Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme

ERSÖZ GÜNİNDİ, Aysel

Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme

Aysel ERSÖZ GÜNİNDİ (Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Ankara, Türkiye)

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi

32 7

Yıl: 2010 Cilt: 27 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 37 - 53 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme

Öz:

Ekonomik, sosyal, psikolojik ve kültürel boyutları olan tüketim günümüzde bir yaşam biçimi haline gelmiştir. Tüketim toplumu kavramı, toplumların üretimden çok tüketim etrafında örgütlenmesini anlatmaktadır. Tüketim toplumunda, özellikle kadınlara yönelik geliştirilen söylemlerle "bedenin yeniden keşfi" çağnlan yapılmakta, beden; moda, reklâmcılık ve kitle kültürünün asli konularından birisi haline getirilmektedir. Bunun sonucu olarak, son elli yıl içinde güzellik algıları tamamıyla değişmiştir. Geçmiş dönemlerde kilolu kadınlar da güzel olarak algılanırken, günümüz toplumlarında güzellik incelik anlamına gelmektedir. Bu nedenle, kitle iletişim araçlarında her gün güzellik maskeleri, diyet reçeteleri, solaryum, botoks, gibi kusursuz bir vücuda ve güzelliğe sahip olabilmenin yollan gösterilmektedir. Günümüz tüketim toplumlarında "bedenin" odak noktada yer alması; kapitalist sistemin çıkarlarına uygun olarak, kitlesel tüketimin sürekli büyümenin temel taşı olarak sunulmasına, tüketimin sürekli kişisel mutluluk ve haz, toplumsal statü, ulusal/kişisel başarıya giden yol olarak gösterilmesine bağlıdır. Tüketim toplumunda tüketilen bir nesne olarak beden, bakımlı, güzel, ince, seksi, temiz vb olmalıdır. Bedeni daha fazla alıcı bulması için yeniden yaratma görevi ise, plastik cerrahi, kozmetik ve moda sektörüne düşmektedir. Diğer taraftan, sosyologlar sağlık ve hastalığın toplumsal ve kültürel etkenlerden, sözgelimi zayıf bir bedene sahip olma baskısından etkilendiğini ileri sürmektedirler. Ulus ötesi sermayenin denetlediği medya ve reklâmcılık ile yönlendirilen kitlesel tüketimin boyutları, enformasyon sistemlerinde özellikle internette yaşanan baş döndürücü gelişmeler, kitle iletişim araçları tarafından insan zihnine kazınan imajlar, insanları farkına varmadan etkilemektedirler. Günümüzde moda endüstrisi tarafından yaratılan güzellik miti "sıfır beden" söyleminde yansımasını bulmaktadır. Kitle iletişim araçlarındaki ideal beden tasvirleri başta anoraksıya hastalığı olmak üzere birçok hastalığın yaygınlaşmasındaki en önemli etkenlerdendir. Sıfır beden" hastalığı olarak da adlandırılan, tıpta kullanılan adıyla anoreksiya nevroza, kilo almaktan aşın kaçınma ve iştahın bir arada olması durumudur. Vücut imgesinin yanlış algılanması ve şişmanlamaktan aşın korkma, hastalığın psikolojik yönünü oluşturmaktadır.Moda ve reklâmcılık endüstrisi tarafından kapitalist sistemin çıkarlarına uygun olarak kişilerinin zihnine kazınan görece "ideal kilo" algısı kişiyi yemek yemekten alıkoymaktadır. Bu ideal kilo algısı gerçekçi ya da olması gereken düzeyin çok altında olup, sağlıklı bir bireyin bu kiloda olması mümkün görünmemektedir. Bu çalışmanın amacı, "güzellik miti" ve onun geldiği son nokta olan "sıfır beden" söyleminin neden ve sonuçlarını tartışmaktır.

Anahtar Kelime: sosyolojik analiz kitle iletişim araçları yeme bozukluğu psikolojik sorunlar vücut sağlığı güzellik tüketim toplumu idealleştirme beden sıfır beden beden imgesi

A sociological assessment on the slogans of “Zero Body fat” in consumption society: Reasons and consequences

Öz:

Consumption is a phenomenon that has economic, social, psychological and cultural dimensions and today it has turned into a lifestyle. The concept of consumer society is used to describe societies that are organized around consumption rather than production. In the consumer society, calls are made for the “rediscovery of the body” through the discourses that are developed especially for women and body is turned into one of the main subjects of fashion, advertising and mass culture. As a result of this, the perceptions of beauty have completely changed in the last fifty years. While plump women were also perceived to be beautiful in the previous eras, in today’s societies beauty means thinness. Therefore, the ways of having a perfect body and beauty such as beauty masks, diet prescriptions, solarium, botox are shown in the mass media everyday.The body’s being the focus of the consumer societies today relies on the presentation of the mass consumption as the foundation stone of constant growth, and as a way to personal happiness, social status, national and personal success. The body as a commodity that is consumed in the consumer society must be well-maintained, beautiful, thin, sexy, clean, etc. The job of recreating the body, so that it attracts more people, belongs to the cosmetics and fashion sectors. On the other hand, sociologists argue that health and illness are affected by social and cultural factors, for instance the pressure to have a thin body. The dimensions of mass consumption, directed by the media and advertising, and controlled by transnational capital; the dizzying developments in the information systems, particularly on the internet, the images that are engraved in the minds of people by the mass media are enslaving people while they are not aware of this. Today the beauty myth that is created by the fashion industry is reflected in the discourse of “size zero.” The descriptions of the ideal body in the media are among the most important factors in the spreading of many diseases, and anorexia is the major one among these. The “size zero” disease, or anorexia nervosa as it is termed in medicine is the coexistence of excessive care to avoid putting on weight and appetite. Misperception of the body image and excessive fear of putting on weight comprise the psychological dimensions of the disease. The perception of relative “ideal weight” which is engraved in the minds of people according to the interests of the capitalist system by the fashion and advertising industries, prevents people from eating. This perception of ideal weight is below what is realistic or expected, so it does not seem possible that a healthy individual can be at this weight. This study tries to show the causes and consequences of the “beauty myth” and the discourse of “size zero,” the ultimate point it has reached.

