Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem

Meşe, Ramazan

doi:10.34247/artukluakademi.1052501

Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem

Ramazan MEŞE (İnönü Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Arap Dili ve Belagati Bölümü, Malatya, Türkiye)

Artuklu Akademi

7 1

Yıl: 2022 Cilt: 9 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 23 - 38 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34247/artukluakademi.1052501 İndeks Tarihi: 02-01-2023

Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem

Öz:

Arap şiirinde özlem teması ilk dönemden itibaren önemini korumuştur. Bu tema Arap şiiri temaları arasında seçkin bir yere sahiptir. Bu temada yazılan şiirlerin büyük bir kısmı vatan özlemi konusunda yazılmıştır. Müslümanlar, Endülüs topraklarına yerleştikten sonra asıl vatanları olan Doğu’ya karşı büyük bir özlem duymuşlardır. Özellikle de ilk zamanlarda Endülüs’e yerleşen Müslümanlar Doğu’yu özlemişler ve bu özlemlerini şiirlerle dile getirmişlerdir. Daha sonraki dönemlerde Doğu’ya özlem şiirleri bir gelenek haline gelmiş ve bu konuda birçok şiir nazmedilmiştir. Endülüslü şairler, Doğu’da bulunan Şam, Bağdat gibi şehirler ile Mekke, Medine ve buralardaki kutsal mekânlara özlemlerini şiirlerle ifade etmiştir. Bu çalışmada Endülüslü Müslümanların Doğu’ya duydukları özlemden dolayı yazdıkları özlem şiirleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelime: Arap Dili ve Belagati Arap Şiiri Endülüs Vatan özlemi Doğu’ya özlem.

Longing for the East in Andalusian Poetry

Öz:

The theme of longing in Arabic poetry is of significance since the first period. This type of poetry bears a distinguished place among the themes available in Arabic poetry. Most of the poems carrying the theme in question were written in relation to the author’s longing for the homeland. The Muslims are known to have felt a great longing for their initial homeland- the East- after settling in Andalusia. Especially the Muslims who settled in Andalusia in the early times missed the East and expressed their longing through poems. In later periods, poems of longing for the East gradually grew into a literary tradition and many poems were written on this subject. Accordingly, Andalusian poets expressed their longing for Eastern cities such as Damascus and Baghdad, as well as for Macca, Madina and the consecrated places across these districts via poems. In this study, the longing-themed poems written by Andalusian Muslims marked with the motif of longing for the East are discussed.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

