Yıl: 2023 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 137 - 154 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9737/hist.2023.1120 İndeks Tarihi: 28-02-2023

ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI

Öz:
Kapgan Kağan'ın (MS 664 - 716) son zamanlarında Türk birliğinden uzaklaşarak Çin topraklarına yerleşen boylar kısa süre sonra yerleştikleri Taiyuan çevresinde siyasi aktörler haline gelmiştir. Bilge Kağan, Göktürk tahtına çıktıktan sonra MS 720 yılında Çin'e akınlar yaptırmış ve buna mukabil MS 721 yılı itibariyle Çin tarihinde iz bırakan Kang Dai-bin İsyanı patlak vermiştir. Bunu Kang Yuan-zi'nın kalkışması izlemiş ve MS 722 yılında başkentte Liang Quanshan'ın saray baskını girişimi yaşanmıştır. O yıl başkent Chang'an çevresine mevziler kurdurulmuş ve saraya gelen heyetlerinin ardı arkası kesilmemiştir. Sarı Irmağın tamamını kuşatan kalkışmalarla aynı tarihlerde Sarı Irmağın güneydoğu kıvrımındaki Pujin'de bir "merkez başkent" kurulması düşünülmüş ama bu girişim, Pujin'in savunulmasının zorluğu göz önüne alınarak kısa sürede iptal edilmiştir. Ancak "merkez başkent" ilan ve iptal sürecinden bağımsız biçimde Pujin'de yüzlerce ton demirin kullanıldığı bir köprü inşa edilmiştir. Bir ayağı Irmağın doğusunda, ikincisi 360 metre doğuda, Irmağın ortasındaki bir kumul adasının üzerinde, üçüncü ayağı ise Sarı Irmağın batısında olduğu düşünülen bu köprü, Çin'deki Türk varlığının en önemli nişanelerindendir. Bu çalışmada Tang dönemine tarihlenen üç şiir incelenerek Pujin Köprüsü ile ilgili sorulara yanıt aranmıştır.
Anahtar Kelime: Pujin Köprüsü Demir Heykeller Xuanzong Kapgan Kağan Bilge Kağan

Three Poems And A Bridge: Mystery of the Iron Statues

Öz:
During the last years of Kapgan Kagan, many of the Turkic tribes left Göktürk union and settled around Taiyuan region. They became political actors as Bilge Kagan ascended the Göktürk throne. After gathering most of them by the end of the year 720, Göktürk armies started their expeditions on Tang territory. Few weeks later in 721, the Kang Dai-bin Rebellion took place and it was succeeded by his kinsman Kang Yuan-zi in 722 who addressed himself as a "khagan". In 722, Tang capital Chang'an was also shocked with Liang Quanshan's claim for the throne. That year, garrisons were established around Chang'an City and foreign delegations including Göktürk envoys came to China one after another. During this turmoil, in the first month of the year of 721, Tang Xuanzong decided to establish a new capital called zhongdu "the central capital" in Pujin, located on the southeast bend of the Yellow River. In the midst of rebellions and tribal conflicts, the decision of establishing a new capital was soon cancelled for Pujin being "not defendable" However, regardless of the "central capital" status of Pujin, a grand bridge construction started, using hundreds of tons of iron and stone. Pujin Bridge, one leg to the east of the river, the second one 360 meters to the east, on a sand dune in the middle of the river, and the third leg to the west of the Yellow River. With the statues' unique structure and the craftsmanship of the iron bridge could be the most remarkable symbols of Turkic presence in China. In this study, three poems were examined.
Anahtar Kelime: Pujin Bridge Iron Statues Xuanzong Kapgan (Mo-chuo) Bilge Kagan

