Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm
Yıl: 2023 Cilt: 10 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 44 - 68 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.51702/esoguifd.1192928 İndeks Tarihi: 22-05-2023
Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm
Öz: Kur’an’ın tencîmî olarak inzâl edilmesi; onun yirmi üç yıllık zaman diliminde âyetlerini Hz. Peygamber’e peyderpey indirmiş olmasını ifade eden bir anlayıştır. Kur’an, Cahiliye toplumunun inanç-ibadet algısını ve ahlâki değerlerini dikkate almıştır. Vahyin, âyetleri bu eksende tencîmi olarak indirmesi ile toplumun da Kur’an’ın amacı doğrultusunda tevhîdî bir ahlâk toplumuna dönüştürülmesine tedrîcîlik denir. Tedrîcîlik, birey ve toplum hayatının sosyal dokusunu değiştirmede aşamalılık ilkesidir. Biz bu makalemizde iki amaç hedefledik. Birincisi tencîm ve tedrîc kavramlarının ifade ettiği farklı anlama temas etmek olacaktır. İkincisi ise, diyalektik bir ilişki çerçevesinde, vahiy döneminde Kur’an’ın tencîmî bir yöntemle kendi teşekkülünü oluştururken diğer yandan da toplumu şekillendirmesine (teşkil) değinmek olacaktır. Bu diyalektik ilişki sonucu İslâm toplumunun oluşum aşamalarında tedrîcîliğin, Kur’an’ın temel amaçlarına ulaşmada bir yönlendirme/metod olduğu aşikardır. Bu metoda göre de her çağda toplumların kendi dinamiklerine vahyin ictihâdî bir dinamizmle cevap üretmesi mümkündür. Nass-olgu diyalektiği bağlamında tedrîcîlik ilkesi bize bazı ipuçları vermektedir. Bu yöndeki ictihâdî dinamizm bizim makalemizin esasını oluşturmaktadır.
Anahtar Kelime: Gradualism and Piecemeal Revelation in the Context of the Divine Decree -Fact Dialectic
Öz: The revelation of the Qur'an piece by piece means that the Quran verses were not revealed to the Prophet at once, but were sent down gradually in twenty-three years time. The Qur'an has taken into account the faith-worship perception and moral values of the ignorant society. The piecemeal revelation of the Qur'an verses and in line with the purpose of the Qur'an transformation of the society into a moral one which believes in unification and oneness of Allah (tawhid) means gradualism. In other words, gradualism means changing the social fabric of individual and community life. In this article, we primarily aim to touch upon the different meanings of the concepts of piecemeal and gradualism. Furthermore, we aim to indicate that there is a dialectical relationship in the period of revelation in which while the formation process of the Qur'an was ongoing, it itself also continued to shape the society with a piecemeal method as well. As a result of this dialectical relationship, it is obvious that gradualism is a method for reaching the basic aims of the Qur'an in the formation stages of the Islamic society. According to this method, In the context of the divine decree (nass)-fact dialectic, the principle of gradualism guides us and gives some clues. In this regard, ijtihad dynamism will be the basis of our article.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed, Halil b. Kitâbu’l-Ayn. 4 Cilt. Beyrut: Dârul-Kütübi’l-İlmiye. 1424/2003.
- Âlûsî, Ebu’l-Fadl Şihabüddin Mahmut. Ruhu’l meânî tefsirü’l Kur’ani’l-Azim ve’s-sebi’l-mesanî. 11 Cilt. Beyrut: y.y., 1994.
- Alvani, Taha Cabir. İrtidat (Tarihsel ve Metinsel Analiz). çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Mana Yayınları, 2014.
- Arkoun, Muhammed. Kur'an Okumaları. çev. A. Zeki Ünal. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
- Avde, Casir. İslâm Hukuk Felsefesi “Makasıdü’ş-Şeria”. İstanbul: Mahya Yayınları, 2016.
- Bûtî, Ramazan. Min ravâu'l-Kur’an. Dımeşk: y.y., 1970.
- Canan, İbrâhîm. Kutüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi. 18 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 1988.
- Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usülü. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
- Cessas, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’an. nşr. Muhammed es-Sâdık Kamhavî. 2 Cilt. Beyrut: y.y., 1992.
- Demirci, Muhsin. “makâsıd”. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M Ü İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
- Demirci, Muhsin. Kur’an’da Sosyal Gerçeklik. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
- Derveze, İzzet. Allah Yolunda Cihad. çev. Ali Aslan. İstanbul: y.y., 1988.
- Derveze, İzzet. Kur’an’a göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 3 Cilt, 1995.
