Yıl: 2022 Cilt: 15 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 898 - 912 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.25287/ohuiibf.1089288 İndeks Tarihi: 29-11-2022

REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ

Öz:
Döviz kurları bir ülkenin dış ticaretinde ihracat ve ithalat fiyatlarını doğrudan etkilediği için önemli bir rol oynar. Teorik olarak kurlardaki artış (ulusal paranın değer kaybetmesi) ihraç edilen malların fiyatını düşürerek ihracat miktarını arttırır. Bu çalışmanın amacı reel döviz kuru değişimlerinin Türkiye’deki üretici ihracatçı firmaların ihracat performansı üzerindeki etkisinin araştırılmasıdır. Bu amaçla Türkiye ekonomisinde en çok ihracat yapan 100 üretici firmanın 2004-2020 dönemi için, bu firmalara ait yıllık ihracat verileri kullanılarak, reel efektif döviz kuru ve ihracat ilişkisi analiz edilmiştir. Ayrıca dış talep göstergesi olarak kabul edilen en çok ihracat yapılan ülkelerin büyüme rakamları modele dahil edilerek panel GMM tahmincisi kullanılmıştır. Analiz sonucunda elde edilen bulgular reel efektif döviz kurunda meydana gelen azalışın (Türk lirasının değer kaybetmesi) ihracatı arttırdığını ortaya koymuştur. Aynı şekilde ekonomik büyüme değişkenlerinde meydana gelen artışın ihracatı artırdığı saptanmıştır. Çalışmada daha sonra 100 firma faaliyet gösterdiği sektöre göre en çok ihracat yapılan 5 farklı sektör şeklinde sınıflandırılarak reel efektif döviz kurunun sektörel bazlı ihracat etkisi test edilmiştir. Sektör bazlı analizden elde edilen bulgular ise şu şekildedir; reel efektif döviz kurunun düşmesi, otomotiv, demir çelik, tekstil ve elektrik-makine sektörlerinde ihracatı arttırırken, gıda sektöründe istatiksel olarak anlamsız bir ilişkinin var olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelime:

THE EFFECT OF REAL EXCHANGE RATES CHANGE ON FİRM AND SECTOR EXPORT PERFORMANCE

Öz:
The exchange rates play an essential role in a countries external trade because they directly affect export and import prices. Theoretically, an increase in the exchange rates(depretication of national currency) reduces the the export price and increases export quantity. lThe aim of this study is to investigate the effect of real exchange rate on export. For this purpose, , The annual export data of the top manufacturing exporter companies for the period 2004-2020 were analzed with the panel GMM estimatorç. The findings obtained from the econometric analysis show that the decrease in the real exchange rate(depreciatoin of Turkish Lira) increases firms’ exports. In addition 100 companies were classified as 5 different sectors with the most exports according to the sector in which they operate and the sectoral export effect of the real exchange rate was tested. As a result of the findings, while the decrease in the real effective exchange rate causes a increase in the exports of the automotive, iron and steel, Textile, electricity and machinery sectors in line with the theoretical expectation, for food sector there is a statistically insignificat relationship
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abrams, R. K. (1980). International trade flows under flexible exchange rates. Economic Review, 65(3), 3–10. https://www.kansascityfed.org/documents/1566/1980- International%20Trade%20Flows%20UnderFlexible%20Exchange%20Rates.pdf
  • Adam, P., Rosnawintang, R., Nusantara, A. W., & Muthalib, A. A. (2017). A model of the dynamic of the relationship between exchange rate and Indonesia's export. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(1). https://www.econjournals.com/index.php/ijefi/article/view/3465/pdf
  • Ahmad, K., Qasim, M., & Chani, M. (2017). Impact of exchange rate on exports in case of Pakistan. Bulletin of Business and Economics, 6(2), 98–102. https://www.bbejournal.com/index.php/BBE/article/view/187
  • Akdoğan, K., Bağır, YK, & Torun, H. (2021). Döviz kurlarının firmaların ihracatı üzerindeki heterojen etkisi: Emek yoğunluğunun rolü. TCMB working Paper No: 21/15.
  • Aktaş, C. (2012). Türkiye’de reel döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin VAR tekniğiyle analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 123–140.
  • Arize, A. C. (1995). The effects of exchange-rate volatility on US exports: an empirical investigation. Southern Economic Journal, 34–43. https://www.jstor.org/stable/1061373#metadata_info_tab_contents
  • Arize, A. C., Malindretos, J., & Igwe, E. U. (2017). Do exchange rate changes improve the trade balance: An asymmetric nonlinear cointegration approach. International Review of Economics & Finance, 49, 313– 326. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1059056016301939
  • Atabay, İ. (2004). İhracat performansını etkileyen faktörler zeytinyağı sektöründe bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(12), 17–25.
