Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması
Yıl: 2022 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1121 - 1133 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 06-01-2023
Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması
Öz: Son yıllarda, bilinçli nüfusun artışı tarımsal üretim yöntemlerine dayanarak elde edilen ürün kalitesinin irdelenme gerekliliği artırmaktadır. Tarımsal üretim sonucu elde edilen ürün kalitesiyle ilgili çeşitli yaklaşımlar bulunmaktadır. Genetik mühendislik yöntemleri sonucu edilen ürünler (GDO) verimlidir. Ancak doğal olmayan bu sürecin uzun vadede doğaya ve insan sağlığına olumsuz etkilerinin ortaya çıkacağı varsayılmaktadır. Endüstriyel tarım yöntemleriyle elde dilen ürünlere bakıldığında ürün miktarı bakımından yüksek olsa da kullanılan yüksek miktar gübre ve insektisit insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Son olarak Organik tarım ile elde edilen organik ürünler ise, endüstriyel üretim yöntemlerinin ve genetik mühendisliğinin olumsuz etkilerini ortadan kaldırarak hem çevreyi hem de tüketici sağlığını korumayı amaçlamaktadır ancak bu üretim yöntemiyle elde edilen ürün miktarı düşükken maliyeti yüksektir ve toplumun her kesimine hitap etmemektedir. Bu çalışmada Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci (B-AHS) ve VIKOR metotları bir arada kullanılarak melez bir model oluşturulmuş ve tarımsal yöntemler ile elde edilen ürün seçim problemine sürdürülebilir bir çözüm önermek için karar destek sistemi geliştirilmiştir. Yöntemin ilk adımında Memnuniyet (C1), Ekonomi (C2) ve Sağlık (C3) kriterleri B-AHS ile değerlendirilmiş ve ağrılıklar belirlenmiştir. İkinci adımda ise VIKOR yöntemi ile önerilen tarım ürünün değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu araştırmanın amacı, tarımsal teknolojilerini kullanarak elde edilen ürün uygunluğunu değerlendirmek ve derecelendirmek için eksiksiz bir çerçeve oluşturmaktır. Önerilen ürün geçerliliğinin gösterilmesi için, güncel veriler ile gerçek bir problem üzerinde uygulama yapılmıştır.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akhmetshina, L., Sergeev, A., & Mottaeva, A. (2019). Influence of organic agriculture on the development of green economy. In E3S Web of Conferences (Vol. 91). https://doi.org/10.1051/e3sconf/20199106008
- Alem, S. (2021). Special Agriculture Production Selection Using Interval Type-2 Fuzzy AHP. In Advances in Intelligent Systems and Computing (Vol. 1197 AISC, pp. 557–566). https://doi.org/10.1007/978-3-030-51156- 2_64
- Arvas, Y. E., & Kaya, Y. (2019). Potential impact of genetically modified plants on biodiversity. Yuzuncu Yil University Journal of Agricultural Sciences, 29(1), 168–177. https://doi.org/10.29133/yyutbd.468218
- Ataseven, Y., & Güneş, E. (2008). Türkiye’de İşlenmiş Organik Tarım Ürünleri Üretimi ve Ticaretindeki Gelişmeler. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 25–33. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/154075
- Atsan, T., & Erem Kaya, T. (2008). Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların (GDO) Tarım ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri. Cilt (Vol. 22). Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ziraatuludag/issue/16752/174160
- Buckley, J. J. (1985). Fuzzy hierarchical analysis. Fuzzy Sets and Systems, 17(3), 233–247. https://doi.org/10.1016/0165-0114(85)90090-9
- Demirel, N. Ç., Yücenur, G. N., Demirel, T., & Muşdal, H. (2012). Risk-Based Evaluation of Turkish Agricultural Strategies using Fuzzy AHP and Fuzzy ANP. Human and Ecological Risk Assessment, 18(3), 685–702. https://doi.org/10.1080/10807039.2012.672902
- Eraslan, E., & Iç, Y. T. (2011). A multi-criteria approach for determination of investment regions: Turkish case. Industrial Management and Data Systems. https://doi.org/10.1108/02635571111144964
- Fabris, M., Abbriano, R. M., Pernice, M., Sutherland, D. L., Commault, A. S., Hall, C. C., ... Ralph, P. J. (2020). Emerging Technologies in Algal Biotechnology: Toward the Establishment of a Sustainable, Algae-Based Bioeconomy. Frontiers in Plant Science. https://doi.org/10.3389/fpls.2020.00279
