Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler
Yıl: 2022 Cilt: 17 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 21 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17550/akademikincelemeler.1018603 İndeks Tarihi: 02-01-2023
Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler
Öz: Neolitik yaşam biçiminin ortaya çıkışı ve gelişimi açısından, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin önemi tartışılmaz bir gerçek olarak önümüzde durmaktadır. Bu bölge içinde Geç PPNA ve Erken PPNB dönemine tarihlendirilen yerleşim yeri kazıları çok azdır. Bu nedenle Yukarı Dicle Havzası’nda yer alan Gre Fılla yerleşiminden elde edilen bulgular bölgenin kültür tarihine önemli katkılar sağlayacaktır. Bu yazıda Gre Fılla yerleşiminde 2018-2019 yıllarında ele geçen kesici kenarlı sürtme taş aletler değerlendirilmiştir. Bu tür aletler, sürtme taş buluntu topluluğu içinde tanımlı bir alet grubunu oluşturmaktadır. Toplam 26 adet buluntunun her biri öncelikle metrik ölçüleri, kullanılan hammaddeler, üretim teknikleri, tipolojileri ve yerleşim içindeki buluntu yerleri bağlamında ele alınmıştır. Gre Fılla yerleşiminde, kesici sürtme taş aletler bunların üretiminde kullanılan hammaddeler ve aletlerin boyutları bakımından büyük bir çeşitlilik sunmaktadır. Bunlardan elde edilen veriler diğer buluntulardan elde edilen verilerle birlikte değerlendirilmiştir. Bu aletler üzerine yürütülen analizlerden elde edilen veriler ardından bölge içinde kazıları yapılmış çağdaşı yerleşmelerden elde edilen verilerle karşılaştırılmıştır. Yakındoğu’nun neredeyse tüm yerleşmelerinde Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem boyunca yaygın olarak gözlenen bu aletler üzerine yapılan detaylı analizlerin çok sınırlı olduğu anlaşılmıştır. Buna ek olarak kullanılan terminolojinin de büyük ölçüde farklılık gösterdiği görülmüştür.
Anahtar Kelime: Cuttıng Edge Ground Stone Tolls From The Gre Fılla Pre-Pottery Neolithic Settlement
Öz: The importance of the Southeastern Anatolia Region stands before us as an indisputable fact in terms of the emergence and development of the Neolithic way of life. Within this region, there are very few settlement excavations dating to the Late PPNA and Early PPNB periods. For this reason, the findings obtained from Gre Fılla settlement located in the Upper Tigris Basin will make significant contributions to the cultural history of the region. In this article, cutting edge ground stone tools found in Gre Fılla settlement in the years of 2018-2019 are evaluated. This type of tools make up a defined group of tools within the grinding stone finds. Each of the 26 finds in total has been dealt with primarily in regards to their metric dimensions, raw materials used, production techniques, typologies and archaeological contexts within the settlement. In the Gre Fılla settlement, cutting edge ground stone tools offer a great variety in terms of the raw materials used in their production and the sizes of the tools. The data obtained from these were evaluated together with the data obtained from other finds. The data obtained from the analyzes carried out on these tools were then compared with the data obtained from contemporary settlements excavated in the region. It has been understood that detailed analyzes on these tools, which were commonly observed throughout the Pre-Pottery Neolithic period in almost all settlements of Near East, were very limited. In addition, it has been seen that the terminology used differs greatly.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Asouti, Eleni. “Beyond the Pre-Pottery Neolithic B interaction Sphere,” Journal of World Prehistory 20/2–4 (2006), 87-126.
- Atalay, İbrahim-Mortan, Kenan. (2006). Türkiye Bölgesel Coğrafyası. İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2006.
- Bamyacı, O. A. Prehistorik Gülpınar (Smintheion) Yerleşimi Sürtme Taş Alet ve Objeler: Tipolojik, Teknolojik Ve Fonksiyonel Bir Yaklaşım. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
- Bar-Yosef, Ofer. “Prehistory of the Levant,” Annual Review of Anthropology 9 (1980), 101–133.
- Barkai, Ran. “PPNA Stone and Flint Axes As Cultural Markers: Technological, Functional And Symbolic Aspects”. The State of the Stone: Terminologies, Continuities and Contexts in Near Eastern Lithics. Eds. Elizabeth Healey - Stuart Campbell – Osamu Maeda. Berlin: Campbell Archaeological Services, 2011.