  • Aydıner, M. (2016). İşçi sayısı ve ciro olarak firma büyüklüğünün ihracatçı olmaya etkisi: Aydın İli Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14 (1), 49–58.
  • Baak, S. J., Al-Mahmood, M. A., & Vixathep, S. (2007). Exchange rate volatility and exports from East Asian countries to Japan and the USA. Applied Economics, 39(8), 947–959. https://ideas.repec.org/a/taf/applec/v39y2007i8p947-959.html
  • Bahmani Oskooee, M., & Hegerty, S. W. (2010). The J and S curves: A survey of the recent literature. Journal of Economic Studies. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/01443581011086639/full/pdf?title=the-j-and- scurves-a-survey-of-the-recent-literature
  • Bailey, M. J., Tavlas, G. S., & Ulan, M. (1987). The impact of exchange-rate volatility on export growth: some theoretical considerations and empirical results. Journal of Policy Modeling, 9(1), 225–243. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/016189388790010X
  • Bhattacharyya, R., & Rit, B. (2018). On the relationship between the nominal exchange rate and export demand in India. South Asian Journal of Macroeconomics and Public Finance, 7(2), 260–282. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/2277978718795777
  • Bilgin, C. (2020). Asymmetric Effects of Exchange Rate Changes on Exports: A sectoral nonlinear cointegration analysis for Turkey. MPRA Paper 101316 https://mpra.ub.uni- muenchen.de/101316/1/MPRA_paper_101316.pdf
  • Boug, P., & Fagereng, A. (2010). Exchange rate volatility and export performance: a cointegrated VAR approach. Applied Economics, 42(7), 851–864. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00036840802600491
  • Bozdan, D., Özenci, İ., & Benli, Y. K. (2018). Döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin analizi: Ampirik bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(25), 638–649.
  • Brañas-Garza, P., Bucheli, M., & García-Muñoz, T. (2011). Dynamic Panel Data: A useful technique in experiments. Universidad de Granada. Departamento de Teoría e Historia Económica (The Papers; 10/22). https://digibug.ugr.es/handle/10481/31576
  • Bredin, D., Fountas, S., & Murphy, E. (2003). An empirical analysis of short-run and long-run Irish export functions: Does exchange rate volatility matter?. International Review of Applied Economics, 17(2), 193– 208. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0269217032000064053
  • Buguk, C., Isik, M., Dellal, İ., & Allen, A. (2003). The Impact of exchange rate variability on agricultural exports of developing countries: The case of Turkey. Journal of International Food & Agribusiness Marketing, 13(1), 83–105. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1300/J047v13n01_06
  • Cheung, Y. W., & Sengupta, R. (2013). Impact of exchange rate movements on exports: An analysis of Indian non-financial sector firms. Journal of International Money and Finance, 39, 231–245. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0261560613000995
  • Christensen, C. H., Da Rocha, A., & Gertner, R. K. (1987). An empirical investigation of the factors influencing exporting success of Brazilian firms. Journal of International Business Studies, 18(3), 61–77. https://www.researchgate.net/publication/5222439_An_Empirical_Investigation_of_Factors_Influencing_ Exporting_Success_of_Brazilian_Firms
  • Çakıroğlu, Ü. (2018). Yoksulluk ve yolsuzluk üzerine bir uygulama. (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
  • Dekle, R., & Ryoo, H. H. (2007). Exchange rate fluctuations, financing constraints, hedging, and exports: Evidence from firm level data. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 17(5), 437–451. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1042443106000291
  • Demez, S., & Akyol, M. (2021). Ticari ve finansal açıklık ile ekonomik büyüme ilişkisi: GMM panel veri analizi. Igdir University Journal of Social Sciences, (26).
  • Dholakia, R. H., & Kapur, D. (2004). Determinants of export performance of Indian firms: A strategic perspective. Research Paper in Economics https://core.ac.uk/download/pdf/6443366.pdf
  • Dinçer, A. (2021). Determinants of sectoral and fırm size export performance: Empırıcal evıdence from the Turkish manufacturing industry. (Doctoral dissertation) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
  • Doğan, Ö., Marangoz, M., & Topoyan, M. (2003). İşletmelerin iç ve dış pazarda rekabet gücünü etkileyen faktörler ve bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 119–121.