- Dindi, Emrah. Kur’an’da İslam Öncesi Kültür (Nassın Olguyla Diyalektik İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât, 2006.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. Mefhumu’n-nass dirase fî ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Merkezu’l-Kâfî el- Arabî, 1994.
- ed-Dibânî, Abdulmecîd Abdulhamîd. el-Medhal ilâ dirâseti’l-fıkhı’l islâmî. Bingazi: y.y., 1994.
- el-Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî şerhu sahîhi’l-buhârî. Beyrût: Dâru’l-ma‘rife, 1379.
- el-Behiy, Muhammed. Kur'an ve Toplum. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Bir Yayıncılık, 1986.
- el-Karadâvî, Yusuf. el-Halâlü ve'l-harâmu fi'l-islâm. Kahire: Mektebetü'l-Hadîs, ts.
- el-Kayravânî, Yahyâ b. Selâm b. Ebî Sa‘lebe. Tefsîru yahyâ b. selâm el-basrî el-kayravânî. thk. Hind Şelebî. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1425/2004.
- Enis Ahmed, “Mevlânâ Seyyid Ebû’l-A’lâ el-Mevdûdi’nin Şeriat Anlayışı”. çev. Mehmet İbrahim Şaban, İslâmiyât 1/4 (1998), 161-169.
- er-Râzî, Muhammed b. Ömer Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. 1-32. Beyrut: y.y., 1990.
- Erdoğan, Mehmet. İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 10. Baskı, 2017.
- Erten, Mevlüt. Nass-Yorum İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
- Esack, Farid. Kur’an Özgürleşme ve Çoğulculuk. çev. Çağla Taşkın. Ankara: Hece Yayınları, 2018.
- es-Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’an, thk. Ahmed b. Ali. Kahire: Daru’l-Hadis, 2004.
- ez-Zerkeşî, Ebü Abdillah Bedreddin b. Bahadır. el-Burhân fi ulûmi’l Kur’ân. thk. Ebu-Fadl Dimyati. Kahire: Dâru’l–Hadis, 2006.
- Fazlurrahman. Allah’ın Elçisi ve Mesajı. çev. Adil Çiftçi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1997.
- Fırat, Yavuz. Kur’an-ı Kerim’e Göre Vahiy Sürecinde Oluşan İslâm Toplumu. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
- Garaudy, Roger. İslâm ve İnsanlığın Geleceği. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Pınar Yayınları, 1990.
- Graudy, Roger. Entegrizm. çev. K. Bilgin Çileçöp. İstanbul: Pınar Yayınları, 1995.
- Gazali, Muhammed. Fıkhu’s-Sire. çev. Resûl Tosun. İstanbul: Risale Yayınları, 1991.
- Hasrî, Ahmed Muhammed. Tefsîru ayâti'l-ahkâm. Beyrut: Dâru’l Ceyl, 1991.
- Hocaoğlu, Mustafa. “Teşride Tedricilik Konusuna Farklı Bir Yaklaşım” Tefsir Araştırmaları Dergisi 2/2 (Ekim 2018), 266-286.
- İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr. et-Tibyân fî eymâni’l-îmân. nşr. Abdullah b. Sâlim el-Battâtî. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1429.
- İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. İran: Neşru Edebi’l Havze, 1363/1405), “şkl”.
- İbnü’l Arabi, Ebu Bekr Muhammed b. Abdillah. Ahkâmiü’l Kur’an. Beyrut: Dâru’l Kitâbu’l İlmiyye, 1988.
- İbnü’l-Esîr, Mecdüddîn. en-Nihâye fî ğârîbi’l -hadîs ve’l-eser. nşr. Tahir Ahmed ez-Zâvî- Mahmud Muhammed et-Tanâhî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
- Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
- Kur’an’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’an Öncesi Mekke Toplumu. 8. Türkiye Tefsir Akademisyenleri Buluşması Sempozyumu. ed. Mevlüt Güngör. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü, 2011.
- Kurt, Mustafa. Ibn Kuteybe ve Tefsir Anlayışı. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
- Kurt, Yaşar. “Kur’an’ın Nüzul Süreci”. I. Kur’an Sempozyumu. 130-142. Çorum: İslâmi İlimler Dergisi Yayınları, 2007.
- Kurtûbî, Muhammed b. Ahmed. el- Câmi’ li ahkâmi’l- Kur’an. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 1967.
- Kutub, Muhammed. Dirâsetün Kur’âniye. Kahire: Dâru’ş-şuruk, 6. Baskı, 1991.
- Kutub, Muhammed. Kur'an'ı Nasıl Okuyalım. çev. Bekir Karlığa. İstanbul: İşaret Yayınları, 1992.
