Yıl: 2022 Cilt: 10 Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 424 - 451 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33692/avrasyad.1221060 İndeks Tarihi: 29-12-2022

DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI

Öz:
13. yüzyılda Anadolu coğrafyasında liman kentlerinin ele geçirilmesiyle başlayan denizcilik faaliyetleri Türklerin sosyal, ekonomik ve kültürel hayatlarında günden güne önemini artırmıştır. Özellikle 14. yüzyıl itibarıyla Osmanlı Devleti’nin denizlerdeki hâkimiyetinin artması ve güneyde İtalyan/Cenevizli tüccarlarla ticari ilişkilerin ilerlemesi, Venedik dili ve İtalyancadan pek çok terim alıntılanmasına sebep olmuştur. Akdeniz’de denizcilik faaliyetleri yürüten gemicilerin ilişkide bulundukları -Türkçenin de dâhil olduğu- ülke dillerinin katkılarıyla ortak bir dil, bir lingua franca da oluşmuştur. 15. yüzyılın ikinci yarısından sonra ise Türk gemici dili hızlı bir gelişme kaydetmiştir. Türk gemici dilinde Arapça, Farsça, Yunanca, İtalyanca gibi dillerden alıntılanan sözcüklerin kullanımı zamanla yaygınlaşmış ve bu terimler gündelik konuşma diline de aktarılmıştır. Türkçede yaygınlık kazanan denizcilik terimlerinden bazıları gerçek anlamlarından uzaklaşarak yalın hâlde yahut deyimleşerek argonun söz varlığına da dâhil olmuştur. Bu çalışmada denizcilik terimi olup argonun söz varlığına geçen sözlükbirimler ele alınmıştır. Çalışma kapsamında ele alınan sözlükbirimler, yapı ve anlam bilgisi bakımından incelenmiş; tematik ve kavramsal olarak tasnif edilmiş, toplumsaldilbilim açısından değerlendirilmiştir. Argo, standart dilin söz varlığından seçilen sözcüklerin yapı-bozuma uğratılmasıyla bu sözcüklerin şifrelenerek kullanılması amacını güder. Bu bakımdan söz varlığının çoğunluğu, denizcilikte öncü olan medeniyetlerin dillerinden alıntılanan Türkçe denizcilik dili, argo için önemli bir malzeme sağlamıştır. Denizcilik terimleri, dış yapıda denizcilik alanına ait olsalar da kavramsal ve düşünsel bağlamda argo bir anlam yüklenmişlerdir. Böylece konuşma dilinde kullanılan bu terimler ile ima edilen; artık sözcüğün terim anlamı değil, argo anlamı olmuştur. Terim anlamlarından dolayı şifreleme özelliğini zaten barındıran bu sözcükler, bazen anlam değişikliğine bile uğratılmadan argoya aktarılmıştır.
Anahtar Kelime: Argo jargon denizcilik dili denizcilik terimleri edimbilim

