Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi
Yıl: 2022 Cilt: 9 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 808 - 832 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17859/pauifd.1193987 İndeks Tarihi: 21-02-2023
Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi
Öz: İslam ceza hukukunun en bariz vasıflarından birisi cezaların eşitliği prensibine dayalı olmasıdır. Ancak literatüre bakıldığında bu prensibin bazı durumlarda ihmal edildiği görülmektedir. Bu durumlardan biri de diyet cezasında kadın ve erkeği birbirine denk kabul etmemektir. Oysaki kısas cezasında kadın ve erkeğin birbirine denk olduğu konusunda fukahanın çoğunluğunun ittifakı vardır. Diyet konusundaki denkliği kabul etmeme, diyetin bir nevi tazminat cezası olarak kabul edilmesi düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Savaşa ve tarıma dayalı toplumlarda kadının topluma kattığı katma değer ile erkeğinki farklı olmuştur. Bunun neticesinde kadının kaybının topluma verdiği zarar erkeğin kaybı kadar olmamıştır. Sonuç olarak kadının diyetinin erkeğin diyet miktarının yarısı olduğu fikri genel kabul görmüştür. Bu anlayışı destekleyen bazı zayıf rivayetlerin varlığı da konunun günümüze kadar üzerinde ittifak edilen ve içtihada kapalı bir alanmış gibi algılanmasına neden olmuştur. Biz bu çalışma ile diyet cezasında kadın ve erkeğin birbirine denkliği meselesini deliller üzerinden inceleyerek konunun gerçekten içtihada kapalı bir alan olup olmadığını ortaya koymaya çalışacağız.
Anahtar Kelime: The Issue of Equalıty of Men and Women in Qisas and Dıet Penaltıes
Öz: One of the most obvious characteristics of Islamic criminal law is that it is based on the principle of equality of punishments. However, when we look at the literature, it is seen that this principle is neglected in some cases. One of these situations is not accepting men and women as equal in terms of diet punishment. However, there is an agreement of the majority of the fuqaha that men and women are equal in the punishment of qisas. Not accepting the equivalence of diet is due to the thought of accepting the diet as a kind of compensation penalty. In societies based on war and agriculture, the added value that women add to society differs from that of men. As a result, the loss of women did not harm society as much as the loss of men. As a result, it is generally accepted that the woman's diet is half the man's diet. The existence of some weak narrations supporting this understanding has also caused the issue to be perceived as a closed area to ijtihad, which has been agreed upon until today. With this study, we will examine the issue of equality between men and women in dietary punishment, and try to reveal whether the issue is a closed area to jurisprudence.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani. el-ʿİlel ve maʿrifetü’r-ricâl. thk. Vasiyyullâh b. Muhammed Abbâs. 3 Cilt. Riyad: Dâru’l-Hânî, 1422.
- Ali b. Medînî, Ebü’l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Ca‘fer b. Necîh es-Sa‘dî. el-İlel. thk. Mustafa el-Azâmî. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1980.
- Askalani, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer el-. Telhisü’l- habir fi tahric-i ehadisi’r-Rafiiyyi’l-kebir. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1989.
- Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b Ahmed b Musa Hanefi. el-Binâye fî şerhi’l- Hidâye. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
- Bardakoğlu, Ali. “Diyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/473-479. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b İsmâîl b İbrâhîm Cu’fî. Sahih-i Buhari = el-Câmiü’s- sahih. İstanbul : Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire, 1315.
- Cemâluddîn el-Mizzî, Ebû’l-Haccâc Yûsuf b. ʿAbdurrahmân b. Yûsuf el-Kelbî. Tehzîbu’l- kemâl fî ʾesmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf. 35 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r- Risâle, 1400.
- Cürcani, Ebü’l-Hasen Alî b Muhammed b Alî Seyyid Şerîf Hanefî. et-Ta’rifat. Beyrut : Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
- Dağcı, Şamil. İslam Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1996.
- Dağcı, Şamil. “Kısas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/488-495. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Ebu Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf. el-Bahru’l-muhit. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1983.
- Ebu Şellal, Muhammed İsmail Ahmed. Diyetü’l-mereti’l-müslime fi’ş-şeriati’l-İslamiyye. Nablus: Camiatü’n-Necah el-Vatani, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- Ebû Zehre, Muhammed. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmî (el-Ukûbe). Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
- Emir Abdülaziz. et-Tefsîru’ş-şâmil li’l-Kur’âni’l-Kerîm. 6 Cilt. Kahire: Dâru’s-selâm, 2000.