- Baysal, A. (2016). “Materyal Kültür Elitizminin Göstergesi Olarak Arkeolojide Taşlar ve Diğer Taşlar”. IV. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı/Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Prof. Dr. Hayriye Yeter Göksu Onuruna Bildiriler Kitabı. Eds Pelin Ayter- Şahinde Demirci, İstanbul. Ege Yayınları, 2016.
- Bozbay, Heval. Neolitik Dönem Akarçay Tepe Yerleşmesinde Küçük Buluntular Işığında Zanaat Ürünleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
- Çalğan, Gültekin. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bulunan Seramiksiz Neolitik Döneme Ait Bir Buluntu Merkezi Karahan Tepe. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
- Cauvin, Jacques, Aurenche, Olivier, Cauvin, Marie-Claire. Balkan-Atlı, Nur. “The PrePottery Site of Cafer Höyük”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet ÖzdoğanNezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.Dolukhanov, Pavel. Eski Ortadoğu'da Çevre ve Etnik Yapı. Ankara: İmge Yayınevi, 1998.
- Durmuş, Esen. “Diyarbakır İli’nde Yerleşmelerin Yükselti Basamaklarına Göre Dağılışı,” TÜCAUM, 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildirileri, (2018), 336-354, Ankara.
- Erim-Özdoğan, Aslı. “Çayönü”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet Özdoğan-Nezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.
- Erim-Özdoğan, Aslı. “Sumaki Höyük, A New Neolithic Settlement in the Upper Tigris Basin”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet Özdoğan-Nezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.
- Erinç, Sırrı. Jeomorfoloji I. İstanbul: Der Yayınları, 2000.
- Goring-Moris, Adrian Nigel - Belfer Cohen, Anna. “The appearance of the PPNA in the Levant: Sudden? Gradual? And Where From?,” Anatian Metal VII, (2016),185- 198.
- Güldoğan, Emre. “Aşıklı Höyük Sürtmetaş Endüstrisi Kesiciler ve Diğer Araç, Silah ve Aletler Grubu”. Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı. Eds İnci Delemen-Sedef Çokay Kepçe, Aşkım Özdizbay, Özgür Turak. Antalya: Suna ve İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2008.
- Güldoğan, Emre. “Aşıklı Höyük Sürtmetaş Buluntu Topluluğu.” TÜBA-AR 14, (2011), 41-58.
- Güngördü, Ersin. Türkiye’nin Coğrafyası. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Yayınları, 2003.
- Güngördü, Fevzi Volkan. - Başoğlu, Okşan. “Kızılırmak Nehri Kenarında Bir Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşimi: Sofular Höyük.” OLBA XXVII, (2019), 41-60.
- Hauptmann, Harald. “The Urfa Region”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet Özdoğan-Nezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.
- Karul, Necmi. “Gusir Höyük”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet Özdoğan-Nezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.
- Kavak, Orhan. “Diyarbakır İli Dicle İlçesi ve Çevresinin Jeolojik Özellikleri”. Tüm Yönleriyle Diyarbakır Dicle İlçesi ve Turizm. Ed Yusuf. Kenan Haspolat, İstanbul: Uzman Matbaacilik Yayınları, 2013.
- Kuijt, Ian - Goring Morris, Adrian Nigel. “Foraging, Farming, and Social Complexity in the Pre-Pottery Neolithic of the Southern Levant: A Review and Synthesis”. Journal of World Prehistory 16/4 (2002), 361–440.
- Masclans, Alba- Palomo, Antoni- Gibaja, Juan Francisco. (2017). “Functional Studies of Neolithic Stone Axes and Adzes. Experimental Programme and Archaeological Applications.” CPAG 27 (2017), 177-210.
- Özbaşaran, Mihriban- Duru, Güneş “Akarçay Tepe, A PPNB and PN Settlement in Middle Euphrates-Urfa”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet ÖzdoğanNezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.
- Ökse, Ayşe Tuba. - Konak, Ayşin. - Yurt, Vehbi. “Ambar Barajı – Ambar Höyük, Gre Filla ve Kendale Hecala – 2018 Kurtarma Kazıları.” 41. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, (2019) 299-314.
