Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi
Yıl: 2023 Cilt: 18 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 66 - 86 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17153/oguiibf.1145678 İndeks Tarihi: 18-05-2023
Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi
Öz: Modern devletler, vatandaşlarını inşa etmek, onlara bir kimlik vermek için eğitimi araç olarak kullanmıştır. Osmanlı Devleti de Avrupa’daki gelişmelere kayıtsız kalamazdı. Özellikle milliyetçiliğin gelişmesi ve ülkede farklı etnik, dinsel kökenden toplulukları etkilemeye başlaması ve ülkenin parçalanma kaygısı, ortak bir Osmanlı kimliği inşası için adımların atılmasını zorunlulaştırmıştı. Bu çalışmanın amacı, Tanzimat döneminden erken Cumhuriyete uzanan süreçte resmî ideolojinin yükseköğretime etkisinin irdelenmesidir. Bu kapsamda, Osmanlı Devleti’nde yükseköğretim sisteminin gelişimi Darülfünun özelinde incelenmiştir. Cumhuriyet dönemiyle, yükseköğretim sistemindeki dönüşüm incelenerek, arkasında yatan ideolojik amaçlar değerlendirilecektir. Nitel araştırmanın tarihsel yönteminden yararlanılan çalışmanın temel bulgusu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde oluşturulan yükseköğretim kurumlarının dönemin resmî ideolojisini yansıttığıdır.
Anahtar Kelime: The Effect of Official Ideology on Higher Education from Darülfünun to Istanbul University
Öz: Modern states have used education as a tool to build their citizens and give them an identity. The Ottoman Empire could not remain indifferent to the developments in Europe. In particular, the development of nationalism and the fact that it started to affect communities from different ethnic and religious backgrounds in the country, and the country's concern for disintegration made it necessary to take steps to build a common Ottoman identity. The main purpose of this study is to examine the effect of official ideology on higher education in the process from the Tanzimat period to the early Republic. Within the scope of the study, the development of the higher education system, the "Darülfünun", in the Ottoman State was examined. The transformation in the higher education system during the Republican period will be examined and the ideological goals behind will be evaluated. The main finding of the study, which benefited from the historical method of qualitative research, is that the higher education institutions established in the Ottoman and Republican periods reflect the official ideology of the period.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Adanır, F. (1989), “Der jungtürkische Modernismus und die nationale Frage im Osmanischen Reich”, Zeitschrift für Türkeistudien, 2. Jahrgang, Heft 2,Integra Verlag, 79-91.
- Ahmad, F. (2007), Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev. Yavuz Alogan, 6. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Akıncı, A. (2011), Milli Kimlik İnşa Stratejileri: Türkiye Örneği (1839-1946), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya.
- Akıncı, A. (2014), “Osmanlı Devleti’nde Milli Kimlik İnşasında Okul”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 19: 1-24.
- Akıncı, A. (2022), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Milli Kimliği, İstanbul: Değişim Yayınları.
- Akıncı A. ve Usta S. (2015). “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan İç Faktörlerin Analizi”. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17/29: 41-52.
- Arslan, A. (1995), Darülfünun'dan Üniversite'ye, İstanbul: Kitabevi.
- Arslan, A. (2002), “Çok Partili Döneme Geçişten 27 Mayıs'a Türkiye'de Siyaset ve Üniversite”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 2: 41-83.
- Arslan, A. (2004), Kasır Döngüsü: Türkiye’de Üniversite ve Siyaset (1869-2004), 1 Baskı, İstanbul: Truva Yayınları.
- Arslan, A. (2007), Darülfünun İlahiyat Fakültesi, Fakülte Meclisi’nin Kurulması ve İlk Meclis Zabıtları (1911-1912)”, Değerler Eğitimi Dergisi, 5/13: 9-36.
- Arslan, A. (2021b), Osmanlı Türkistan İlmi Münasebetleri, İstanbul: Usul Yayınları.
- Arslan, A. (2021b), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sivil Toplum Kuruluşları, İstanbul: İskenderiye Kitap.
- Arslan, A. ve Akpınar, Ö. (2005), “İnas Darülfünunu (19141921)”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 6/2: 225-234.
- Akyüz, Y. (2001), Türk Eğitim Tarihi: Başlangıçtan 2001’e, Genişletilmiş 8. Baskı, İstanbul: Alfa.
- Akyüz, Y. (2015), Türk Eğitim Tarihi: M.Ö. 1000-M.S. 2015, Ankara: Pegem Akademi.
