Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği
Yıl: 2022 Cilt: 31 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 727 - 751 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.51447/uluifd.1168325 İndeks Tarihi: 04-01-2023
Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği
Öz: Fukaha arasındaki ihtilaflar naslardan ve bu nasların anlaşılmasını sağlayan dilsel verilerin farklı yorumlanmasından kaynaklanabilmektedir. Bundan dolayı dilsel ifadelerin bağ-lamı, kapsamı, delaleti ve istimali fukahanın fikir ayrılıklarına zemin oluşturmuştur. Fakihlerin zihinsel ayrışmalarındaki önemli konulardan birisi de hurûfu’l-meʻânî bahsidir. Hurûfu’l-meʻânî (edatlar) her bir müçtehit tarafından kendi sistematiği içerisinde farklı telakki edilmiş ve ona göre hüküm belirlenmiştir. Hurûfu’l-meʻânî bahsi usul eserlerinde genişçe yer almış ve bu edatlardan kaynaklanan ihtilaflara eserlerde işaret edilmiştir. Hanefî mezhebinin kurucu imamları arasında da hurûfu’l-meʻânînin farklı yorumlanma-sından kaynaklanan fikrî ayrılıklar meydana gelmiştir. Hanefî mezhebinin önde gelen simalarından birisi de İmam Züfer’dir. Onun Hanefî mezhebinde mutlak içtihat seviyesini haiz olduğu belirtilmiştir. Onun bu durumu kendine özgü hüküm istinbat mekanizmasının olduğunu kabul etmeyi gerektirmektedir. Bu kabul, fıkhın her alanında geçerlidir. Dolayısıyla edatlar bahsinde de onun metodolojik ihtilafları görülmektedir. Söz gelimi gaye-mugayya meselesi bu bahsin akla gelen ilk örneklerindendir. Ayrıca fıkhi ihtilaflar da bu durumu açıkça göstermektedir. Bu makalede Hanefî mezhebi imamlarından İmam Züfer’in hurûfu’l-meʻânîden kaynaklı ihtilafları ele alınmakta ve diğer imamlardan ayrıldığı noktalara işaret edilmektedir.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdülhamid, Muhammed Muhyiddin. et-Tuḥfetü’s-seniyye bi-şerḥi’l-Muḳaddimeti’l-Âcurrûmiyye. Dımaşk: Dâru’l-Beyrûtî, 1433.
- Âmidî, Ebü’l-Hasan Seyfeddin Ali b. Muhammed. el-İḥkâm fî uṣûli’l-aḥkâm. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmî, ts.
- Aynî, Bedreddin Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
- Aytekin, Mehmet Ali. İmam Züfer’in Hanefi Mezhebindeki Konumu ve Fıkhi Görüşleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- Buhârî, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr. Dersaâdet: Şirket-i Sahafiyye-i Osmaniye, 1308.
- Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdullâh. el-Burhân fî uṣûli’l-fıḳh. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
- Debbâğ, Abdüssettâr Hâmid. el-İmâm Züfer b. el-Hüẕeyl uṣûlühû ve fıḳhuhû. Bağdat: Matabatü Vizeratü’l-Evkāf, 1402.
- Durmuş, İsmail. “Harf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/158-163. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Emîr Padişah, Muhammed b. Mahmûd el-Buhârî. Teysîrü’t-Taḥrîr şerḥu ʿalâ Kitâbi’t-Taḥrîr. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1931.
- İbn Hişâm en-Nahvî. Muġni’l-lebîb ʿan kütübi’l-eʿârîb. Kuveyt: el-Meclisü’l-Vatanî li’s-Sekāfe ve’l-Fünûn ve’l-Âdâb, 2000.
- Güman, Osman. Nahiv ve Fıkıh Usulü İlişkisi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
- İbn Emîru Hâc, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Muhammed. et-Taḳrîr ve’t-taḥbîr. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1316.
- Haskefî, Alaeddin Muhammed b. Ali b. Muhammed ed-Dımaşkī. İfâḍatü’l-envâr ʿalâ uṣûli’l-Menâr (Ḥâşiyetu Nesemâtü’l-eshâr’la birlikte). Karaçi: İdaretü’l-Kur’ân ve’l-Ulûmu’l-İslâmiyye, 1418.
- İbn Melek, İzzeddin Abdüllatif b. Abdülaziz. Şerḥü’l-Menâr li-İbni’l-Melek (İbnü’l-Aynî şerhiyle birlikte). İstanbul: Salah Bilici, 1292.
- İbn Nüceym, Zeynüddin Zeyn b. İbrâhim b. Muhammed. Fetḥü’l-ġaffâr bi şerḥi’l-Menâr. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
- İbn Nüceym, Zeynüddin Zeyn b. İbrâhim b. Muhammed. Lübbü’l-uṣûl. İstanbul: Vakfü’d-Diyâneti’t-Türkiyye Merkezü’l-Buhûsi’l-İslâmiyye [Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM)], 2020.
- İtkānî, Kıvamüddin Emîr Katib b. Emîr Ömer. et-Tebyîn şerḥu’l-Münteḫab. Kuveyt: Vizaretü’l-Evkāf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1999.