- Fan, Z. P., & Liu, Y. (2010). A method for group decision-making based on multi-granularity uncertain linguistic information. Expert Systems with Applications, 37(5), 4000–4008. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2009.11.016
- Firdaus, A., Adiprasetyo, T., & Suhartoyo, H. (2021). A Multicriteria Decision Making and Fuzzy-AHP Approach for Formulating Strategy to Develop Organic Agriculture in Bengkulu Province, Indonesia. In Proceedings of the International Seminar on Promoting Local Resources for Sustainable Agriculture and Development (ISPLRSAD 2020) (Vol. 13). https://doi.org/10.2991/absr.k.210609.034
- James, C. (2017). Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops in 2017: Biotech Crop Adoption Surges as Economic Benefits Accumulate in 22 years. ISAAA Brief, (Brief 53), 1–143. Retrieved from https://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/53/download/isaaa-brief-53-2017.pdf
- Khazaeni, G., Khanzadi, M., & Afshar, A. (2012). Fuzzy adaptive decision making model for selection balanced risk allocation. International Journal of Project Management, 30(4), 511–522. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2011.10.003
- Mäder, P., Fließbach, A., Dubois, D., Gunst, L., Fried, P., & Niggli, U. (2002). Soil fertility and biodiversity in organic farming. Science, 296(5573), 1694–1697. https://doi.org/10.1126/science.1071148
- Mokarram, M., Rangzan, K., Moezzi, A., & Baninemeh, J. (2010). Land suitability evaluation for wheat cultivation by fuzzy theory approache as compared with parametric method. In International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences - ISPRS Archives (Vol. 38). Retrieved from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.448.5713&rep=rep1&type=pdf
- Muller, A., Schader, C., El-Hage Scialabba, N., Brüggemann, J., Isensee, A., Erb, K. H., ... Niggli, U. (2017). Strategies for feeding the world more sustainably with organic agriculture. Nature Communications, 8(1). https://doi.org/10.1038/s41467-017-01410-w
- Nasiri, H., Alavipanah, S. K., Matinfar, H. R., Azizi, A., & Hamzeh, M. (2012). Implementation of agricultural ecological capability model using integrated approach of PROMETHEE II and Fuzzy-AHP in GIS environment (case study: Marvdasht county). Journal of Environmental Studies, 38(63), 109–122. Retrieved from https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=290231
- Onder, E. (2014). VIKOR Method for Rankıng Logıstıc Vıllages in Turkey. Journal of Management and Economics Research, (23), 293–293. https://doi.org/10.11611/jmer236
- Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156(2), 445–455. https://doi.org/10.1016/S0377- 2217(03)00020-1
- Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2007). Extended VIKOR method in comparison with outranking methods. European Journal of Operational Research, 178(2), 514–529. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2006.01.020
- Özdemir, Y. S., & Üsküdar, A. (2020). Strategy selection by using interval type-2 fuzzy mcdm and an application. Journal of Engineering Research (Kuwait), 8(3). https://doi.org/10.36909/JER.V8I3.8176
- Pilevar, A. R., Matinfar, H. R., Sohrabi, A., & Sarmadian, F. (2020). Integrated fuzzy, AHP and GIS techniques for land suitability assessment in semi-arid regions for wheat and maize farming. Ecological Indicators, 110. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2019.105887
- Piya, S., Shamsuzzoha, A., Azizuddin, M., Al-Hinai, N., & Erdebilli, B. (2022). Integrated Fuzzy AHP-TOPSIS Method to Analyze Green Management Practice in Hospitality Industry in the Sultanate of Oman. Sustainability (Switzerland), 14(3). https://doi.org/10.3390/su14031118
- Pourkhabbaz, H. R., Javanmardi, S., & Faraji Sabokbar, H. A. (2014). Suitability analysis for determining potential agricultural land use by the multi-criteria decision making models SAW and VIKOR-AHP (case study: Takestan- Qazvin plain). Journal of Agricultural Science and Technology, 16(5), 1005–1016. Retrieved from https://jast.modares.ac.ir/article-23-4889-en.pdf