- Bakır, K. (2008), “II. Meşrutiyet Döneminde Milli Seçkincilik ve Eğitim: Emrullah Efendi Tuba Ağacı Nazariyesi”, Doğu Batı, 11/45: 197-213.
- Başkan, G. A. (2001), “Türkiye’de Yükseköğretimin Gelişimi”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21/1: 21-32.
- Baltacıoğlu, A. Y. (2011), Darülfünun’da Alman Müderrisler (1915), Prof. Dr. Yahya Gündüz’e Armağan, (Ed. C. Öztürk ve İ. Fındıkçı), Ankara: Pegem Akademi: 375-394.
- Bermek, E. (2010), “Giriş”, Türkiye’de Üniversite Anlayışının Gelişimi (1861-1961), (Ed. N. K. Aras, E. Dölen, O. Bahadır, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi: 7-13.
- Bıçak, A. (2016), “Türkiye’de Üniversite, Dünyada ve Türkiye’de Üniversite”, Dünyada ve Türkiye’de Üniversite, (Haz. N. Tozlu, V. Taşdelen ve M. Önal), Bayburt Üniversitesi yayınları, Ankara: Hermas Tanıtım Ofset: 171-232.
- Candemir, M. (2008), “Maarif Nazırı Emrullah Efendi Döneminde Hazırlanan Darülfünun Yönetimi İle İlgili Bir Nizâmnâme Layihası (1912),” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 44: 143–168.
- Dölen, E. (1985), “Darülfünun”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 476-477.
- Dölen, E. ve N. Yıldırım (2003), Darülfünun’dan Günümüze Üniversite yayıncılığı ve Yaşamı, 1. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Dölen, E. (2008), “II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünun”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10/1: 1-46.
- Engelhardt (1999), Tanzimat ve Türkiye, Çev. A. Reşad, 1. Baskı, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Erdem, I. (1938), “Das türkische Volk wacht über die Unabhängigkeit der Republik”, Rundschau, 8/57: 1968.
- Eraslan, C. (2017), “II. Abdulhamid Devrinde Eğitim”, Objektifden Yansıyanlarla Sultan II. Abdülhamit Döneminde Eğitim, ((Ed. C. Eraslan), 1. Baskı, İstanbul: Üsküdar Belediyesi: 11-23.
- Ergün, M. (1982), Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- Ersanlı, B. (2006), İktidar ve Tarih, Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu (1929-1937), 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Eryılmaz, B. (2004), Bürokrasi ve Siyaset; Bürokratik Devletten Etkin Yönetime, 2. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
- Gencer, A. İ. ve Arslan, A. (2004), İstanbul Dârülfünûnu Edebiyat Fakültesi Tarihçesi ve ilk Meclis Zabıtları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- Güler, A. (1994), Türkiye’de Üniversite Reformları, Ankara: Adım Yayınları.
- Gündüz, M. (2016), “Anılarda Üniversite Sorunları ve Eleştiriler”, Dünyada ve Türkiye’de Üniversite, Haz. Necmettin Tozlu, Vefa Taşdelen ve Mehmet Önal, Bayburt Üniversitesi yayınları, Ankara: Hermas Tanıtım Ofset: 233-273.
- Heper, M. (2006), Türkiye’de Devlet Geleneği, (Çev. N. Soyarık), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Hirş, E. (1950), Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi, C. 1, İstanbul: Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Hobsbawm, E. (2005), İmparatorluk Çağı 1875-1914, (Çev. V. Aslan), 3. Baskı, Ankara: Dost Kitabevi.
- Karataşer, B. (2017), “Sultan II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Politikası Hakkında Bir Değerlendirme”, The Journal of Academic Social Science Studies, S. 57: 423-434.
- Karpat, K. H (2009)., Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, 2. Baskı, İstanbul: TİMAŞ Yayınları.
- Kenan, S. (2016), “Üniversite’nin Kısa Hikâyesi”, Dünyada ve Türkiye’de Üniversite, (Haz. N. Tozlu, V. Taşdelen ve M. Önal), Bayburt Üniversitesi Yayınları, Ankara: Hermas Tanıtım Ofset: 5-34.
- Koçak, C., “Tanzimat’tan Sonra Özel ve Yabancı Okullar”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 485-494.
- Koçer, H. A. (1992), Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi.
- Mantran, R. (1999), Osmanlı imparatorluğu Tarihi II: XIX. Yüzyılın Başlarından Yıkılışa, (Çev. S. Tanilli), 2. Baskı, İstanbul: Adam Yayınları.
- MEB Yükseköğretim Genel Müdürlüğü (1998), Cumhuriyetin 75. Yılında Yükseköğretim, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
- Mikusch, D. V. (1928), Gazi Mustafa Kemal; Zwischen Europa und Asien, Leipzig: Paul List Verlag.
