TY  - JOUR
TI  - AHMET BAYTURSINULI’NIN TİL QURAL İSİMLİ GRAMERİNDEKİ ÇATI KONUSUNUN ÇAĞDAŞ KAZAK GRAMERLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
AB  - Kazak edebiyatının en önemli simalarından biri olan Ahmet Baytursınulı edebiyatçı kimliğinden ziyade âlim kimliğiyle tanınan bir şahsiyettir. Kazak edebiyatını tanıtan ilk eseri yazmış, Arap alfabesini Kazak Türkçesi fonetiğine uydurmuş, okullar için kitaplar yazmış ve Kazakçanın ilk grameri olan Til Qural’ı kaleme almıştır. Baytursınulı’nın yazdığı Til Qural Kazak Türkçesi dil bilgisi sahası için bir ilktir. O zamana kadar Nogay ve Rus gramer kaidelerine göre yetişen Kazak gençlerinin, Kazakçanın kurallarını bilmesi gerektiğini düşünen Baytursınulı bu eseri yazmıştır. Üç cilt olarak çıkan eser bugüne kadar defalarca basılmış, çağdaş Kazak gramerlerine kaynaklık etmiştir. Bugün çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde Baytursınulı’nın bu eserinde ürettiği terimler kullanılmaktadır. Baytursınulı, Til Qural’da neredeyse bütün gramer konularına değinmiştir. Bu konulardan biri de çatı meselesidir. Baytursınulı çatı terimini etis kelimesi karşılar ve geçişli, geçişsiz, işteş, dönüşlü, oldurgan, ettirgen, edilgen, işteş-oldurgan, tekrarlanma ve şiddetlenme olmak üzere toplam on çatıdan bahseder. Bu çatıları tanımlar ve bu çatılara dair örnekler verir. Çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde de çatı meselesi ayrıntılı olarak işlenmiştir. Bu mesele işlenirken Til Qural’daki bazı çatılar bu kategoriye dâhil edilmemiştir. Ancak Til Qural’da olmayan bazı yeni terimler üzerinde durulmuş, konu daha ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Bu çalışmada Baytursınulı’nın Til Qural isimli gramerindeki çatı bahsi çağdaş Kazak Türkçesi gramerleri ile karşılaştırılacak, benzer ve farklı yönler gösterilmeye çalışılacaktır.
AU  - BALCİ, Onur
DO  - 10.21563/sutad.1222269
PY  - 2022
JO  - Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi
IS  - 56
SN  - 2458-9071
SP  - 239
EP  - 263
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/1166496
ER  -