VOCABULARY FROM NAUTİCAL TERMS TO SLANG

Öz:
Nautical activities, which started with the capture of port cities in the Anatolian geography in the 13th century, increased their importance day by day in the social, economic and cultural lives of the Turks. Especially as of the 14th century, the increase in the dominance of the Ottoman Empire in the seas and the progress of commercial relations with Italian/Genoese merchants in the south caused many terms to be quoted from the Venetian language and Italian. A common language, a lingua franca, was formed with the contributions of the languages of the countries with which the sailors engaged in nautical activities in the Mediterranean interacted, including Turkish. After the second half of the 15th century, the Turkish sailor language developed rapidly. The use of words borrowed from languages such as Arabic, Persian, Greek and Italian in the Turkish sailor language has become widespread over time and these terms have been transferred to ordinary language. Some of the maritime terms, which have become widespread in Turkish, have moved away from their real meanings and have been included in the vocabulary of slang by being nominative or idiom. In this study, the lexemes that are the nautical term and which are included in the vocabulary of slang are discussed. Lexemes covered in the study were examined in terms of structure and semantics; it has been classified thematically and conceptually and evaluated in terms of sociolinguistics. Slang aims to use the words selected from the standard language’s vocabulary by deconstructing and using these words by encryption. In this respect, the Turkish nautical language, the majority of which is borrowed from the languages of the civilizations that were pioneers in nautical, provided an important material for slang. Although maritime terms belong to the nautical field in external structure, they have a slang meaning in the conceptual and intellectual context. Thus, what is implied by these terms used in the colloquial language is no longer the term meaning of the word, but its slang meaning. These words, which include already the feature of enciphering due to their term meaning, have been transformed sometimes to slang even without semantic change.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aksan, Doğan. 1996. Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınları.
  • Aktunç, Hulki. 1998. Büyük Argo Sözlüğü. 2. baskı. İstanbul: YKY Yayınları.
  • Aktunç, Hulki. 2019. Büyük Argo Sözlüğü. 12. baskı. İstanbul: YKY Yayınları.
  • Arkan, Kaptan Özdemir. 2002. “Argo ve Beyoğlu Argosu”. Ed. Emine Gürsoy Naskali ve Gülden Sağol. Argo, 175-196. İstanbul: Ka Kitap.
  • Arslan, Mehmet. 2015. “Argo”. Türk Dili, CIX (767-768): 196-221.
  • Bolat, Fırat, Özgün Koşaner. 2021. “Türkçede Denizcilikle İlgili Kavramsal Eğretilemeler”. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 34: 66-78.
  • Devellioğlu, Ferit. 1959. Türk Argosu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Güneş, İsmail Teoman (2016). Ağır Roman’da Argo Kullanımı ve Eserin Söz Varlığına Katkıları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 55: 305-317.
  • Kahane, Henry vd. 1988. The Lingua Franca in the Levant. İstanbul: ABC Kitabevi.
  • Kaman, Sevda (2019). Hulki Aktunç’un “Madi Hayat In The Dark” Adlı Öyküsünde Argo. Researcher, 7 (4): 97-107.
  • Karaağaç, Günay. 2013. Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
  • Klein, Giacomo. 2018. “Italian Loanwords in Turkish Argot”. In V. International Linguistics and Language Conference LILA '18 Conference Proceedings, İstanbul: DAKAM (Eastern Mediterranean Academic Research Center), 169-178.
  • Korkmaz, Zeynep. 2010. Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
  • König, Güray Çağlar. 1991. “Toplumdilbilim Açısından Dil ve Dil Türleri”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2: 59-70.
  • Kövecses, Zoltán, ve Günter Radden. 1998. “Metonymy: Developing a Cognitive Linguistic View”. Cognitive Linguistics, 9 (1), 37-78.
  • Lakoff, Robin. 1973. “Language and Woman’s Place”. Language in Society, 2 (1): 45- 80.
  • Mangır, Mediha. 2011. “Osman Cemal Kaygılı’nın Söz Varlığında Argo”. TÜBAR, XXX: 233-252.
  • Mantran, Robert. 1986. 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul “Kurumsal, İktisadi, Toplumsal Tarih Denemesi”. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay ve Enver Özcan. 2 c.. Ankara: V Yayınları.
  • Razuvajeva, Olga. 2009. “Slang in the Turkish Language as a Social, Linguistic, and Semiotic Phenomenon”. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 8 (1): 299- 316.
  • Sağol, Gülden. 2016. “Argo Sözlükleri”. Ed. Emine Gürsoy Naskali ve Gülden Sağol. Argo, 89-112. İstanbul: Ka Kitap.
  • Sebzecioğlu, Turgay ve Özgür, Serap Coşkun. 2015. “Cinsiyete Bağlı Argo Kullanımı Üzerine Bir Twitter Etiketi Örneklemi”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 5: 75-93.
  • Symeonidis, Charalambos. 2001. “Zum türkischen Argot und seinen griechischen Elementen”. Was ich noch sagen wollte... A multilingual Festschrift for Norbert Boretzky on Occasion of his 65th Birthday. Berlin, 181-187.
  • Somuncu, Melike. 2020. “Organ Adları ile Oluşan Argo Kelimelerin Kavramsal ve Yapısal Tasnifi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25: 144-168.
  • Sümer, Halit (2001). 1980 Sonrası Türk Romanında Argo (Orhan Pamuk-Ahmet Altan- Metin Kaçan-Buket Uzuner). Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şahin, Hatice. 2006. “Terimlerin Genel Dile Yansımasına Dair Bazı Gözlemler”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (20): 123-129.
  • Şen, Mesut. 2016. “Argo Kelimeleri Üzerine”. Ed. Emine Gürsoy Naskali ve Gülden Sağol. Argo, 19-30. İstanbul: Ka Kitap.
  • Topaloğlu, Ahmet. 1989. Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Türkçe Sözlük. 2005. Ankara: TDK Yayınları.
  • Vardar, Berke. 1998. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitabevi.
  • Wansborough, John E. 2013. Lingua Franca in the Mediterranean. Hove: Psychology Press.
  • Woods: Henry Felix. 1976. Türkiye Anıları (Osmanlı Bahriyesinde Kırk Yıl). Çev. Fahri Çoker. İstanbul: Milliyet Yayınları.
  • Yağmur, Kutlay ve Boeschoten, H. 2016. “Dilbilim Yöntemleri Işığında Argonun İncelenmesi”. Argo, 71-81. İstanbul: Ka Kitap.
APA PARLAR Z (2022). DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. , 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
Chicago PARLAR ZAHIDE DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. (2022): 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
MLA PARLAR ZAHIDE DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. , 2022, ss.424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
AMA PARLAR Z DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. . 2022; 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
Vancouver PARLAR Z DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. . 2022; 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
IEEE PARLAR Z "DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI." , ss.424 - 451, 2022. 10.33692/avrasyad.1221060
ISNAD PARLAR, ZAHIDE. "DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI". (2022), 424-451. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1221060
APA PARLAR Z (2022). DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(33), 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
Chicago PARLAR ZAHIDE DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 10, no.33 (2022): 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
MLA PARLAR ZAHIDE DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol.10, no.33, 2022, ss.424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
AMA PARLAR Z DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2022; 10(33): 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
Vancouver PARLAR Z DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2022; 10(33): 424 - 451. 10.33692/avrasyad.1221060
IEEE PARLAR Z "DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10, ss.424 - 451, 2022. 10.33692/avrasyad.1221060
ISNAD PARLAR, ZAHIDE. "DENİZCİLİK TERİMLERİNDEN ARGOYA GEÇEN SÖZ VARLIĞI". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 10/33 (2022), 424-451. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1221060