- Özkalp, E. (2008), Sosyolojiye Giriş, 16. Baskı, Bursa: Ekin Yayınevi.
- Özkan, S. (2015), Türk Eğitim Tarihi, 7. Baskı, Ankara: Nobel Kitap.
- Pusch, B. (1998), “Verschleierte Berufung?: Zur beruflichen Situation proislamischer Journalistinnen in der Türkei”, Zeitschrift für Türkeistudien, Hrsg. Zentrum für Türkeistudien, 11/2, Leske + Budrich: 213-231.
- Sakaoğlu, N. (1985), Eğitim Tartışmaları, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 478-484.
- Sarıoğlu, M. (2012), Türk Eğitim Tarihinden Esintiler, , Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
- Şimşek, H. (2016), “Osmanlıdan Cumhuriyete Türk Üniversitelerinin Tarihsel Gelişimi”, Dünyada ve Türkiye’de Üniversite, (Haz. N. Tozlu, V. Taşdelen ve M. Önal), Bayburt Üniversitesi Yayınları, Ankara: Hermas Tanıtım Ofset: 129-170.
- Taşer, S. (2010), “Darülfünun-ı Şahane’de Kayıt, Ücret ve İmtihanlar ile İlgili Hususlar ve Başarılı Öğrencilerin Ödüllendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 29: 357-370.
- Tekeli, İ. (1985), “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişiklikler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 456-475.
- Tekeli İ. (2010), “Cumhuriyet Öncesinde Üniversite Kavramının Ortaya Çıkışı ve Gerçekleştirilmesinde Alınan Yol”, Türkiye’de Üniversite Anlayışının Gelişimi (1861-1961), (Ed. N. K. Aras, E. Dölen, ve O. Bahadır), 2. Baskı, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi: 19-51.
- Tunaya, T. Z. (1984), Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt 1- İkinci Meşrutiyet Dönemi (1908-1918), 2. Baskı, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
- Tunçay, M. (1984), „Der Laizismus in der Türkischen Republik“, Jahrbuch zur Geschichte und Gesellschaft des Vorderen und Mittleren Orients, Thema: Islam und Politik in der Türkei, (Hrsg. J. Blaschke & M. v. Bruinessen, Berlin: Express Edition: 53-93.
- Tunçay, M. (2005), Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), 4. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Usta S. ve Çelik V. (2015). “Türkiye’de Cumhuriyet Sonrası Kamu Yönetimi Eğitiminin Gelişimi”. Kamu Yönetimi Eğitimi-Geçmişten Geleceğe Ulusal Perspektifler (Ed.Parlak B., Okcu M. ve Akman M.). Bursa: Ekin Yayınevi.
- Üstel, F. (2009), “Nakbul Vatandaş”ın Peşinde, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Wedel, H. (1990), “Türkei im Wandel – 1. Bonner Türkei- Forum 29.10.1990-“, Zeitschrift für Türkeistudien, Hrsg. Zentrum für Türkeistudien, 3/2, Leske + Budrich: 173-181.
- Yavuz, H. (1998), Osmanlılık, Kültür, Kimlik, 2. Baskı, İstanbul: Boyut Kitapları.
- Zürcher, E. J. (2007), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin Saner Gönen, 21. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
| APA | AKINCI A (2023). Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. , 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| Chicago | AKINCI Abdulvahap Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. (2023): 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| MLA | AKINCI Abdulvahap Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. , 2023, ss.66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| AMA | AKINCI A Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. . 2023; 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| Vancouver | AKINCI A Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. . 2023; 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| IEEE | AKINCI A "Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi." , ss.66 - 86, 2023. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| ISNAD | AKINCI, Abdulvahap. "Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi". (2023), 66-86. https://doi.org/10.17153/oguiibf.1145678 |
| APA | AKINCI A (2023). Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| Chicago | AKINCI Abdulvahap Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 18, no.1 (2023): 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| MLA | AKINCI Abdulvahap Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, vol.18, no.1, 2023, ss.66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| AMA | AKINCI A Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2023; 18(1): 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| Vancouver | AKINCI A Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2023; 18(1): 66 - 86. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| IEEE | AKINCI A "Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi." Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18, ss.66 - 86, 2023. 10.17153/oguiibf.1145678 |
| ISNAD | AKINCI, Abdulvahap. "Darülfünundan İstanbul Üniversitesine Resmî İdeolojinin Yükseköğretime Etkisi". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 18/1 (2023), 66-86. https://doi.org/10.17153/oguiibf.1145678 |
