Yıl: 2022 Cilt: Sayı: 104 Sayfa Aralığı: 228 - 257 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/hbv.104.013 İndeks Tarihi: 04-05-2023

MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ

Öz:
Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında Horasan erenlerinin, gazi derviş ve alp erenlerin önemli kolonizatör rolleri olmuştur. Osmanlı Beyliğinin Bizans hududunda yaptığı mücadeleler sırasında bu gazi dervişler Kartal-Göztepe bölgesine yerleşerek gözcülük vazifesi de almışlardır. Daver Baba Tekkesi Kartal-Maltepe bölgesinde Başıbüyük Köyü’nde kurulmuş ve faaliyet göstermiştir. Tekkenin o dönem faaliyetleri hakkında elde bilgi bulunmamaktadır. Daver Baba’nın 18. yüzyılda bu tekkeyi kurduğu rivayet edilmektedir. 1826 yılında Bektaşiliğin yasaklanması üzerine İstanbul tekkelerinin kapatılıp yıktırılması sırasında Daver Baba Tekkesi’nin de tahrip edilmesi söz konusudur. Uzun süre yıkık ve kapalı bir şekilde kalan Daver Baba Tekkesi 19. yüzyılın ikinci yarısında Kerime Nine tarafından yeniden ihya edilmiştir. Bugün kayıp olan 1871 tarihli mezar taşında onun ermişlerden olduğu ifade edilmekteydi. Tekkenin yeniden açıldıktan sonraki faaliyetleriyle ilgili de elde bilgi bulunmamaktadır. Milli Mücadele’ye destek veren ve yardımda bulunan tekkeler arasında yer aldığı bilinmektedir. 1925 yılında tüm tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması üzerine Daver Baba Tekkesi’nin faaliyetleri sona ermiş, tekke emlakı vakıflar idaresine geçmiştir. Bu sırada Fatma Melahat Güllüzâde’nin tasarrufunda olan tekke arazisi 1933 yılında Akşam gazetesinde yayınlanan ilanla müzayede usulüyle satılığa çıkartılmıştır. Tekke mülklerini satın alan Şükrü Güllüoğlu tekkeden geri kalan emanetleri korumaya çalışmıştır. Bu arada tekke postnişinliği Adanalı Ekrem Halifebaba’ya tevcih edilmiştir. Ancak son yıllara kadar zamanın tahribatına direnen tekke binası 1990’lı yılların başlarında tamamen ortadan kalkmıştır. Günümüzde Daver Baba Tekkesi’nden geriye yakınlarındaki ayazma, çeşme kalıntıları ve temel duvarları kalmıştır. Ayrıca buradaki hazireden eser kalmamış, eski mezar taşları da kaybolmuştur. Sadece Daver Baba, Kerime Hatun ve orada şekiz şehitlerin bulunduğunu belirten yeni yazılı mermer bir mezar taşı vardır. Daver Baba Tekkesi ile ilgili elimizde arşiv kayıtları bulunmamaktadır. Eldeki bilgiler daha ziyade 1960’larda Reşat Ekrem Koçu tarafından gözlemlerine de dayalı olarak yazılan bilgilerden ibarettir. Bu çalışmada başta Koçu’nun verdiği bilgilerden hareketle şimdiye kadar yapılan araştırmalar ve tekkenin kurulduğu Başıbüyük köyüyle ilgili arşiv kayıtları çerçevesinde Daver Baba Tekkesi’nin tarihi ele alınmaktadır.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmet Cevdet Paşa. Tarih-i Cevdet. 12. Dersaadet 1309. Ahmet Lütfi Efendi. Tarih-i Lütfi. I. İstanbul 1290. Akşam, Sene 15, Nr. 5293, 6 Temmuz 1933, s.13. Aktaş, Ali. Maltepe. İstanbul 1983.
  • Altıntaş, Onur. Mütareke’den 1938’e Maltepe. Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilâp Tarihi Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 2020.
  • Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Bülteni. Erişim 4 Mayıs 2022. https://www.aydin.edu.tr Ekim-Aralık 2020.
  • Bandırmalızâde Ahmed Münib Efendi. Mecmûa-i Tekâyâ. İstanbul 1307. Barkan, Ömer Lütfi. “İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. Vakıflar Dergisi. 2/279-386. Ankara 1942.
  • Bülbül,AhmetHamdi“İstanbul’daBektaşiTekkeleri”.VakıfRestorasyonYıllığı.14/110-123.Ankara2017.
  • CDA, A.MKT.DV, 97/78, Tarih 7 Eylül 1856.
  • CDA, A.MKT.MHM, 387/46, Tarih 27 Temmuz 1867.
  • CDA, A.MKT.NZD, 258/27, Tarih 27 Haziran 1858.
  • CDA, BEO, 751/56292, Tarih 10 Mart 1896. BEO, 761/57014, Tarih 5 Nisan 1896.