- Ren, C., Li, Z., & Zhang, H. (2019). Integrated multi-objective stochastic fuzzy programming and AHP method for agricultural water and land optimization allocation under multiple uncertainties. Journal of Cleaner Production, 210, 12–24. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.10.348
- Saaty, T. L. (1980). The Analytic Hierarchy Process. Education, 1–11. https://doi.org/10.3414/ME10-01-0028
- Saputri, V. H. L., Sutopo, W., Hisjam, M., & Ma’aram, A. (2019). Sustainable agri-food supply chain performance measurement model for GMO and Non-GMO using data envelopment analysis method. Applied Sciences (Switzerland), 9(6). https://doi.org/10.3390/app9061199
- Tai, W. S., & Chen, C. T. (2009). A new evaluation model for intellectual capital based on computing with linguistic variable. Expert Systems with Applications, 36(2 PART 2), 3483–3488. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2008.02.017
- Tashayo, B., Honarbakhsh, A., Azma, A., & Akbari, M. (2020). Combined Fuzzy AHP–GIS for Agricultural Land Suitability Modeling for a Watershed in Southern Iran. Environmental Management, 66(3), 364–376. https://doi.org/10.1007/s00267-020-01310-8
- Tilman, D., Cassman, K. G., Matson, P. A., Naylor, R., & Polasky, S. (2002). Agricultural sustainability and intensive production practices. Nature. https://doi.org/10.1038/nature01014 Vanbergen, A. J., Aizen, M. A., Cordeau, S., Garibaldi, L. A., Garratt, M. P. D., Kovács-Hostyánszki, A., ...
- Young, J. C. (2020). Transformation of agricultural landscapes in the Anthropocene: Nature’s contributions to people, agriculture and food security. In Advances in Ecological Research (Vol. 63, pp. 193–253). https://doi.org/10.1016/bs.aecr.2020.08.002
- Yang, Y. T., & Chen, B. (2016). Governing GMOs in the USA: Science, law and public health. Journal of the Science of Food and Agriculture, 96(6), 1851–1855. https://doi.org/10.1002/jsfa.7523
- Zandi, P., Rahmani, M., Khanian, M., & Mosavi, A. (2020). Agricultural risk management using fuzzy topsis analytical hierarchy process (Ahp) and failure mode and effects analysis (fmea). Agriculture (Switzerland), 10(11), 1–28. https://doi.org/10.3390/agriculture10110504
| APA | Özdemir Y, SAVALAN Ş (2022). Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. , 1121 - 1133. |
| Chicago | Özdemir Yavuz Selim,SAVALAN Şeyda Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. (2022): 1121 - 1133. |
| MLA | Özdemir Yavuz Selim,SAVALAN Şeyda Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. , 2022, ss.1121 - 1133. |
| AMA | Özdemir Y,SAVALAN Ş Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. . 2022; 1121 - 1133. |
| Vancouver | Özdemir Y,SAVALAN Ş Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. . 2022; 1121 - 1133. |
| IEEE | Özdemir Y,SAVALAN Ş "Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması." , ss.1121 - 1133, 2022. |
| ISNAD | Özdemir, Yavuz Selim - SAVALAN, Şeyda. "Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması". (2022), 1121-1133. |
| APA | Özdemir Y, SAVALAN Ş (2022). Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. Journal of the Turkish Operations Management (JTOM), 6(1), 1121 - 1133. |
| Chicago | Özdemir Yavuz Selim,SAVALAN Şeyda Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. Journal of the Turkish Operations Management (JTOM) 6, no.1 (2022): 1121 - 1133. |
| MLA | Özdemir Yavuz Selim,SAVALAN Şeyda Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. Journal of the Turkish Operations Management (JTOM), vol.6, no.1, 2022, ss.1121 - 1133. |
| AMA | Özdemir Y,SAVALAN Ş Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. Journal of the Turkish Operations Management (JTOM). 2022; 6(1): 1121 - 1133. |
| Vancouver | Özdemir Y,SAVALAN Ş Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması. Journal of the Turkish Operations Management (JTOM). 2022; 6(1): 1121 - 1133. |
| IEEE | Özdemir Y,SAVALAN Ş "Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması." Journal of the Turkish Operations Management (JTOM), 6, ss.1121 - 1133, 2022. |
| ISNAD | Özdemir, Yavuz Selim - SAVALAN, Şeyda. "Farklı tarımsal üretim yöntemleri sonucu elde edilen ürün kalitesi analizi için sürdürülebilir melez bulanık ÇKKV yaklaşımı uygulaması". Journal of the Turkish Operations Management (JTOM) 6/1 (2022), 1121-1133. |
