, eş-Şevâhidü’r-rubûbiyye fi’l- menâhici’s-sülûkiyye, thk. Celâleddin Aştiyânî, Müessesetü Bustân-ı Kitap, Kum, 1392.
- Mustafavî, Muhammed Kâzım, el-Hikmetü’l- müte‘âliye, Mektebetü’l-‘Alâmi’l-İslâmî, Kum, 1377.
- Mutahharî, Murtaza, Şerhü’l-Manzume, Çev. Ammar Ebû Rağif, Müessesetü Ümmü’l- Kura, li’t-Tahkik li’n-Neşri, Lübnan, 2009.
- Nasr, Seyyid Hüseyin, “Molla Sadrâ”, İslam Düşüncesi Tarihi, ed. Mian Muhammed Şerif, İnsan Yayınları, İstanbul, 2014.
- Ross, David, Aristoteles, çev. Ahmet Arslan, Kabalcı Yayıncılık, 3. Baskı, İstanbul, 2017.
- Özemre, Ahmet Yüksel, “Modern Fizikte Madde”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara, 2003, c.27, s. 304-305.
- Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin, Nihâyetü’l- hikme, Müessesetü Neşri’l-İslâmî, Kum, 1434.
- Yalın, Salih, İbn Rüşd ve Sühreverdî’de Töz Kavramının Karşılaştırılmalı İncelemesi, (Basılmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi SBE., Kayseri, 2008.
- https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gunes- enerjisinin-kaynagi-nedir
| APA | yiğit f (2022). Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. , 796 - 807. |
| Chicago | yiğit fevzi Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. (2022): 796 - 807. |
| MLA | yiğit fevzi Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. , 2022, ss.796 - 807. |
| AMA | yiğit f Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. . 2022; 796 - 807. |
| Vancouver | yiğit f Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. . 2022; 796 - 807. |
| IEEE | yiğit f "Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı." , ss.796 - 807, 2022. |
| ISNAD | yiğit, fevzi. "Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı". (2022), 796-807. |
| APA | yiğit f (2022). Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. İslami Araştırmalar, 33(3), 796 - 807. |
| Chicago | yiğit fevzi Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. İslami Araştırmalar 33, no.3 (2022): 796 - 807. |
| MLA | yiğit fevzi Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. İslami Araştırmalar, vol.33, no.3, 2022, ss.796 - 807. |
| AMA | yiğit f Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. İslami Araştırmalar. 2022; 33(3): 796 - 807. |
| Vancouver | yiğit f Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı. İslami Araştırmalar. 2022; 33(3): 796 - 807. |
| IEEE | yiğit f "Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı." İslami Araştırmalar, 33, ss.796 - 807, 2022. |
| ISNAD | yiğit, fevzi. "Molla Sadrâ’nın Maddî ve Sûrî Neden Anlayışı". İslami Araştırmalar 33/3 (2022), 796-807. |
