Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi
Yıl: 2021 Cilt: 36 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1213 - 1228 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17341/gazimmfd.784968 İndeks Tarihi: 10-11-2022
Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi
Öz: Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını, başta toplum sağlığı ve ekonomi olmak üzere inşaat sektörü de dahil olmak üzere birçok farklı sektörlerde etkisini göstermiştir. Bu bağlamda inşaat firmalarının, Covid- 19 nedeniyle üretim faaliyetleri ve tedarik zincirinde meydana gelen aksaklıklar başta olmak üzere şirketlerin nakit akışının bozulması, daha önce akdettikleri sözleşmelerden doğan yükümlülüklerin yerine getirilememesi gibi pek çok sorun ile karşı karşıya gelebilecekleri düşünülmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, mücbir sebep faktörü olarak Covid-19 salgınının Türk inşaat firmaları tarafından yürütülen inşaat projelerinde taraflar arasında sözleşmesel ilişkiler bazında etkilerinin neler olduğunun araştırılmasıdır. Bu çalışma kapsamında toplam 173 adet inşaat projesinden toplanan veriler Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) metodu ile analiz edilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre hak ediş ödemelerinin yapılamaması, hak taleplerinin genel salgın halinin meydana geldiği tarihi izleyen ilgili süre içinde yazılı olarak idareye bildirilmemesi, kalite izleme ve kontrol süreçlerinin personel yetersizliği nedeniyle uygulanamaması en yüksek faktör yüküne sahip uyuşmazlık etkileri olarak bulunmuştur.
Anahtar Kelime: Investigation of dispute factors and effects on construction projects arising from COVID- 19 pandemic as a force majeure event
Öz: The Covid-19 pandemic has shown its effects not only in public health and economy but also in numerous industries including construction industry. In this sense, construction companies might face serious troubles such as disruptions in production activities in the supply chain, deterioration in cash flow, non-fulfillment of contract obligations due to Covid-19. Therefore, this study aims to investigate the effects of Covid-19 on the Turkish construction projects in terms of contractual relations between the parties of construction projects. Within this aim, data were gathered from 173 construction projects and then analyzed with Structural Equation Modeling (SEM) method. Results of the SEM analysis show that key dispute factors are “progress payments”, “failure in claim notifications of contractors within the relevant period following the occurrence of pandemic in written form” and “failure in implementing quality monitoring and control processes due to lack of personnel” with the highest factor loadings in their clusters.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. Mathew, R. Force-Majeure under Contract Law in the Context of Covid-19 Pandemic. https:// papers. ssrn. com/ sol3/ papers. cfm? abstract_id=3588338. Yayın tarihi Nisan 29, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 2. Qureshi A. A., Coronavirus & Contracts: How the Coronavirus May Trigger Force Majeure, American Journal of Law & Medicine, 46 (1), 133-136, 2020.
- 3. Bilgen İ., Karşılaştırmalı hukuk çerçevesinde inşaat sözleşmelerinde mücbir sebep, Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
- 4. Kasaroğlu. Mücbir Sebep Faktörü Olarak COVİD-19 Salgının İnşaat Sektörüne Etkilerinin Araştırılması. http://www. kasaroglu.av.tr/tr/sozlesmeler- hukukunda- korona-virusu- bir-mucbir- sebep-hali-midir. Yayın tarihi Mart 24, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 5. Gün Partners. COVİD-19 ’un Sözleşmelere Etkisi ve Mücbir Sebep ile İlişkisi. https:// gun. av.tr /media /5ykjkl5m /Covid-19 -un- sozlesmelere- etkisi- ve- mucbir-sebep-ile-iliskisi.pdf. Yayın tarihi Mart 27, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 6. Resmi Gazete. Covid-19 Salgının Kamu İhale Sözleşmelerine Etkisi. https:// www. resmigazete. gov.tr /eskiler/2020/04/20200402-21.pdf. Yayın tarihi Nisan 2, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 7. Hansen S. Does the COVID-19 Outbreak Constitute a Force Majeure Event? A Pandemic Impact on Construction Contracts, In Journal of the Civil Engineering Forum, 6, 1, 201-214, 2020.
- 8. Sertyeşilışık B., İnşaat Sektöründe Sözleşme Yönetimi, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Türkiye, 2010.
- 9. Ezeldin A. S., ve Helw A. A., Proposed Force Majeure Clause for Construction Contracts under Civil and Common Laws, Journal of Legal Affairs and Dispute Resolution in Engineering and Construction, 10, 3, 2018.