  • Doğanlar, M. (2002). Estimating the impact of exchange rate volatility on exports: Evidence from Asian countries. Applied Economics Letters, 9(13), 859–863. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13504850210150906
  • Düzgün, R., & Taşçı, H. M. (2014). Türk işletmelerinin ihracat performansını belirleyen faktörler: İSO-500 üzerine bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(3), 7–24.
  • Huang, C., Zhang, M., Zhao, Y., & Varum, C. A. (2008). Determinants of exports in China: A microeconometric analysis. The European Journal of Development Research, 20(2), 299–317. https://link.springer.com/article/10.1080/09578810802060793
  • İlter, B. (1999). Firma ihracat davranışı ve etkileyen faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2). İSO (İstanbul Sanayi Odası), 2020, Birinci ve İkinci 500 Dergileri, https://www.iso500.org.tr/iso-500- dergileri/birinci-500-dergileri/ https://www.iso500.org.tr/iso-500-dergileri/ikinci-500-dergileri/.
  • Karakaş, G. (2015). Döviz kuru oynaklığının Türkiye’nin tarımsal dış ticaretine etkisi. (Doktora Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
  • Kasman, A., & Kasman, S. (2005). Exchange rate uncertainty in Turkey and its impact on export volume. METU Studies in Development, 32(1), 41. https://open.metu.edu.tr/bitstream/handle/11511/58491/48-48-1- PB.pdf
  • Kemal, M. A., & Qadir, U. (2005). Real exchange rate, exports, and imports movements: A trivariate analysis. The Pakistan Development Review, 177–195. https://www.jstor.org/stable/41260713
  • Kenen, P. B., & Rodrik, D. (1986). Measuring and analyzing the effects of short-term volatility in real exchange rates. The Review of Economics and Statistics, 311–315. https://www.jstor.org/stable/1925511
  • Kılıç, E., & Yıldırım, K. (2015). Sektörel reel döviz kuru volatilitesinin türk imalat sanayi ihracatı üzerine etkileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 13–25.
  • Lee, K. W., & Masih, M. (2018). Investigating the causal relationship between exchange rate variability and palm oil export: evidence from Malaysia based on ARDL and nonlinear ARDL approaches. MPRA Paper 91801 https://mpra.ub.uni-muenchen.de/91801/
  • Madesha, W., Chidoko, C. & Zivanomoyo, J. (2013). Zimbabwe'de döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkinin ampirik testi. Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Dergisi, 4(1), 52–58.
  • Mehrara, M., & Firouzjaee, B. A. (2011). Granger causality relationship between export growth and GDP growth in developing countries: panel cointegration approach. International Journal of Humanities and Social Science, 1(16), 223–231. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1056.9891&rep=rep1&type=pdf
  • Menon, J. (1992). Exchange rates and prices of Australian manufactured exports. Weltwirtschaftliches Archiv, 128(4), 695–710. https://link.springer.com/article/10.1007/BF02707300
  • Mittelstaedt, JD, Harben, GN & Ward, WA (2003). Ne kadar küçük çok küçük? Amerika Birleşik Devletleri'nden ihracat için bir engel olarak firma büyüklüğü. Küçük İşletme Yönetimi Dergisi, 41 (1), 68– 84.
  • Nazlıoğlu, Ş. (2013). Exchange rate volatility and Turkish industry-level export: Panel cointegration analysis. The Journal of International Trade & Economic Development, 22(7), 1088–1107. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09638199.2012.660978
  • Ng, Y. L., Har, W. M., & Tan, G. M. (2008). Real exchange rate and trade balance relationship: An empirical study on Malaysia. International Journal of Business and Management, 3(8), 130–137. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1398329
  • Önder, H. (2011). Fiyatlara döviz kuru geçiş etkisi: Türkiye örneği. (Doktora Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
  • Özbay, P. (1999). The effect of exchange rate uncertainty on exports: a case study for Turkey. Central Bank of the Republic of Turkey. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.528.8635&rep=rep1&type=pdf
  • Perçin, S. (2005). İhracat performansını etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve firmaların ihracat performans ölçülerine göre sınıflandırılmasındaki rolü: İSO 1000 sanayi firmaları uygulaması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (9).
  • TCMB EVDS (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi), 2020, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?.
  • Thuy, V. N. T., & Thuy, D. T. T. (2019). The impact of exchange rate volatility on exports in Vietnam: A bounds testing approach. Journal of Risk and Financial Management, 12(1), 6. https://www.mdpi.com/1911-8074/12/1/6
  • TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi), 2020, İlk 1000 ihracatçı araştırması raporu, https://tim.org.tr/tr/raporlar-ilk- 1000-ihracatci-arastirmasi.