Anahtar Kelime: idealization body zero body fat body image sociological analysis mass media eating disorder psychological problems body health beauty consumer society

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Alemdar, K. ve Erdoğan, î. (1994). Popüler kültür ve iletişim. Ankara: Ümit Yayıncılık.
Baudrillard, J. (2004). Tüketim toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Baran, G.A., Demir, N.Ö ve Ulusoy, D. (2004). A socilogical Analysis on Eating Disorder Among Anorexia and Bulimia Nevrosa Patients and Primary School and University Students as Groups -in Turkey HI: Media. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21 (2), 31-42.
Bauman, Z. (1999). Küreselleşme (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Aynntı Yayınları.
Bilton, B., Bonnett, K., Jones, P., Lowson, T., Skinner, D., Stanworth, M. ve diğerleri (2008). Sosyoloji (K. inal, Çev. Ed.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Ciıhinlioğlu, Z. (2003). Post-modern çözülüş ve sağlık. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 131-148.
Dedeoğlu, A. Ö ve Savaşçı, İ. (2005). Tüketim kültüründe beden güzelliği ve yemek yeme arzulan: kadınlann tüketim pratiklerine yansıması. Ege Üniversitesi Ege Akademik Bakış Dergisi, 5 (1-2), 77-88.
Demir, N. Ö„ Ulusoy, D. ve Baran, G. A. (2004). Asocilogical Analysis on Eating Disorder Among Anorexia and Bulimia Nevrosa Patients and Primary School and University Students as Groups in Turkey II: Family Structure. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21 (1), 49-76.
Durning, A. (1997). Ne kadarı yeterli? Tüketim toplumu ve dünyanın geleceği. Ankara: TÜBÎTAK-TEMA Vakfı Yayınları.
Giddens, A. (2008). Sosyoloji (C. Güzel, Haz.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Hannerz, U. (1998). Çevre kültür senaryoları, kültür, küreselleşme ve dünyasistemi (A. D. King, Ed., Ü. H. Yolsal, G. Seçkin, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Kızılçelik, S. (2003). Küreselleşme, beden ve şizofreni. C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (4) özel sayı, 89-94.
Marcuse, H. (1997). Tek Boyutlu İnsan (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: Idea Yayınları.
Mills, W. (1974). İktidar seçkinleri (Ü. Oskay, Çev.). Ankara: Bilgi Basımevi.
Odabaşı, Y. (1999). Tüketim kültürü, yetinen toplumun tüketen topluma dönüşümü. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Özcan; B. (2007). Postmodernizmin tüketim imajları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 261-273.
Robins, K. (1999). İMAJ görmenin kültür politikası (N. Türkoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Straight, B. A. (2005). The two finger diet how the media has duped women into hating themselves. USA: lUniverse, Inc.
Şayian, G. (2009). Postmodernizm. Ankara: İmge kitabevi
Tanrıbilir, R. Ö. ve Şen, E. (2005). Kültürlerarası iletişim ve öteki kavramının günümüz dünyasında yeri ve önemi. Journal of istanbul Kültür University, 1, 129-137.
Ulusoy, D., Baran, G. A. ve Demir, N. Ö. (2003). A socilogical Analysis on Eating Disorder Among Anorexia and Bulimia Nevrosa Patients and Primary School and University Students as Groups in Turkey I: Gender. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20 (2), 41-60.
Wallerstein, I. (1998). Ulusal ve evrensel: Dünya kültürü diye bir şey olabilir mi? Kültür, küreselleşme ve dünya-sistemi. (A. D. King, Ed., Ü. H. Yolsal ve G. Seçkin Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Wegenstein, B. (2006). Getting under the skin. USA: Massachusetts Institute Of Technology.

APA	ERSÖZ GÜNİNDİ A (2010). Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. , 37 - 53.
Chicago	ERSÖZ GÜNİNDİ Aysel Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. (2010): 37 - 53.
MLA	ERSÖZ GÜNİNDİ Aysel Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. , 2010, ss.37 - 53.
AMA	ERSÖZ GÜNİNDİ A Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. . 2010; 37 - 53.
Vancouver	ERSÖZ GÜNİNDİ A Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. . 2010; 37 - 53.
IEEE	ERSÖZ GÜNİNDİ A "Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme." , ss.37 - 53, 2010.
ISNAD	ERSÖZ GÜNİNDİ, Aysel. "Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme". (2010), 37-53.

APA	ERSÖZ GÜNİNDİ A (2010). Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(2), 37 - 53.
Chicago	ERSÖZ GÜNİNDİ Aysel Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 27, no.2 (2010): 37 - 53.
MLA	ERSÖZ GÜNİNDİ Aysel Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, vol.27, no.2, 2010, ss.37 - 53.
AMA	ERSÖZ GÜNİNDİ A Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2010; 27(2): 37 - 53.
Vancouver	ERSÖZ GÜNİNDİ A Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2010; 27(2): 37 - 53.
IEEE	ERSÖZ GÜNİNDİ A "Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme." Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27, ss.37 - 53, 2010.
ISNAD	ERSÖZ GÜNİNDİ, Aysel. "Tüketim toplumunda “Sıfır Beden” söylemi: Neden ve sonuçları üzerine sosyolojik bir değerlendirme". Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 27/2 (2010), 37-53.