- Ertürk, Mustafa. “Hüşeym b. Beşîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/64. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Fığlalı, Ethem Ruhi. “Câbir el-Cu‘fî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/532. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emin b Ömer b Abdülazîz ed-Dımaşki. Reddü’l-muhtar ale’d- Dürri’l-muhtar: şerhi Tenviri’l-ebsar. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1992.
- İbn Battal el-Kurtubi, Ebü’l-Hasan Ali Halef b Abdülmelik. Şerhu Sahih-i Buhari. thk. Ebû Temim Yasir b. İbrâhim. 10 Cilt. Riyad : Mektebetü’r-Rüşd, 2000.
- İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed ʿAbdurrahman b. Muhammed er-Râzî. el-Cerh ve’t- taʿdîl. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1371.
- İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b Muhammed b İbrâhim. el-Kitâbü’l-musannef fi’l- ehâdîs ve’l-asar. thk. Kemal Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1988.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Takribü’t- Tehzib. Haleb: Dârü’r-Reşid, 1986.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tehzîbu’t- Tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Dâiratü’l-Meʿârifi’l-ʿOsmâniyye, 1326.
- İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. el-Mecrûhîn mine’l- muhaddisîn. thk. Hamdî ʿAbdulmecîd. 2 Cilt. Riyad: Dâru’s-Samîʿî, 1420.
- İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. İ’lâmü’l-muvakkiin an rabbi’l-alemin. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
- İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Ömer. Tefsîru İbn Kesîr. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme Cemmâîlî Makdisî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kahire, 1968.
- İbn Kudâme, Şemsüddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ebu Ömer Muhammed b. Ahmed. eş-Şerhu’l-kebîr. 12 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1972.
- İbn Mace, Ebû Abdullah Muhammed b Yezid er-Rebei el-Kazvini. İbn Mace. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Kahire : Daru İhyâi’t-Türasi’l-Arabi, 1975.
- İbn Rüşd, Ebü’l-Velid Muhammed b Ahmed b Muhammed Kurtubi. Bidâyetü’l- müctehid ve nihayetü’l-muktesıd. thk. Ali Muhammed Muavvaz-Adil Ahmed Abdülmevcud. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
- İmrânî, Ebü’l-Hüseyin İbn Ebi’l-Hayr Yahyâ b Ebi’l-Hayr b Salim b Es’ad. el-Beyân fî mezhebi’l-İmam eş-Şâfiî. thk. Kasım Muhammed en-Nuri. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Minhac, 2000.
- Karadavi, Yusuf. Diyetü’l-mer’e fi’ş-şeriati’l-İslamiyye. Beyrut: el-Mektebü’l-İslami, 2007.
- Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân. ez-Zahîre. thk. Muhammed Bu Hubze. 13 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
- Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b Mes’ûd b Ahmed el-Hanefî. Bedâiü’s-sanâi’ fî tertibi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
- Mâlik b. Enes, Ebû ʿAbdullâh Mâlik b. Enes b. Mâlik el-Medenî. el-Muvatta (Rivâyetu Ebî Musʿab). thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf - Mahmûd Halîl. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1412.
- Mâlik b. Enes, Ebû ʿAbdullâh Mâlik b. Enes b. Mâlik el-Medenî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
- Mâverdi, Ebü’l-Hasan Ali b Muhammed b Habib. el-Ahkâmü’s-sultaniyye. thk. Nebil Abdurrahman Hayyavi. Beyrût: Dâru’l-Erkam, ts.
- Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b Muhammed b Habib. el-Hâvi’l-kebîr hüve şerhu Muhtasari’l- Müzenî. thk. Ali Muhammed Muavvaz-Adil Ahmed Abdülmevcud. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
- Merginânî, Ebü’l-Hasan Burhaneddin Ali b Ebî Bekr. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l- mübtedî. thk. Talal Yusuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- Mutîî, Muhammed Necib. Tekmiletu el-Mecmu’ şerhi’l-Mühezzeb li’ş-Şirazi (Nevevî’nin Mecmu’u ve Sübki’nin Tekmile’si ile birlikte). 20 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
- Nesai, Ebû Abdurrahman Ahmed b Ali b Şuayb. Sünenü’n-Nesai. thk. Abdulfettah Ebu Gudde. 9 Cilt. Halep : Mektebu’l-Matbuatü’l-İslamiyye, 1986.