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BAI, Y. (2018). Huanghe Pujindu Tang Kaiyuan Tieniu ji Tieren Diaosu Kao黄河蒲津渡唐开元铁牛及铁人雕塑考, Nongye Kaogu. 1, 228-231.
  • BAYKUZU, T. (2014). An Lu-shan İsyanı ve Büyük Yen Devleti. Konya: Kömen Yayınları.
  • CAO, X. 曹學佺 (1780). Shi Cang Lidai Shixuan 石倉歷代詩選 (SCLDSX). Pekin: Siku Quanshu.
  • CHEN, J. 陈建立 ve Chen, T. 陈铁梅 (2013). Shanxi Pujindu Tieqi de AMS-C14 Cenian Yanjiu 山西蒲津渡铁器的
  • AMS-C14测年研究 (Demir Malzemenin C14 Tarihlendirilmesi Üzerine Araştırma). Xi’an: Kexue Chubanshe.
  • DONG, G. 董诰 - vd. (1814). Quan Tang Wen (QTW: Bütün Tang Metinleri). Pekin: Siku Quanshu.
  • DU, Y. 杜佑 ed. (1896). Tong Dian通典 (TD). Zhejiang: Zhejiang Shuju.
  • FANG, H. 方回. (1778). Yingkui Lüsui瀛奎律髓 (YKLS). Pekin: Siku Quanshu.
  • GAO, B.高棅. (1982). Tang Shi Pinhui 唐詩品彙 (TSPH), Shanghai: Guji Chubanshe, Shanghai.
  • GÖMEÇ, S. (2011). Kök Türk Tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi.
  • HAN, B. 韓邦靖. (1521). Chaoyi Xianzhi 朝邑縣志 (CYXZ). Pekin: Siku Quanshu.
  • HAO, Y.(2016). Huanghe Pujindu Tieniuqun de Yishu Tese. Meishu Luntan. 6, 14-16.
  • HAO, T. 郝天挺. (1676). Tangshi Guchui Jiaozhu唐詩鼓吹笺注 (TSGCJZ). Pekin: Siku Quanshu.
  • HUA, L. 华林甫. (1998). Tang Hezhongfu Shizhi Niandai Bianzheng 唐河中府始置年代辩 (Tang Dönemi Hezhong İdaresinin Kuruluş Tarihinin Tahlili). Zhongguo Shi Yanjiu, 4, 171-173.
  • KANG, X. 康熙 (1713). Yüxuan Tangshi 御選唐詩 (YXTS). Pekin: Siku Quanshu.
  • KANG, X. 康熙 (1713). Quan Tang Shi全唐詩 (QTS). Pekin: Siku Quanshu.
  • KİRİLEN, G. (2017). Bilge Kağan Zamanında Sarı Irmak Kıyısında Türk Heykelleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
  • KİRİLEN, G. (2021). Eski Çinde Tarihçilik Üzerine Bir Not. Prof. Dr. Pulat Otkan Anısına Sinoloji, Japonoloji ve Koreanoloji Makaleleri. APAM Yayın No. 9. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları. s. 53-62.
  • KİRİLEN, M. (2017). “Aşına Soyu Mensuplarının Çince Mezar Kitabeleri.” (Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi.
  • LAOZI. (2002). Yol ve Erdem. (çev. Gonca Ünal Chiang). İstanbul: Can Yayınları.
  • LI, J. 李吉甫. (1879). Yuanhe Junxianzhi 元和郡縣志 (YHJXTZ). Pekin: Siku Quanshu.
  • LI, Q., 李筌 (1854). Taibai Yinjing 太白陰經 (TBYJ). Pekin: Siku Quanshu.
  • LI, W. 李维祯. (1781). Shanxi Tongzhi山西通志 (SXTZ). Pekin: Siku Quanshu.
  • LIU, M. (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri. Çev. Kayaoğlu, Deniz Ersel-Banoğlu. İstanbul: Selenge Yayınları.
  • LIU, X. 劉昫. (1988). Jiu Tang Shu 舊唐書 (JTS: Eski Tang Tarihi). Pekin: Zhonghua Shuju.
  • LIU, Y. 留永生 ed. (2013). Huanghe Pujindu Yizhi 黄河蒲津渡遗址 (Sarı Irmağın Pujin Geçiti Kalıntıları) Shanxi Eyaleti Arkeoloji Araştırma Enstitüsü Derlemesi. Pekin: Kexue Chubanshe.
  • MO, D. 墨翟, ed. Mozi 墨子 (1755). Siku Quanshu Huiyao (四庫全書薈要). Pekin: Siku Quanshu.
  • OUYANG, X. 歐陽修. (1975). Xin Tang Shu 新唐書 (XTS: Yeni Tang Tarihi). Pekin: Zhonghua Shuju.
  • SIMA, Q. 司馬遷. (1986). Shiji史記 (Tarih Kayıtları). Pekin: Zhonghua Shuju.