- Kutub, Muhammed. Kur’an Araştırmaları Mekkî Âyetler. çev. Bekir Karlığa- Beşir Eryarsoy. 2Cilt. İstanbul: Seriyye Kitapları. 1997.
- Mahmasanî, Suphi. Hükümlerin Değişmesi. çev. Kassif Hamdi Okur. Kur’an’ın Tarihsel ve Evrensel Okunuşu İçinde. der. Mevlüt Uyanık. Ankara: Fecr Yayınevi, 1997.
- Maverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. Tefsiru’l-maverdî. Beyrut: y.y., 2 Cilt, 1992.
- Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsiru’l-merâğî. 1-10. Beyrut: y.y., 1974.
- Mes’ud, Muhammed Halid. İslâm Hukuk Teorisi. çev. Muharrem Kılıç. İstanbul: İz Yayıncılık, 1997.
- Mevdûdî, Ebu'l-A’lâ. Tefhimu'l Kur'an, Kur’anın Anlamı ve Tefsiri. çev. M.H. Kayani vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
- Öktem, Niyazi. Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi. İstanbul: Der Yayınları, 1985.
- Özdeş, Talip. “İslâm-Sosyal Değişim İlişkisinin Değerlendirilmesi”. Tevilat İslâmi İlimler Dergisi 1/1 (2020), 187-207.
- Özkan, Mustafa. “Medine Vesikası”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 01 Ocak 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/medine-vesikasi
- Öztürk, Mustafa. “Şâtıbî’nin Kur’an’ı Anlamaya Yönelik Öncelikleri Üzerine Bir Çözümleme Denemesi”. İslâmiyât 3/1 (2000), 71-94.
- Sâbûnî, Muhammed Alî. Safvetü’t-tefâsîr. çev. Sadreddin Gümüş- Nedim Yılmaz. İstanbul: Yeni Şafak, 7 cilt, 1995.
- Subhî, es-Sâlih. Mebâhis fî ulûmi’l- Kur’an. b.y.: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2000.
- Şâtıbî, Ebu İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el -Lahmî el Gırnâtî. el-Muvâfakât. thk. Ebû ‘Ubeyde Meşhûr b. Hasen Âl-u Selmân. Mısır: Dâru ibn ‘Affân, h. 1421.
- Şelebi, Muhammed Mustafa. Talilü’l-ahkâm. Beyrut: Daru’n-Nahdati’l-Arabiyye,1981.
- Şimşek, M. Sait. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: Beyan Yayınları, 1999.
- Tabatabaî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslâm’da Kur’an. çev. Ahmed Erdinç. İstanbul: Bir Yayınları, 1988.
- Türcan, Talip. “Tedrîc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/265-267. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Vâhidî, Ebü’l-Hasan Alî b. Ahmed. Esbâb-ı nüzûli’l-Kur’an. thk. Âsım b. Abdulmuhsin el- Humeydân. Damam: Dâru’l-Islâh,1992.
- Yavuz, Ömer Faruk – Deliser, Bilal. Tefsir Metinleri I, Kur’an Metni ve Olgusal bağlamı ile ilgili Kavramlar. Bursa: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2019.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf. Beyrut: Dâru’l- Kitab, 2012.
- Zerka, Mustafa Ahmed. Fıkhu’l-islâmî fi sevbihi’l-cedid el-medhal. Dımaşk: y.y., 1956.
- Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-ʿirfân fî ulûmi’l-Kur’an. 2 Cilt. Kahire: el- Mektebetü’t-Tevfikiyye, ts.
| APA | ŞARALDI M (2023). Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. , 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| Chicago | ŞARALDI MUSTAFA YÜCEL Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. (2023): 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| MLA | ŞARALDI MUSTAFA YÜCEL Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. , 2023, ss.44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| AMA | ŞARALDI M Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. . 2023; 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| Vancouver | ŞARALDI M Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. . 2023; 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| IEEE | ŞARALDI M "Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm." , ss.44 - 68, 2023. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| ISNAD | ŞARALDI, MUSTAFA YÜCEL. "Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm". (2023), 44-68. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1192928 |
| APA | ŞARALDI M (2023). Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| Chicago | ŞARALDI MUSTAFA YÜCEL Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10, no.1 (2023): 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| MLA | ŞARALDI MUSTAFA YÜCEL Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.10, no.1, 2023, ss.44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| AMA | ŞARALDI M Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2023; 10(1): 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| Vancouver | ŞARALDI M Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2023; 10(1): 44 - 68. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| IEEE | ŞARALDI M "Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm." Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, ss.44 - 68, 2023. 10.51702/esoguifd.1192928 |
| ISNAD | ŞARALDI, MUSTAFA YÜCEL. "Nass-Olgu Diyalektiği Bağlamında Tedrîcîlik ve Tencîm". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2023), 44-68. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1192928 |
