Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı
Yıl: 2023 Cilt: 11 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 257 - 268 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.16916/aded.1146343 İndeks Tarihi: 17-05-2023
Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı
Öz: Bu çalışmanın amacı, 2019 Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nı (TDÖP) ve 5-8. sınıf düzeylerinde okutulan bir Türkçe ders kitabını (TDK) reklam okuryazarlığı bağlamında incelemektir. Bu amaç doğrultusunda TDÖP’te yer alan ortaokul düzeyindeki sınıfların ders kazanım ve kazanım açıklamaları ile TDK’deki okuma, dinleme/izleme metinleri ve etkinlikleri reklam okuryazarlığı açısından incelenmiştir. Nitel yaklaşımla tasarlanan bu çalışmada veriler, doküman analizi yoluyla toplanmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz yoluyla incelenmiştir. TDÖP’te reklam okuryazarlığı ile ilgili kazanımların olduğu bununla birlikte bu kazanımların dil becerilerine dengeli biçimde yansıtılmadığı belirlenmiştir. TDK’de reklam okuryazarlığı ile ilgi kurulabilecek dinleme/okuma metnine rastlanmamış olmakla birlikte reklam okuryazarlığı ile ilgili etkinlikler söz konusudur. Ancak bu etkinliklerin de reklamların temel amacını yansıtmadığı söylenebilir. Hâlbuki farklı okuryazarlıkları öne çıkaran TDÖP gösterimleri doğrultusunda ortaokul TDK’de reklamların doğasını yansıtan metinlere ve etkinliklerine yer verilerek öğrencilerin reklamlarda kullanılan ikna stratejilerine karşı zihinsel ve duygusal açıdan daha hazırlıklı kılınabileceği açıktır.
Anahtar Kelime: Advertising Literacy in the Context of Turkish Course Curriculum (2019) and Secondary School Turkish Textbooks
Öz: The aim of this study is to examine the 2019 Secondary School Turkish Course Curriculum (TCC) and the 5th-8th grades. To examine a Turkish textbook (TT) taught at grade levels in the context of advertising literacy. For this purpose, the course acquisition and outcome explanations of the secondary school level classes in TCC and the reading, listening/watching texts and activities in TT were examined in terms of advertising literacy. In this study, which was designed with a qualitative approach, data were collected through document analysis. The obtained data were analyzed through descriptive analysis. In 2019 TCC, it has been determined that there are acquisitions related to advertising literacy, but these acquisitions are not reflected in language skills in a balanced way. Although there is no listening/reading text that can be related to advertising literacy in TT, there are activities related to advertising literacy. However, it can be said that these activities do not reflect the main purpose of the advertisements. On the other hand, it is clear that in line with TCC screenings that highlight different literacy, texts and activities reflecting the nature of advertisements can be included in secondary school TT, so that students can be mentally and emotionally prepared for persuasion strategies used in advertisements.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akgül, A. , Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, A. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
- Akpınar, B. (2009). İlköğretim 1–5. sınıflar Türkçe öğretim programları görsel okuma ve sunu öğrenme alanının değerlendirilmesi, Eğitim ve Bilim, 34(154), 37–49.
- Akyol, H. (2006). Türkçe öğretim yöntemleri (6. baskı). Ankara: Pegem.
- Akyol, H. (2014). Görsel okuma ve sunu. H. Kırkkılıç ve H. Akyol (Ed.), İlköğretimde Türkçe eğitimi içinde (s.163-192) Ankara: Pegem.
- Altun, N. ve Bangir-Alpan, G. (2021). Temel eğitim programlarında dijital okuryazarlık. Eğitim ve toplum Araştırmaları Dergisi, 8(2), 280-294. https://doi.org/10.51725/etad.971177
- An, S., Jin, H.S. and Park, E. H. (2014). Children’s advertising literacy for advergames: Perception of the game as advertising. Journal of Advertising, 43(1), 63-72.
- Aşıcı, M. (2009). Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 7, (17), 9-26.