- Özbek, Onur. “Aktopraklık Höyük (Bursa) Sürtmetaş Endüstrisi Üzerine Öncül Arkeometrik Çalışmalar: Tipolojik Yaklaşım”. Arkeometri Sonuçları Toplantısı 23, (2008), 265-278.
- Özbek, Onur. “2007 Yılı Gelibolu Yarımadası Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması”. 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (2009), 367-382.
- Özbek, Onur. “Trakya’da Neolitik Dönemde farklı kayaçların kullanımı: Öncül gözlemler. Exploitation of different rocks in the Neolithic Turkish Thrace: preliminary observations”. International Symposium of Archaeometry-25th (2010), 459-480.
- Özdoğan, Mehmet. “Mezraa-Teleilat”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet ÖzdoğanNezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.
- Özdoğan, Mehmet. Hammaddeden Ustalara Tarihöncesi Arkeolojisinde Malzeme. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2019.
- Özdoğan, Mehmet - Hauptmann, Harald. Anadolu'da Neolitik Devrim, 12.000 Yıl Önce Anadolu İnsanlığın En Eski Anıtları. Baden: Karlsruhe Baden Eyalet Müzesi Yayınları, 2007.
- Özkaya, Vecihi - Çoşkun, Aytaç. “Körtik Tepe”. The Neolithic in Turkey. Eds. Mehmet Özdoğan-Nezih Başgelen - Peter Kuniholm. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011.
- Sagona, Antonio-Zimansky, Paul. Arkeolojik Veriler Işığında Türkiye'nin En Eski Kültürleri M.Ö. 1.000.000-550. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat yayınları, 2009.
- Sırlan, Kemal. Körtik Tepe 2014-2016 Kazılarında Ele Geçen Bir Grup Sürtme Taş Alet. Batman: Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
- Sönmez, Devrim. Küçük Buluntular Yoluyla Aşıklı Höyük Topluluğunun Çağdaşı Topluluklarla Etkileşimi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
- Şaroğlu, Fuat – Yücel, Yılmaz. “Doğu Anadolu’da neotektonik dönemdeki jeolojik evrim ve havza modelleri.”, Maden Tetkik Arama Dergisi 107 (1986), 73-94.
- Şahin, Cemalletin - Doğanay, Hayati - Özcan, Nihat Ali. Türkiye Coğrafyası, Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık, 2006.
- Şengör, Ali Mehmet Celal - Yücel, Yılmaz. Türkiye’de Tetis’in Evrimi: Levha Tektoniği Açısından Bir Yaklaşım. Ankara: Türkiye Jeoloji Kurumu Yerbilimleri Özel Serisi, 1983.
- Yaylalı, Serap-Tütüncüler Bircan, Özlem. Milet Müzesi Kesici Sürtme Taş Aletlerinden ‘Baltalar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2014.
| APA | Cakmaktas N (2022). Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. , 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| Chicago | Cakmaktas Nurullah Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. (2022): 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| MLA | Cakmaktas Nurullah Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. , 2022, ss.1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| AMA | Cakmaktas N Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. . 2022; 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| Vancouver | Cakmaktas N Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. . 2022; 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| IEEE | Cakmaktas N "Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler." , ss.1 - 21, 2022. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| ISNAD | Cakmaktas, Nurullah. "Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler". (2022), 1-21. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| APA | Cakmaktas N (2022). Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. Akademik İncelemeler Dergisi, 17(1), 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| Chicago | Cakmaktas Nurullah Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. Akademik İncelemeler Dergisi 17, no.1 (2022): 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| MLA | Cakmaktas Nurullah Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. Akademik İncelemeler Dergisi, vol.17, no.1, 2022, ss.1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| AMA | Cakmaktas N Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. Akademik İncelemeler Dergisi. 2022; 17(1): 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| Vancouver | Cakmaktas N Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler. Akademik İncelemeler Dergisi. 2022; 17(1): 1 - 21. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| IEEE | Cakmaktas N "Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler." Akademik İncelemeler Dergisi, 17, ss.1 - 21, 2022. 10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
| ISNAD | Cakmaktas, Nurullah. "Gre Fılla Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşiminden Kesici Kenarlı Sürtme Taş Aletler". Akademik İncelemeler Dergisi 17/1 (2022), 1-21. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1018603 |