  • SIMA, G. 司馬光. (1956). Zizhi Tongjian (ZZTJ). Pekin: Zhonghua Shuju.
  • WANG, B. 王溥 (1781). Tang Huiyao 唐会要 (THY). Pekin: Siku Quanshu.
  • WANG, Q. 王欽若 - vd. (1755). Cefu Yuangui 冊府元龜 (CFYG). Pekin: Siku Quanshu.
  • WANG, X. 王晓毅 - vd. (2014). “Excavation Report of Puzhou Ancient City Site. Kaoguxue Yanjiu考古学研究: 中国国家博物馆馆刊 (Çin Milli Müzeler Süreli Yayını) 135 (10), 17-42.
  • WANG, Y.王應麟 (1755). Yühai 玉海 (YH). Pekin: Siku Quanshu.
  • WU, G. 吳鋼 ed. (1994). Quan Tangwen Buyi c.1 全唐文补遗 (QTWBY: Bütün Tang Metinlerine Ek), Xian: Sanqin Chubanshe.
  • WU, Z. 呉曾 (1843). Neng Gai Zhao Man Lu 能改齋漫錄 (NGZML). Pekin: Siku Quanshu.
  • XUE, Z.薛宗正 (1992). Tujue Shi 突厥史 (Göktürk Tarihi). Pekin: Zhongguo Shehui Kexue Chubanshe.
  • YU, S. 于慎行 (1590). Gushan Bizhu榖山筆塵 (GSBZ). Nanjing: Siku Quanshu.
  • ZHENG, Q. 鄭樵 (1958). Tong Zhi 通志 (TZ). Taibei: Xin Shuju Kanben.
  • ZHOU, J.周景柱 (1755). Puzhou Fuzhi 蒲州府志 (PZZ). Pekin: Siku Quanshu.
APA KİRİLEN G (2023). ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. , 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
Chicago KİRİLEN Gürhan ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. (2023): 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
MLA KİRİLEN Gürhan ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. , 2023, ss.137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
AMA KİRİLEN G ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. . 2023; 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
Vancouver KİRİLEN G ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. . 2023; 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
IEEE KİRİLEN G "ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI." , ss.137 - 154, 2023. 10.9737/hist.2023.1120
ISNAD KİRİLEN, Gürhan. "ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI". (2023), 137-154. https://doi.org/10.9737/hist.2023.1120
APA KİRİLEN G (2023). ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. History Studies, 15(1), 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
Chicago KİRİLEN Gürhan ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. History Studies 15, no.1 (2023): 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
MLA KİRİLEN Gürhan ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. History Studies, vol.15, no.1, 2023, ss.137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
AMA KİRİLEN G ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. History Studies. 2023; 15(1): 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
Vancouver KİRİLEN G ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI. History Studies. 2023; 15(1): 137 - 154. 10.9737/hist.2023.1120
IEEE KİRİLEN G "ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI." History Studies, 15, ss.137 - 154, 2023. 10.9737/hist.2023.1120
ISNAD KİRİLEN, Gürhan. "ÜÇ ŞİİR BİR KÖPRÜ: DEMİR HEYKELLERİN SIRRI". History Studies 15/1 (2023), 137-154. https://doi.org/10.9737/hist.2023.1120