TY  - JOUR
TI  - Kant Etiğinin Newton’u Olarak Jean-Jacques Rousseau
AB  - Bu çalışmanın temel amacı Aydınlanma döneminin iki önemli ismi olan Immanuel Kant ve Jean-Jacques Rousseau’nun görüşlerindeki yakınlık ve Kant’ın Rousseau’ya çok şey borçlu olduğu fikrini, Rousseaucu bir mirasın izlerinin en belirgin olduğu alanlardan biri olarak etikte temellendirmektir. Rousseau ve Kant’ın bakış açılarındaki benzerlik ve Rousseau'nun Kant üzerindeki etkisi çok sık dile getirilmekle birlikte bu benzerlik ve etki –Rousseau’nun etikten ziyade eğitim ve politika ile öne çıkmasından dolayı olsa gerek– daha çok eğitim ve politika alanlarında ele alındığı için etik anlamda alternatif çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu söyleyebiliriz. Esasen bu benzerlik ve etki hem etiği hem de politika ve eğitimi kapsayacak şekilde temel bir insanlık fikrine karşılık gelir. Çünkü “insan nedir?” sorusu tüm felsefelerin en temel sorusudur. Ayrıca Romantik, doğalcı akımın temsilcisi olarak akıl yerine daha derindeki duygu ve vicdana başvuran Rousseau ile Aydınlanma’nın en önemli ismi olarak Kant’ın Aydınlanma felsefesindeki mekanizm ve determinizm ile insan özgürlüğü, sorumluluğu ve ahlaksal dünya arasındaki çatışmada aynı tarafta yer alarak felsefe karşısında ahlaka, teorik akıl karşısında pratik akla öncelik vermeleri böylesi bir temellendirmenin gerekçesini oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışmada Rousseau’nun, Kant etiği üzerindeki etkisi her iki ismin etiğinin belli kavramlarından hareketle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Doğal-uygar insan ayrımı, özgürlük, irade, genel irade, kategorik buyruk, amaçlar krallığı, insan onuru ve eşitliği bu bağlantıda öne çıkan kavramlardır. Bu kavramlardan özellikle bazıları daha çok Kant ile özdeşleşmiş kavramlar olup onun Batı felsefesindeki etik tartışmalara katkıları bağlamında değerlendirilir. Böyle bir değerlendirmeye rağmen Rousseau’nun bu kavramların ortaya çıkmasındaki katkısını Kant etiği üzerinden ifade etmek önemlidir. Bu doğrultuda çalışmanın ilk kısmı olarak girişte Avrupa’da iki büyük etik hareket olarak görülen İngiliz ahlakçılarının doktrinlerinin ve Rousseau’nun öğretilerinin, Kant’ın ahlak konusundaki görüşlerinde ne denli etkili olduğu tespit edilmeye çalışılmaktadır. Çalışmanın ikinci kısmında ise Kant etiğindeki Rousseaucu etki vurgulandığı gibi, Rousseau’nun Kant’ın ahlâkî yaşamının Newton’u olarak nitelendirilmesi temellendirilmeye çalışılmıştır. Bu zeminde ahlak, insan doğasının birliğini kuran şeyi ortaya çıkarmasına bağlı olduğu için, yani insanın ahlâkî bir varlık olarak anlaşılması ve gelişiminin açıklanması onun doğasının çok yönlü özelliklerinin dikkatli bir incelemesine ihtiyaç duyduğu için Kant etiği de Rousseaucu keşifle şekillenen insan doğası tasarımından hareketle verilmeye çalışılmıştır. İnsan doğası tasarımında da doğa ve uygarlık arasındaki ayrım, özgürlük, irade, mükemmelleşme, insan onuru ve eşitliği temel unsurlar olarak öne çıkar. Çalışmanın üçüncü kısmında ise Rousseau ve Kant arasında ortaya çıkarılması biraz daha zor olan bir benzerliğe, iki ismin etiğinde önemli bir mesele olarak kötülük problemine de yine Rousseaucu etki bağlamında bakılmaya çalışılmıştır. Sentetik bir tavırla doğal insandan yola çıkan Rousseau için uygarlığın, hem doğal insanın düşüşüne karşılık gelmesine hem de kötülüğün bir açıklaması olarak verilmesine ve ahlak gibi kötülüğün de aklın ve toplumsallığın gelişimine bağlanmasına temas edildiği gibi aynı zamanda Kant’ın analitik bir tavırla ilerlemeci bir yaklaşım sergilerken Rousseau’da olduğu gibi kötülüğün özgürlüğün bir sonucu olarak görülmesine değinilmiştir. Kant’ın, kendimize yasayı vererek özgür olduğumuzu dolayısıyla ahlaksal bir kişi olacağımızı söylerken Rousseau’yu takip edişi vurgulanmıştır. Ayrıca çalışma boyunca Kant ve Rousseau’nun eserleri merkezi bir referans olarak ele alınırken bu iki ismi ele alan ve bu iki isim arasındaki etkiye vurgu yapan ikincil eserlerden de yararlanılmaya çalışılmıştır.
AU  - AYDOĞAN, Emine
DO  - 10.14395/hid.1162172
PY  - 2022
JO  - Hitit ilahiyat dergisi
VL  - 21
IS  - 2
SN  - 2757-6957
SP  - 975
EP  - 1004
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/1149777
ER  -