- Atasoy, I. (2020). Almanca ve Türkçe televizyon reklamlarında çok katmanlılık: Ritter Sport ve Eti Reklamları üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi - Studien zur deutschen Sprache und Literatur, 43, 69-100. https://doi.org/10.26650/sdsl2020-0007
- Aydemir, Z. (2021). Yeni okuryazarlık becerileri bağlamında ilkokul Türkçe dersi öğretim programının incelenmesi. Turkish Studies, 16(2), 529-547. DOI: 10.7827/TurkishStudies.48783
- Balta-Peltekoğlu, F. (2010). Kavram ve kuramlarıyla reklam. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
- Barokas, S. K. (2011). Reklam ve retorik. İstanbul: Derin Yayınları.
- Batı, U. (2006). Reklam dilinin biçimbilimsel nitelikleri üzerine bir içerik analizi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 4, 149-166.
- Bayburtlu, Y. S. (2021). Türkçe ders kitaplarının grafik okuryazarlığını karşılama düzeyleri. Akademik Açı, 1(1), 155-182.
- Buijzen, M. and Valkenburg, P. M. (2003). The effects of television advertising on materialism, parent- child conflict, and unhappiness: A review of research. Applied Developmental Psychology, 24, 437-456.
- Çakmak, E. (2010). İngiltere ve Türkiye’deki ilköğretim medya okuryazarlığı eğitimi program ve uygulamalarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
- Çakmak, E. (2013). Kil tabletten-tablet bilgisayara okuryazarlık. E. Gençtürk ve K. Karatekin (Ed.), Sosyal bilgiler için çoklu okuryazarlıklar içinde (s. 2-20) Ankara: Pegem.
- Çakmak, E. ve Altun, A. (2013). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programında medya okuryazarlığı eğitimi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(2) , 152-170.
- Çapraz-Baran, E. ve Diren, E. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
- Çelik, Y. (2016). An evaluation on advertising literacy education: an assessment of media literacy curriculum in terms of advertising literacy in Turkey. Humanitas, 4(8), 65-83.
- Çınar, B. ve Karahan, L. (2009). Reklam dilinde kullanılan edebî sanatlar. Turkish Studies, 4(8), 891-916.
- Direkçi, B. , Akbulut, S. ve Şimşek, B. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (2018) ve ortaokul Türkçe ders kitaplarının dijital okuryazarlık becerileri bağlamında incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16) , 797-813. DOI:10.33692/avrasyad.543868
- Dural, A. ve Dural, Ş. (2015). Reklam iletileri çerçevesinde çocuk güvenliği-çocuk hakları ve medya etiği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 186-197. DOI: 10.17755/esosder.60913
- Duran, E. ve Ertan Özen, N. (2018). Türkçe derslerinde dijital okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(2), 31-46.
- Dyer, G. (2010). İletişim Olarak Reklamcılık (M. Nurdan Öncel Taşkıran, Çev.). İstanbul: Beta Basım Yayım.
- Erdem, C. (2020). Medya okuryazarlığı ve öğretmen eğitimi: Öğretmen adayları için bir öğretim programı tasarımı (3. Baskı). Ankara: Pegem.
- Elden, M. (2014). Reklam yazarlığı (7.Baskı). İstanbul: İletişim
- Elden, M. ve Ulukök, Ö. (2006). Çocuklara Yönelik reklamlarda denetim ve etik. Küresel İletişim Dergisi, 2, 2-23.
- Erdamar, G. ve Barası, M. (2021). 21. yüzyıl becerileri açısından ortaokul Türkçe dersi öğretim programı. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 19(1), 312-342. DOI:10.37217/tebd.868788
- Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8 ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
- Ezmeci, F., Çoban-Söylemez, E. T., Akgül, E. ve Akman B. (2017). Çocukların yer aldığı reklamların çocuklara ve yetişkinlere verilen mesajlar, roller ve cinsiyete yönelik ayrımcılık unsurları açısından incelenmesi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 26, 247-279. DOI: 10.1678/gsuilet.324859
- Göçer, A. ve Tabak, G. (2012). İlköğretim 5. sınıf Türkçe öğrenci çalışma kitaplarının görsel okuma etkinlikleri bağlamında incelenmesi. İlköğretim Online, 11(3) , 790-799.
- Güler-İplıkçı, H. (2015). Reklamlarda tüketiciyi ikna etmek için kullanılan stratejiler ve reklam örnekleri. Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 7(1). 65-77.