- İyd, Muhammed. en-Naḥvü’l-muṣaffâ. Kahire: Mektebetü’ş-Şebâb, 1971.
- Kâsânî, Alaeddin Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Hanefi. Bedâiʾü’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
- Kemalpaşazâde, İbn Kemal Ahmed Şemseddin. Taġyîrü’t-tenḳîḥ fi’l-uṣûl. İstanbul: Cemâl Efendi Matbaası, 1308.
- Leknevî, Bahrululûm. Fevâtiḥü’r-raḥamût bi-şerḥi Müsellemi’s-sübût. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
- Leknevî, Muhammed Abdülhalîm. Ḳameru’l-aḳmâr ḥâşiye li Nûri’l-Envâr. İstanbul: Mektebetü’l-Mahmudiyye, ts.
- Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd. el-İḫtiyâr li-taʿlîli’l-Muḫtâr. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1996.
- Molla Cîven. Nûru’l-Envâr (Keşfü’l-esrâr’la birlikte). İstanbul: Mektebetü’l-Hanefiyye, ts.
- Molla Fenârî, Şemseddin Muhammed b. Hamza b. Muhammed. Fuṣûlü’l-bedâyiʿ fî uṣûli’ş-şerâyiʿ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
- Molla Hüsrev, Mehmed Efendi. Mirʾâtü’l-uṣûl şerḥu Mirḳāti’l-vüṣûl (Tarsûsî Haşiyesiyle birlikte). İstanbul: Mektebetü’l-Hanefiyye, ts.
- Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Muḳteḍab. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
- Pekcan, Ali. “Usûlü’ş-Şâşî (İlk Klasik Hanefî Usûl Eseri (!) Olarak Bilinen ’Usûlü’ş-Şâşî’ Adlı Eserin Müellifi ve Muhtevası Üzerine Bir Değerlendirme)”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003), 267-272.
- Râzî, Fahreddîn Muhammed b. Ömer b. el-Hüseyn. el-Maḥṣûl fî ilmi uṣûli’l-fıḳh. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
- Saʻd, Mahmûd. Ḥurûfü’l-meʻânî beyne deḳâiḳi’n-naḥv ve leṭâifi’l-fıḳh. İskenderiye: Münşeetü’l-Maârif, ts.
- Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed. Tuḥfetü’l-fuḳahâʾ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
- Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. ʿUyûnü’l-mesâʾil fî fürûʾi’l-Ḥanefiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. Uṣûlü’s-Seraḫsî. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1411/1993.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsûṭ. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1414.
- Siğnâkī, Hüsameddin Hüseyin b. Ali b. Haccâc. el-Kâfî şerḥu’l-Pezdevî. ed. Muhammed Seyyid Gânat. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2001.
- Suğdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Muhammed el-Hanefî. en-Nütef fi’l-fetâvâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
- Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-Behcetü’l-merżıyye fî şerḥi’l-Elfiyye. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1434.
- Şâşî, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. İshâk. Uṣûlü’ş-Şâşî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1982.
- Şerîf, Muhammed Hasan. Muʿcemu ḥurûfi’l-meʿânî fi’l-Ḳurʾâni’l-kerîm: mefhûmu şâmil meʿa taḥdîdi delâleti’l-edevât. Dımaşk: Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2018.
- Teftâzânî, Sa‘deddin Mes‘ûd b. Ömer. Şerḥü’t-Telvîḥ ʿale’t-Tavẓîḥ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1957.
- Türkî, Abdullah b. Abdülmuhsin. Esbâbu iḫtilâfi’l-fuḳahâʾ. Beyrut - Dımaşk: Müessesetü’r-Risâle, 2013.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Mufaṣṣal fî ʿilmi’l-ʿArabiyye. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 3. Basım., ts.
- Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen. Tebyînü’l-ḥaḳāʾik fî şerḥi Kenzi’d-deḳāʾiḳ. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1314.
| APA | SAHIN Ü (2022). Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. , 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| Chicago | SAHIN ÜNAL Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. (2022): 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| MLA | SAHIN ÜNAL Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. , 2022, ss.727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| AMA | SAHIN Ü Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. . 2022; 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| Vancouver | SAHIN Ü Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. . 2022; 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| IEEE | SAHIN Ü "Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği." , ss.727 - 751, 2022. 10.51447/uluifd.1168325 |
| ISNAD | SAHIN, ÜNAL. "Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği". (2022), 727-751. https://doi.org/10.51447/uluifd.1168325 |
| APA | SAHIN Ü (2022). Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 31(2), 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| Chicago | SAHIN ÜNAL Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 31, no.2 (2022): 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| MLA | SAHIN ÜNAL Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.31, no.2, 2022, ss.727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| AMA | SAHIN Ü Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2022; 31(2): 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| Vancouver | SAHIN Ü Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2022; 31(2): 727 - 751. 10.51447/uluifd.1168325 |
| IEEE | SAHIN Ü "Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği." ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 31, ss.727 - 751, 2022. 10.51447/uluifd.1168325 |
| ISNAD | SAHIN, ÜNAL. "Kurucu İmamlar Dönemi İhtilaf Zemini Olarak Hurûfu’l-meʻânî: İmam Züfer Örneği". ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 31/2 (2022), 727-751. https://doi.org/10.51447/uluifd.1168325 |