- Nesâʾî, Ebû Abdurrahman Ahmed b Ali b Şuayb. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Hasen Abdulmu’im. 10 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1421.
- Odeh, Murad. “Diyetü’l-mer’eti’l-müslime beyne’t-tansif ve’l-musavat bi diyeti’r- racül”. Mecelletü Camiati’n-necah li’l-ebhas 3/27 (2013), 571-598.
- Özen, Şükrü. “Nehaî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/535-538. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Râfiî, Ebü’l-Kasım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm Kazvînî. el-Azîz şerhu’l- Vecîz. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
- Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l- ğayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
- Reşid Rıza, Muhammed. Tefsiru’l-Kur’âni’l-hakîm (Tefsiru’l-menar). 12 Cilt. Mısır: el- Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-amme li’l-kütüb, 1990.
- Sandeela, Eateh M. “İslami Cezaların Ahlaki Yönü”. çev. Şükrü Selim Has. Erciye Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2000), 563-574.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Marife, 1989.
- Sicistani, Süleyman b Eş’as b İshak el-Ezdi Ebû Davud es-. Ebu Davud. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Beyrut : Dârü’l-Fikr, ts.
- Sultân, Salâh. İmtiyâzü’l-mer’e ale’r-racül fi’l-mirâs ve’n-nafaka. USA: Sultan Publishing, 2004.
- Şâfiî, Ebû Abdullâh Muhammed b İdrîs b Abbâs. Müsnedü’l-İmâm eş-Şâfiî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1400.
- Şafii, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris eş-. el-Üm. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Marife, 1990.
- Şeltût, Mahmut. el-İslam akideten ve şeriaten. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2001.
- Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlani. Fethu’l-kadîr. 6 Cilt. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1414.
- Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlani. Neylü’l-evtar şerhi Münteka’l-ahbar. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Hadis, 1993.
- Şinkiti, Muhammed b. Muhammed Salim el-Meclisi. Levâmiu’d-dürer fî hetki estâri’l- Muhtasar. 15 Cilt. Moritanya: Dâru’r-Rıdvan, 2015.
- Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid Taberî. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kurân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
- Tekin, Abdülkadir. “İslam Hukukunda Maddî Cezaların Şahsiyete Etkisi”. Uluslararası Kişilik ve Karakter İnşâsında Dinin Yeri Sempozyumu, 205-224.
- Udeh, Abdülkadir. et-Teşrîu’l-cinâiyyi’l-İslâmî: mukarenen li-kanûni’l-vaz’î. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kâtibi’l-Arabî, ts.
- Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaa-i Hükümet, 2001.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Mîzânu’l-iʿtidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Alî Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Marife, 1382.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an hakâiki’t-tenzil ve uyûnü’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l- Arabi, 1947.
- Zeylaî, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b Yusuf b Muhammed. Nasbü’r-raye li- ehâdîsi’l-Hidaye. 4 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Reyyan, 1997.
- Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen. Tebyînü’l-hakâik fî şerhi Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1313.
| APA | Özgür M (2022). Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. , 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| Chicago | Özgür Mustafa Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. (2022): 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| MLA | Özgür Mustafa Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. , 2022, ss.808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| AMA | Özgür M Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. . 2022; 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| Vancouver | Özgür M Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. . 2022; 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| IEEE | Özgür M "Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi." , ss.808 - 832, 2022. 10.17859/pauifd.1193987 |
| ISNAD | Özgür, Mustafa. "Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi". (2022), 808-832. https://doi.org/10.17859/pauifd.1193987 |
| APA | Özgür M (2022). Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(2), 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| Chicago | Özgür Mustafa Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9, no.2 (2022): 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| MLA | Özgür Mustafa Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.9, no.2, 2022, ss.808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| AMA | Özgür M Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2022; 9(2): 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| Vancouver | Özgür M Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2022; 9(2): 808 - 832. 10.17859/pauifd.1193987 |
| IEEE | Özgür M "Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi." Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, ss.808 - 832, 2022. 10.17859/pauifd.1193987 |
| ISNAD | Özgür, Mustafa. "Kısas ve Diyet Cezalarında Kadın ve Erkeğin Birbirine Denkliği Meselesi". Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2022), 808-832. https://doi.org/10.17859/pauifd.1193987 |