- 10. Dentons. Construction, COVİD-19 and Force Majeure in Québec, https:// www. dentons. com/en /insights /alerts/2020/april/13/construction-Covid-19 -and-force- majeure-in-quebec. Yayın tarihi Nisan 13, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 11. Chivilo J. P., Fonte G. A. ve Koger G. H. A Look at COVID-19 Impacts on the Construction Industry. https://www.hklaw.com/en/insights/publications/2020/ 05/a-look-at-covid19-impacts-on-the-construction- industry. Yayın tarihi Mayıs 26, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 12. Arslan A. COVID-19 ’un kamu ihale sözleşmelerine etkisi, https://www.dunya.com/kose-yazisi/Covid-19 un-kamu-ihale-sozlesmelerine-etkisi/468084. Yayın tarihi Nisan 18, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 13. Ashurst. COVID-19: Impact on the Construction Sector. https://www.ashurst.com/en/news-and-insights/legal- updates/Covid-19 -impact-on-the-construction-sector/. Yayın tarihi Mart 13, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 14. Çebi Hukuk. Corona Virüs Bağlamında İş Sağlığı, Güvenliği ve İş Kazası. https:// www. hakedis. org/ corona- virüs -baglaminda-is-sagligi-guvenligi-ve-is- kazasi/. Yayın tarihi Nisan 8, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 15. Stentoft, J. ve Mikkelsen, O. S., The COVID-19 pandemic has increased the awareness of supply chain resilience, but recovery plans are still absent. Dilf Aktuelt, (7), 47-54, 2020.
- 16. Mew R. Possible Impacts of COVID-19 on Construction Markets. https:// www. atkinsglobal. Com /en- gb/ angles /all-angles/ possible- impacts- covid-19-on- construction-markets. Yayın tarihi Nisan 9, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 17. Robertson D., Secomb M. Ve Elliott E. COVID-19: Managing force majeure risk in a construction project supply chain. https:// www. whitecase. com/ publications /alert/Covid-19 -managing-force-majeure- risk-construction-project-supply-chain. Yayın tarihi Nisan 13, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 18. O’Shea M. ve Moore C. COVID-19- minimising the contractual risks in construction, https:// www. lexology. com /library /detail.aspx?g=f143e209-fe36- 473a-ae65-1f119eeb838c. Yayın tarihi Mart 12, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 19. Jones Lang LaSalle. COVID-19: Construction industry impacts. https: //www .us. jll. com/content /dam/ jll-com /documents/ pdf/other/jll-amer-covid19-construction- industry-impacts.pdf. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 20. Çebi Hukuk. Koronavirüs Sebebiyle İşveren Tarafından İşin ve İşyerinin Uyarlanması, https:// www. hakedis. org/ koronavirus-sebebiyle-isveren-tarafindan-isin-ve- isyerinin-uyarlanmasi/. Yayın tarihi Nisan 14, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 21. KPMG. Covid-19 ’un Kamu İhale Sözleşmelerine Mücbir Sebep Etkisi. https:// assets.kpmg/ content/dam/ kpmg/tr/pdf/2020/04/kamu-ihale-mucbir-sebep.pdf. Yayın tarihi Nisan 2, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 22. KPMG. Covid-19'dan Etkilenen Şirketler için Alınan Mücbir Sebep Hali Sorunsalı. https:// kpmgvergi. com/blog/ Covid-19 dan-etkilenen-sirketler-icin-alinan- mucbir-sebep-hali-sorunsali/101. Yayın tarihi Mart 31, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 23. Shaughnessy W. J., Underwood W. E. ve Cazenave C. COVID-19’s Impact on Construction: Is There a Remedy? — Time Extension, Force Majeure, or More? https:// www. Natlawreview .com /article /covid- 19- s- impact -construction-there-remedy-time-extension- force-majeure-or-more. Yayın tarihi Nisan 3, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 24. Macey-Dare R., COVID-19: Assessing Some Potential Global Economic, Business and Legal Impacts, Business and Legal Impacts, 1-13, 2020.
- 25. Kiraz A., Canpolat O., Özkurt C., Taşkın H., Sarp E., Examination of the criteria affecting Industry 4.0 with structural equation model and a pilot study, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 35 (4), 2183-2196, 2020.
- 26. Malkanthie A., Structural Equation Modeling with AMOS, Nippon Graphics Pvt. Ltd., Panadura, Sri Lanka, 2015.
- 27. Dursun Y. ve Kocagöz E., Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Regresyon: Karşılaştırmalı Bir Analiz, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 1–17, 2010.
- 28. Wolf E. J., Harrington K. M., Clark S. L. ve Miller M. W., Sample Size Requirements for Structural Equation Models: An Evaluation of Power, Bias, and Solution Propriety, Educational and Psychological Measurement, 73 (6), 913–934, 2013.
- 29. Karakaya-Ozyer K. ve Aksu-Dunya B., A Review of Structural Equation Modeling Applications in Turkish Educational Science Literature, 2010-2015, International Journal of Research in Education and Science, 4 (1), 279-291, 2018.
- 30. Tabachnick B. G. ve Fidell L. S., Using Multivariate Statistics Title: Using multivariate statistics, Pearson, Boston, A.B.D., 2019.
- 31. Çolakoğlu Ö. M. ve Büyükekşi, C., Açımlayıcı Faktör Analiz Sürecini Etkileyen Unsurların Değerlendirilmesi, Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (1), 56–64, 2014.