- Gün, M. ve Kaya, İ. (2017). Seçmeli medya okuryazarlığı dersi uygulamasının öğrencilere katkıları üzerine bir değerlendirme . Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2) , 119- 132.
- İnce, I. (1993). Reklam diline dilbilimsel bakış. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 231-245.
- Kanatlı, F. ve Çekici, Y. E. (2013). Türkçe öğretiminde disiplinler arası olanaklar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 223-234.
- Kapferer, J.N. (1991). Çocuk ve reklam (Ş. Önder, Çev.). İstanbul: Afa Yayınları.
- Kellner, D. (2001). New technologies/new literacies: Reconstructing education fort the new millenium. International Journal of Technology and Design Education, 11, 67-81.
- Karadağ, Ö. (2013). Duygusal zekâ açısından Türkçe dersi öğretim programı (6, 7, 8. sınıflar). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20) , 567-579.
- Kocabaş, F., Elden, M., Yurdakul, N. (2004). Reklam ve halkla ilişkilerde hedef kitle. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kurudayıoğlu, M. ve Soysal, T. (2019). 2018 Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının 21. yüzyıl becerileri açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 483-496.
- Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, S. (2010). 21. yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 28, 283-298.
- Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, S. (2014). Medya okuryazarlığı. A. Güzel ve H. Karatay (Ed.). Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s. 421-459) Ankara: Pegem.
- Kurudayıoğlu, M. ve Gociaoğlu, B. (2021). 21. Yüzyıl becerilerinin tanımlanması. H.E. Çocuk ve T. Soysal (Ed.), 21. Yüzyıl ve Türkçe eğitimi içinde (s.1-16) Ankara: Nobel.
- Kurtdaş, E. M. (2021). Reklamlar eğitimde bir araç olarak kullanılabilir mi? . Sosyolojik Düşün, 6(1) , 43- 65. DOI: 10.37991/sosdus.939981
- Maden, S., Maden, A. ve Banaz, E., (2018). Ortaokul 5.sınıf Türkçe ders kitaplarının dijital okuryazarlık bağlamında değerlendirilmesi. Journal of International Social Research. 11(55), 685-698.
- Malmelin, N. (2010). What ıs advertising literacy? Exploring the dimensions of advertising literacy. Journal of Visual Literacy, 29(2), 129-142. DOI:10.1080/23796529.2010.11674677
- Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Nur-Erdem, M. (2014). Tüketime dayalı bilinç endüstrisi ve reklam bağlamında bir dijital reklam okuryazarlığı eğitim modeli önerisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
- Ertürk, N., Keleş, S. ve Külünk, D. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6 ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
- MEB. (2019a). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları. Erişim Adresi: https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02- T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
- Mills, K. A. (2010). A review of the digital turn in the new literacy studies. Review of Educational Research, 80(2), 246-271.
- Mutlu, E. (2017). İletişim sözlüğü. Ankara: Ütopya
- Nelson, M. R. (2016). Developing persuasion knowledge by teaching advertising literacy in primary school. Journal of Advertising, 45(2), 169-182.
- Önal, İ. (2010). Tarihsel değişim sürecinde yaşam boyu öğrenme ve okuryazarlık: Türkiye deneyimi. Bilgi Dünyası, 11(1), 101-121.
- Özçam, D. S. ve Bilgin, F. Z. (2012). Satın alma davranışında reklamın ve reklam türlerinin önemi ve etik algısı. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 65-74.
- Özdemir, (2019). Televizyon reklam filmlerinin tüketici davranışlarına etkisi. İstanbul: Der Yayınları.
- Özkoyuncu, F. (2016). İkna ve reklam. S. Mengü-Çakar (Ed.), Reklamı anlamlandırmak içinde (s. 145- 205) Der Yayınları: İstanbul.
- Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
- Potter, J. (2005). Media Literacy. (Third Eddition). CA: Sage Publications.
- Rozendaal, E., Van Reijmersdal, E.A., Buijzen, M. and Lapierre, M.A. (2011). Reconsidering advrtising literacy as a defense against advertising effects. Media Psychology, 14(4), 333-354.
- Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, (2016). Medya okuryazarlığı araştırması. Erişim Adresi: https://www.rtuk.gov.tr/medya-okuryazarligi-arastirmasi-2016/1819
- Şahin, A. (2021) Eleştirel medya okuryazarlığı. Ankara: Anı Yayınları.
- Salkind, N. (2019). İstatistikten nefret edenler için istatistik (4. Baskı) (A. Çuhadaroğlu, Çev. Ed.). Ankara: Pegem
- Sayın, H. ve Göçer, A. (2016). Medya okuryazarlığı becerilerinin ilköğretim (6, 7 ve 8. sınıflar) Türkçe
- dersi öğretim programı (2006) içerisindeki yeri. Milli Eğitim Dergisi, 45(212), 115-137.
- Sever, S, (2015). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. (6. Baskı). Anı Yayıncılık
- Serttaş- Ertike, A. (2010). Reklam: Temel kavramlar, teknik bilgiler, örnekler. Ankara: Detay Yayıncılık
- Soyuçok, M. (2017). 2017 Türkçe dersi öğretim programında bilgi okuryazarlığı becerileri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 267-286.
- Sullivan, L. ve Bennett, S. (2013). Satan reklam yaratmak (N. Özata, Çev.). İstanbul: Mediacat Kitapları.
- Şener, A. and Yücel, S. (2019). Child consumer-advertising: an evaluation in the context of advertising literacy. Journal of Current Research on Social Sciences, 9(4), 245-270. Şenuslu, S. S. (1998). 21. yüzyılda reklamcılık ve reklam. İstanbul: Nesin Basım Yayın.
- Türkben, T. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2152-2166. DOI: 10.17218/hititsosbil.419925
- Tüzel, S. (2012). Medya okuryazarlığı eğitiminin Türkçe dersleriyle ilişkilendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 81-96.
- Tüzel, S. (2013). Çok katmanlı okuryazarlık öğretimine ilişkin Türkçe öğretmen adaylarının görüşlerinin incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(2), 133-151.
- Vasiloaia, M. (2009). Linguistic features of the language of advertising. Economy Transdisciplinarity Cognition, 1, 294-298.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, E. (2004). Medyatik dil alanları: Reklamcılık dili üzerine metin dil bilimsel bir inceleme [Özel sayı]. Türk Dili, 634, 383-400
| APA | ENSAR F, GÜNDÜZ A (2023). Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. , 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| Chicago | ENSAR FERHAT,GÜNDÜZ Abdurrahman Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. (2023): 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| MLA | ENSAR FERHAT,GÜNDÜZ Abdurrahman Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. , 2023, ss.257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| AMA | ENSAR F,GÜNDÜZ A Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. . 2023; 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| Vancouver | ENSAR F,GÜNDÜZ A Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. . 2023; 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| IEEE | ENSAR F,GÜNDÜZ A "Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı." , ss.257 - 268, 2023. 10.16916/aded.1146343 |
| ISNAD | ENSAR, FERHAT - GÜNDÜZ, Abdurrahman. "Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı". (2023), 257-268. https://doi.org/10.16916/aded.1146343 |
| APA | ENSAR F, GÜNDÜZ A (2023). Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(1), 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| Chicago | ENSAR FERHAT,GÜNDÜZ Abdurrahman Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. Ana Dili Eğitimi Dergisi 11, no.1 (2023): 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| MLA | ENSAR FERHAT,GÜNDÜZ Abdurrahman Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, vol.11, no.1, 2023, ss.257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| AMA | ENSAR F,GÜNDÜZ A Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. Ana Dili Eğitimi Dergisi. 2023; 11(1): 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| Vancouver | ENSAR F,GÜNDÜZ A Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı. Ana Dili Eğitimi Dergisi. 2023; 11(1): 257 - 268. 10.16916/aded.1146343 |
| IEEE | ENSAR F,GÜNDÜZ A "Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı." Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11, ss.257 - 268, 2023. 10.16916/aded.1146343 |
| ISNAD | ENSAR, FERHAT - GÜNDÜZ, Abdurrahman. "Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Bağlamında Reklam Okuryazarlığı". Ana Dili Eğitimi Dergisi 11/1 (2023), 257-268. https://doi.org/10.16916/aded.1146343 |