el-Askerî, Ebû Ahmed el-hasan b. Abdillah b. Said. el-Mesûn fi’l-edeb. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Kuveyt: Matbaatü Hukûmeti’l-Kuveyt, 1984.
el-Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdillah. Dîvânu’l-Meânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
el-Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb b. Ali. el-Asma’iyyat. thk. Ahmed Muhammed Şakir-Abdüsselam Muhammed Harun. 1 Cilt. Mısır: Dârü’l-Ma’ârif, 1993.
el-Câhız, Ebû Osmân ‘Amr b. Bahr. el-Hanîn ilâ’l-evtân. Beyrut: Dâru’l-Râ’idi’l-‘Arabî, 1982.
ed-Dâye, Muhammed Rıdvân. Fi’l-edebi’l-Endelüsî. Suriye: Dâru’l-Fikr, 2000.
Dayf, Şevkî. el-Fennu ve mezâhibuhu fi’ş-şiʻri’l-ʻArabî. Kahire: Dâru’l-Meʻârif, ts.
Ebû Ubeyd el-Bekri, Abdullah b. Abdilazîz b. Muhammed b. Eyyûb b. Amr el-Endelüsî. Muʿcemü me’staʿcem min esmâʾi’l-bilâd ve’l-mevâdıʿ. 4 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kutüb, ts.
el-Ezherî, Muhammed b. Ahmet b. el-Herevî. Tehzîbu’l-lüğa. thk. Muhammed ʻAvs Mer’ab. 8 Cilt. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabiyye, 2001.
el-Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-ʻayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî ve İbrâhim es-Samirrâî. 8 Cilt. b.y.: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
Ferrûh, Ömer. Târîhü’l-Edebi’l-Arabî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi Li’l-Melâyîn, 1981.
Feth b. Hâkân, Ebû Nasr Feth b. Muhammed b. ʻUbeydullah Kaysî. Matmahü’l-enfüs ve Mesrahü’t-teennüs fî mulahi ehli’l-Endelüs. thk. Muhammed ʻAlî Şevâbike. Beyrut: Müessesetü’l-Risâle, 1983.
Feth Hâkân el-Kaysî, Ebû Nasr b. Muhammed b. Ubeydillâh. Kalâidü’l-ʻikyân ve mehâsiu’l-a’yân. Mısır: b.y., 1886.
Goran, Selahattin. Endülüs Arap Şiirinde Vatan Özlemi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
el-Humeydî, Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Futûh b. ‘Abdillah. Cezvetü’l-muktebes fi zikri vulâti’l-Endelüs. Kahire: Dâru’l-Mısriyye, 1966.
İbn Bessâm el-Şentemerî, Ebu’l-hasan Alî el-Şentemerî. ez-Zahîra fî mehâsini ehli’l-cezîra. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Tunus: Dâru’l-Arabiyye Li’l-Kitâb, 1981.
İbn Dihye el-Kelbî, Ebü’l-Hattâb Ömer b. el-Hasen. el-Mutrib min ehbâri ehli’l-Mağrib. thk. İbrâhîm Ebyârî vd. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Cemi li’Tibâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1955.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem Cemâluddin. Lisânu’l-ʻArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1993.
İbn Tayfûr, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ebî Tâhir el-Mervezî el-Horasânî. Belâgâtu’n-nisâ. thk. Ahmed el-Elfî. Kahire: Matbaatü Medreseti Vâlideti Abbâs el-Evvel, 1908.
İbnü’l-Abbâr, Muhammed b. ʻAbdillah b. Ebî Bekr el-Kudâîʻ. el-Hulletü’s-siyerâ. thk. Hüseyn Mu’nis. Kahire: Dâru’l-Maʻârif, 1985.
İbnü’l-Ebbâr, Ebû Abdullah Muhammed. Dîvânu İbnü’l-Ebbâr. thk. Abdusselam el-Herrâs. Tunus, 1999.
İbnü’l-Ebbâr, Muhammed b. Abdullah Ebu Bekr el-Kudâî. et-Tekmile li kitâbi’s-sıla. thk. Abdusselam el- Herrâs. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr li’t-Tibâa, 1995.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddîn ʻAlî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-tarih. thk. Ömer Abdusselâl Tedmurî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 1997.
İbnü’l-ʻİzârî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed el-Merrâkeşî. el-Beyânü’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib. thk. G. S. Colin ve E. Levi-Provençal. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1983.
İmruü’l-Kays b. Hucr. Dîvânu İmruü’l-Kays. thk. Abdurrahman el-Mustâvî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2004.
el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. er-Râgıb. Muhâdarâtü’l-üdebâʾ ve muhâverâtü’ş-şuʿarâʾ ve’l- büleğâʾ. 2 Cilt. Beyrut: Şirketü Dâru’l-Erkam b. Ebî Erkam, 1999.
el-Kartâcennî, Ebü’l-Hasen Hâzim b. Muhammed b. Hasen. Dîvânü Hâzim el-Kartâcennî. thk. Osman el- Ke’’âk. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, ts.
el-Kayravânî, Ebû ʻAli el-Hasan İbn Reşîk. el-Umde fi mehâsini şiʻri ve adâbihi ve nakdihi. thk. Muhammed Muhyiddin ʻAbdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1981.
el-Makkarî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed el-Tilmesânî. Ezhâru’r-riyâd fi ahbâri el-Kâdî ʻİyâd. thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 5 Cilt. Kahire: Matbaʻâtu Lecnetü’t-Te’lîf, 1939.
el-Makkarî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed el-Tilmesânî. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endelüsi’l-ratîb. thk. İhsan Abbâs. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1977.
el-Merzubânî, Ebû Ubeydullah Muhammed b. İmrân. Mu‘cemu’ş-Şuarâ. thk. Freitz Krenkow. Lübnan: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 1982.
en-Nüveyrî, Ahmed b. ʻAbdulvehhâab b. Muhammed Şihâbuddîn. Nihâyetü’l-Ereb fi Funûni’l-Edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kutübi’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 2002.
Özdemir, Mehmet. Endülüs. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
er-Rekkâbî, Cevdet. Fi’l-Edebi’l-Endelüsi. Kahire: Dâru’l-Me‛ârif, 1980.
es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Ubeyk b. Abdullah. el-Vâfî bi’l-vefayât. thk. Ahmet el-Arnâût ve Türkî Mustafâ. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 2000.
es-Seâlibî, Abdulmelik b. Muhammed Ebû Mansûr. Yetîmetü’d-dehr fî mehâsini ehli’l-asr. thk. Mufîd Muhammed Kumeyhe. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 1983.
eş-Şüreysî, Ebû Abbas Ahmed b. Abdulmü’min. Şerhu makâmatı’l-Harîrî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l- İlmiyye, 2006.
Tarafe b. Abd. Dîvânü Tarafe b. Abd. thk. Mehdi Muhammed Nâsıruddîn. Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 2002.
Ürün, Ahmet Kazım. Klasik Arap Edebiyatı. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2017.
Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn b. Abdillâh el-Bağdâdî er-Rûmî. Mu’cemu’l-Buldân. 7 Cilt. Dâru Sâdır, 1995.
ez Zehebi, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. 18 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.

APA	Meşe R (2022). Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. , 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
Chicago	Meşe Ramazan Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. (2022): 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
MLA	Meşe Ramazan Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. , 2022, ss.23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
AMA	Meşe R Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. . 2022; 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
Vancouver	Meşe R Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. . 2022; 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
IEEE	Meşe R "Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem." , ss.23 - 38, 2022. 10.34247/artukluakademi.1052501
ISNAD	Meşe, Ramazan. "Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem". (2022), 23-38. https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1052501

APA	Meşe R (2022). Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. Artuklu Akademi, 9(1), 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
Chicago	Meşe Ramazan Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. Artuklu Akademi 9, no.1 (2022): 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
MLA	Meşe Ramazan Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. Artuklu Akademi, vol.9, no.1, 2022, ss.23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
AMA	Meşe R Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. Artuklu Akademi. 2022; 9(1): 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
Vancouver	Meşe R Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem. Artuklu Akademi. 2022; 9(1): 23 - 38. 10.34247/artukluakademi.1052501
IEEE	Meşe R "Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem." Artuklu Akademi, 9, ss.23 - 38, 2022. 10.34247/artukluakademi.1052501
ISNAD	Meşe, Ramazan. "Endülüs Şiirinde Doğu’ya Özlem". Artuklu Akademi 9/1 (2022), 23-38. https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1052501