- 32. Field A., Discovering Statistics Using SPSS, In Advances in Experimental Medicine and Biology, Sage, 2008.
- 33. Yaşlıoğlu M., Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması, In Istanbul University Journal of the School of Business İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2017, 2017.
- 34. Iacobucci D. Everything you always wanted to know about SEM (structural equations modeling) but were afraid to ask, Journal of Consumer Psychology, 19 (4), 673–680, 2009.
- 35. Jöreskog K. G. ve Sörbom D., LISREL 8: Structural Equation Modeling with the SIMPLIS Command Language, Scientific Software International, 1993.
- 36. Schreiber J. B., Nora A., Stage F. K., Barlow E. A. ve King, J., Reporting Structural Equation Modeling and Confirmatory Factor Analysis Results: A Review, The Journal of Educational Research, 99 (6), 323–338, 2006.
- 37. Guo B. H., Yiu, T. W. ve González, V. A., Predicting safety behavior in the construction industry: Development and test of an integrative model, Safety science, 84, 1-11, 2016.
- 38. Hair J. F., Black W. C., Babin B. J., Anderson R. E. ve Tatham, R. L., Multivariate Data Analysis, Prentice hall, New Jersey, A. B. D., 1998.
- 39. Schumacker R. E., ve Richard G. L., A Beginner’s Guide to Structural Equation Modeling, Psychology press, 2004.
- 40. Kline R. B., Principles and practice of structural equation modeling, Guilford publications, New York, A. B. D., 2015.
- 41. Bagozzi R. R. ve Yi, Y., On the Evaluation of Structural Equation Models, Journal of the Academy of Marketing Science, 16 (1), 74–94, 1998.
- 42. Ikediashi D. I., Ogunlana S. O., ve Udo G., Structural equation model for analysing critical risks associated with facilities management outsourcing and its impact on firm performance, Journal of Facilities Management, 2013.
- 43. Bacon L., Using Amos for structural equation modeling in market research, Lynd Bacon & Associates Limited and SPSS Incorporated, Chicago, A.B.D., 2001.
- 44. Project Management Institute (PMI), A Guide To The Project Management Body Of Knowledge (PMBOK Guide), 3rd ed. Newtown Square, 2004.
- 45. Baysal P. Ve Önder I. Sigorta Sözleşmeleri COVID-19 Salgınına Nasıl Cevap Veriyor? https:// gun.av.tr /tr/goruslerimiz /makaleler /sigorta-sozlesmeleri- cov%C4%B1d-19-salginina-nasil-cevap-veriyor. Yayın tarihi Nisan 21, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 46. KPMG. Mücbir Sebep Kapsamına Alınan Mükellefler, Mücbir Sebep Hali Devam Ettiği Sürece Kısmi Tevkifat Kapsamındaki Alımlarına KDV Tevkifatı Uygulamayacak. https:// kpmgvergi. com/yayinlar/ mali-bultenler/ vergi/mucbir-sebep-kapsamina-alinan- mukellefler- mucbir- sebep-hali-devam-ettigi-surece- kismi-tevkifat- kapsamindaki-alimlarina-kdv-tevkifati- uygulamayacak/650. Yayın tarihi Mart 31, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
- 47. İlter D. A., İnşaat Projelerinde Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Seçimi için Çok Kriterli Karar Verme Modeli, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2010. Casady, C. B. ve Baxter, D. Pandemics, public-private partnerships (PPPs), and force majeure|COVID-19 expectations and implications, Construction Management and Economics, 1-9, 2020.
| APA | Aladag H, Demirdöğen G, Işık Z (2021). Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. , 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| Chicago | Aladag Hande,Demirdöğen Gökhan,Işık Zeynep Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. (2021): 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| MLA | Aladag Hande,Demirdöğen Gökhan,Işık Zeynep Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. , 2021, ss.1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| AMA | Aladag H,Demirdöğen G,Işık Z Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. . 2021; 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| Vancouver | Aladag H,Demirdöğen G,Işık Z Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. . 2021; 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| IEEE | Aladag H,Demirdöğen G,Işık Z "Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi." , ss.1213 - 1228, 2021. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| ISNAD | Aladag, Hande vd. "Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi". (2021), 1213-1228. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.784968 |
| APA | Aladag H, Demirdöğen G, Işık Z (2021). Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 36(3), 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| Chicago | Aladag Hande,Demirdöğen Gökhan,Işık Zeynep Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 36, no.3 (2021): 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| MLA | Aladag Hande,Demirdöğen Gökhan,Işık Zeynep Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, vol.36, no.3, 2021, ss.1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| AMA | Aladag H,Demirdöğen G,Işık Z Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. 2021; 36(3): 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| Vancouver | Aladag H,Demirdöğen G,Işık Z Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. 2021; 36(3): 1213 - 1228. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| IEEE | Aladag H,Demirdöğen G,Işık Z "Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi." Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 36, ss.1213 - 1228, 2021. 10.17341/gazimmfd.784968 |
| ISNAD | Aladag, Hande vd. "Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi". Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 36/3 (2021), 1213-1228. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.784968 |