  • BEO, 781/58514, Tarih 16 Nisan 1896.
  • CDA, EV.d, nr.308802, Tarih 10 Ağustos 1858. CDA, EV.d, nr.27751, Tarih 20 Ocak 1898.
  • CDA, DH.EUM.AYŞ, 75/40, Tarih 18 Ocak 1920.
  • CDA, DH.MUİ, 120/10, Tarih 9 Ağustos 1910.
  • CDA, DH.MUİ, 127/29, Tarih 5 Eylül 1910.
  • CDA, HAT, 290/17351
  • CDA, HAT, 293/17453.
  • CDA, HAT, 500/24493.
  • CDA, İ. DH, 788/6404, Tarih 17 Temmuz 1879.
  • CDA, İ. DH, 802/64990, Tarih 22 Mart 1880.
  • CDA, ML.VRD.TMT.d, 4051, v.1-13, Tarih 29 Aralık 1845.
  • CDA, MF. İBT, 502/12, Tarih 31 Ağustos 1906.
  • CDA, ŞD, 139/83, Tarih 17 Aralık 1896.
  • CDA, ŞD, 157/66, Tarih 27 Mayıs 1902.
  • CDA, ŞD, 186/32, Tarih 6 Mart 1908.
  • CDA, ŞD, 71/48, Tarih 29 Haziran 1909.
  • CDA, ŞD, 792/20, Tarih 19 Ekim 1897.
  • CDA, Y. A. RES, 154/57, Tarih 25 Mart 1908.
  • CDA, Y. A. RES, 3/39, Tarih 30 Mayıs 1879.
  • CDA, Y.MTV, 306/50, Tarih 13 Şubat 1908.
  • Çelebi, Rezzan. Maltepe’nin Tarihi Dokusu. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 1995.
  • Çelik, Hasan. Alevilikte Gönül Eğitimi ve Model Kişilik Olarak Hüseyin Doğan Dede. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Çorum 2019.
  • Çetin, Atillâ. “İstanbul’daki, Tekke, Zâviye ve Hânkahlar Hakkında 1199 (1784) Tarihli Önemli Bir Vesika”. Vakıflar Dergisi. 13/583-590. Ankara 1981.
  • Çift, Salih. “Osmanlılar Döneminde Bursa’da Bektaşi Kültürü ve Bektaşi Tekkeleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10/22. 225-239. Bursa 2001.
  • Çuluk, Sinan. “Başbakanlık Osmanlı Arşivi Araştırmacı Listesi ve Araştırma Konuları 1921- 1960”. Erişim 28 Nisan 2022. https://sinanculuk.blogspot.com “Daver Baba Tekkesi’nin Tarihi”, Erişim 22 Nisan 2022, http://www.gazete1453.com.tr “Daver Baba Tekkesi”, Erişim 25 Nisan 2022, https://www.frmtr.com.
  • “Daver Baba”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. 3/115. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1980. Esad Efendi. Üss-i Zafer. İstanbul 1243.
  • Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. 1. haz. O. Ş. Gökyay. İstanbul 1996. Güney Haber Gazetesi. 19 Nisan 1980. s.1, 6.
  • Haskan, Mehmet Mermi. Yüzyıllar Boyunca Üsküdar. 2. İstanbul 2001.
  • Haslok, F. R. Bektaşîlik Tetkikleri. çev. Râgıp Hulûsî. Ankara: Milli Eğitim Basımevi 2000. Hiç, Vâsıf. “Dâver Baba”. İstanbul Ansiklopedisi. 8/4273-4275. İstanbul 1966.
  • Hürel, Haldun. “Başıbüyük”. İstanbul’un Ansiklopedik Öyküsü. 118-119. İstanbul: Kapı Yayınları 2010.
  • İlgürel, Mücteba. “İstimâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/362-363. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H. 940-942 /M. 1534-1536). haz. Kenan Yıldız. İstanbul: İSAM 2010.
  • İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 930-936/M. 1524-1530). haz. Yasemin Dağdaş-Zeynep Berktaş. İstanbul: İSAM 2010. İstanbul Vilâyeti Sayım İstatistiği. Atatürk Kitaplığı. Bel_Mtf_070654, s.10.
  • Kara, Mustafa. “Tekke”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/368-370. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Kaya, Doğan. “Ali Rıza Öge’nin Bektaşî Şairleri Antolojisi’nde Yer Alan Şairler”. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 6/12. 211-297. Ankara 2016.
  • Koca, Şevki. Bektâşîlik ve Bektâşî Dergahları. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları 2005.
  • Kocadağ, Burhan. Şahkulu Sultan Dergâhı ve İstanbul Tekkeleri. İstanbul 1998.
  • Koçu, Reşat Ekrem. “Başıbüyük Köyü Camii”. İstanbul Ansiklopedisi. 9/2186-2187. İstanbul 1960.