  • Tombak, F. (2018). Çevre kalitesi ve çevresel düzenlemelerin rekabet gücü ve dış ticaret üzerine etkileri. (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
  • Toraganli, N., & Yalcin, C. (2016). Exports, real exchange rates and external exposures: Empirical evidence from Turkish manufacturing firms. TCMB Working Paper (No. 16/24). https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Publications/Research/Working +Paperss/2016/16-24
  • Torlak, Ö., Veysel, K. U. L. A., & Özdemir, Ş. (2007). Türk işletmelerinin ihracat performansı belirleyicileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 103–114.
  • Tyler, W. G. (1981). Growth and export expansion in developing countries: Some empirical evidence. Journal of Development Economics, 9(1), 121–130. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0304387881900079
  • Uslu, H. (2018). Döviz kuru, enflasyon ve faiz oranlarının türkiye’nin dış ticareti üzerindeki etkisinin ekonometrik analizi. Sobider: Sosyal Bilimler Dergisi
  • Uysal, M. & Doğru, B. (2013) Efektif euro kurundaki belirsizliğin euro bölgesi ihracatına etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(3), 245–262.
  • Viaene, JM & De Vries, CG (1992). Uluslararası ticaret ve döviz kuru oynaklığı. Avrupa Ekonomik İncelemesi, 36 (6), 1311–1321.
  • Wagner, J. (1995). İhracat, firma büyüklüğü ve firma dinamikleri. Küçük İşletme Ekonomisi, 7 (1), 29–39.
  • Wang, K. L., & Barrett, C. B. (2007). Estimating the effects of exchange rate volatility on export volumes. Journal of Agricultural and Resource Economics, 225–255. https://www.jstor.org/stable/40987362
  • WB (World Bank), 2020, https://databank.worldbank.org/home.aspx.
  • Yamak, R., & Korkmaz, A. (2005). Reel döviz kuru ve diş ticaret dengesi ilişkisi. Ekonometri ve İstatistik e- Dergisi, (2), 16–38.
  • Yaman, H. (2018). Türkiye’de döviz kurunun dış ticaret üzerine etkileri (2005-2015). Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(1), 45–69.
  • Yanıkkaya, H., Kaya, H., & Kocturk, O. M. (2013). The effect of real exchange rates and their volatilities on the selected agricultural commodity exports: A case study on Turkey, 1971-2010. Agricultural Economics, 59(5), 235–246. https://www.agriculturejournals.cz/publicFiles/122_2012-AGRICECON.pdf
  • Yıldırım, E. (2011). Konjonktür Dalgalarının Uluslararası Bağlantısı: Türkiye ve ticaret ortakları arasında konjonktür dalgalarının uyumu. (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
  • Yıldız, H., & Özdamar, G. (2014). Reel döviz kuru-dış ticaret ilişkisi: türkiye imalat sanayisi sektörleri üzerine bir inceleme (2005-2012). Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2).
  • Yücel, A. (2019). İhracat pazarlaması stratejileri ile firma performansı ilişkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 205–225.
  • Zestos, G. K., & Tao, X. (2002). Trade and GDP growth: Causal relations in the United States and Canada. Southern Economic Journal, 68(4), 859–874. https://www.jstor.org/stable/1061496#metadata_info_tab_contents
APA MARANGOZ E (2022). REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. , 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
Chicago MARANGOZ ESRA REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. (2022): 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
MLA MARANGOZ ESRA REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. , 2022, ss.898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
AMA MARANGOZ E REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. . 2022; 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
Vancouver MARANGOZ E REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. . 2022; 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
IEEE MARANGOZ E "REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ." , ss.898 - 912, 2022. 10.25287/ohuiibf.1089288
ISNAD MARANGOZ, ESRA. "REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ". (2022), 898-912. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1089288
APA MARANGOZ E (2022). REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(4), 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
Chicago MARANGOZ ESRA REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15, no.4 (2022): 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
MLA MARANGOZ ESRA REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.15, no.4, 2022, ss.898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
AMA MARANGOZ E REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2022; 15(4): 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
Vancouver MARANGOZ E REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2022; 15(4): 898 - 912. 10.25287/ohuiibf.1089288
IEEE MARANGOZ E "REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ." Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, ss.898 - 912, 2022. 10.25287/ohuiibf.1089288
ISNAD MARANGOZ, ESRA. "REEL DÖVİZ KURU DEĞİŞİMLERİNİN FİRMA VE SEKTÖR İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ". Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/4 (2022), 898-912. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1089288