  • Koçu, Reşat Ekrem. “Başıbüyük Köyü”. İstanbul Ansiklopedisi. 9/2184-2186. İstanbul 1960.
  • Koçu, Reşat Ekrem. “Daver Baba Tekkesi”. İstanbul Ansiklopedisi. 8/4275-4276. İstanbul 1966.
  • Korkusuz, M. Şefik. İstanbul Tekkeleri ve Postnişinleri. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık 2016.
  • “Maltepe’de Tarihi Tekke Harabeye Döndü”, Erişim 17 Mart 2022, https://www.iha.com.tr
  • MélikofF, İrène. Uyur İdik Uyardılar. çev. Turan Alptekin. İstanbul: Demos Yayınları 2009.
  • Mırmıroğlu, Vl. “Orhan Bey ile Bizans İmparatoru III. Andronikos Arasındaki Pelekano Muharebesi. Belleten. 13/50. 309-321. Ankara: TTK Yayınları, 1949. Noyan, Bedri. Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik. V. Ankara: Ardıç Yayınları 2002.
  • Öge, Ali Rıza. Bektaşi Şairleri Mecmuası. İBB Atatürk Kitaplığı, BEL_Yz_O0131, 1946.
  • Öz, Baki. Dünyada ve Türkiye’de Alevi-Bektaşi Dergâhları. İstanbul 2001.
  • Özcan, Serpil. 19. Yüzyıl İstanbul Tekkeleri ve Mekânsal Konumlanışları. İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 2020.
  • Sıçrayık, Anılcan. İstanbul’da Eski Eserler Tahribi (1908-1938). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 2019.
  • Sümbül, Muzaffer. “Ramazanoğlu Ailesinden Bir Ozan: Hasibe Ramazanoğlu”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri. 542-562. Adana: Çukurova Üniversitesi Yayını, 2012.
  • Şahin, Süreyya. Maltepe ve Kartal İlçelerindeki Halkın Türk Halk Müziği ile Olan İlişkileri. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 1999.
  • Şapolyo, Enver Behnan. Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul 2004. Şehsuvaroğlu, Halûk Y. Asırlar Boyunca İstanbul Sarayları-Camileri-Abîdeleri-Çeşmeleri.İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi 1953.
  • Takır, Özlem. Ali Rıza Öge’nin Kaydettiği Şiir Mecmuası Üzerine Tetkik (541-700. Sayfalar)- İnceleme ve Metin. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas, 2018.
  • Tanman, M. Baha. “Daver Baba Tekkesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. III/5. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı’nın Ortak Yayını, 1993.
  • Tanman, M. Baha. İstanbul Tekkelerinin Mimari ve Süsleme Özellikleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Doktora Tezi. İstanbul 1990. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. I. Ankara 1972.
  • Yüksel, Müfid. “Eyüp-Karyağdı Baba Bektâşî Tekkesi (Hafız Baba Dergâhı)”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla 9. Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler (13-15 Mayıs 2005). 194-223. İstanbul 2005. Yüksel, Müfid. Bektaşilik ve Mehmed Ali Hilmî Dedebaba. İstanbul: Bakış Yayınları 2002.
APA Maden F, Kaya S, özyol e, Gürel H (2022). MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. , 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
Chicago Maden Fahri,Kaya Serkan,özyol erdal,Gürel Hasan Basri MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. (2022): 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
MLA Maden Fahri,Kaya Serkan,özyol erdal,Gürel Hasan Basri MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. , 2022, ss.228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
AMA Maden F,Kaya S,özyol e,Gürel H MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. . 2022; 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
Vancouver Maden F,Kaya S,özyol e,Gürel H MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. . 2022; 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
IEEE Maden F,Kaya S,özyol e,Gürel H "MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ." , ss.228 - 257, 2022. 10.34189/hbv.104.013
ISNAD Maden, Fahri vd. "MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ". (2022), 228-257. https://doi.org/10.34189/hbv.104.013
APA Maden F, Kaya S, özyol e, Gürel H (2022). MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (104), 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
Chicago Maden Fahri,Kaya Serkan,özyol erdal,Gürel Hasan Basri MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi , no.104 (2022): 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
MLA Maden Fahri,Kaya Serkan,özyol erdal,Gürel Hasan Basri MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol., no.104, 2022, ss.228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
AMA Maden F,Kaya S,özyol e,Gürel H MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2022; (104): 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
Vancouver Maden F,Kaya S,özyol e,Gürel H MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2022; (104): 228 - 257. 10.34189/hbv.104.013
IEEE Maden F,Kaya S,özyol e,Gürel H "MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, , ss.228 - 257, 2022. 10.34189/hbv.104.013
ISNAD Maden, Fahri vd. "MALTEPE BAŞIBÜYÜK KÖYÜ DAVER BABA/KERİME NİNE TEKKESİ". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 104 (2022), 228-257. https://doi.org/10.34189/hbv.104.013