Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 486 - 499 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29000/rumelide.1283691 İndeks Tarihi: 06-05-2023

30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği

Öz:
Günümüzde ilgi odağı hâline gelen halk hekimliği Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Modern tıbbın gelişim göstermediği dönemlerde hastalıkları önlemek / sağaltmak için doğanın sunduğu olanaklar ve hayat tasavvurunun meydana getirdiği inanışlar halk hekimliği uygulamalarının ortaya çıkmasında ve gelişmesinde etkili olmuştur. Anadolu’da halk hekimliği etrafında şekillenen belli bir kültür söz konusudur. Bu kültür halk hekimliğinin temel kurumu olan ocaklar aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarılmakta, gelenekten geleceğe devam ettirilmektedir. Halk hekimliği kültürünün sürdürülebilirliği halk hekimi olan ocak/ocaklılar tarafından sağlanmaktadır. Ocaklılar sadece bir hastalığa bakabileceği gibi birden çok hastalığı da sağaltabilmektedir. Günümüzde ocakların / ocaklıların sayısı git gide azalmaktadır. Bu durumun çeşitli nedenleri vardır. Modern tıp imkânlarının gelişmesi ve tıbbi hizmetlere ulaşma imkânlarının kolaylaşması, inanca dayalı olan halk hekimliği uygulamalarının batıl olarak değerlendirilmesi, doğal yöntemlerin iyileştirici gücüne inanılmaması, çeşitli nedenlerden dolayı gençlerin halk hekimliğini yapmak istememeleri bunlardan bazılarıdır. Bu çalışmada halk hekimliği kültürünü sürdüren ve gelecek kuşaklara aktarmada önemli roller üstlenen halk hekimlerinin günümüzdeki varlığı ve halk hekimliğine yönelik gerçekleştirdikleri uygulamalar Akhisar / Arabacıbozköy örneği üzerinden değerlendirilmiştir. Çalışmada derleme ve tahlil yöntemi kullanılmıştır. Yaşayan halk hekimlerinin güncel uygulamaları tespit edilmiştir. Bu uygulamalardan büyük bir kısmının gelenekten gelen uygulamalar olduğu, bazılarınınsa günümüze uyarlandığı görülmektedir. Arabacıbozköy’de tespit edebildiğimiz on ocak bulunmaktadır. Önceki yıllarda ocak sayısının daha fazla olduğu, günümüze doğru gittikçe azaldığı gözlemlenmiştir. Çalışmanın amacı UNESCO’nun “kültürün sürdürülebilirliği” politikasından hareketle yaşayan halk hekimlerini ve güncel halk hekimliği uygulamalarını kayıt altına alarak gittikçe kaybolan bir geleneği görünür kılmak, halk hekimliği üzerine yapılacak karşılaştırmalı çalışmalara yeni bir kaynak sunmaktır.
Anahtar Kelime:

Living folk healers and folk medicine practices: The example of Arabacıbozköy

Öz:
Folk medicine is referred to as “complementary medicine” or “alternative medicine”. Folk medicine, which has become the center of attention today, has a significant place in Turkish culture. During the times, when modern medicine did not appear yet, the chances that natüre offers to prevent or cure diseases and the idea of life that led to beliefs played a huge role in the emergence and development of folk medicine practices. There is a specific culture shaped around folk medicine in Anatolia. This culture has been passed down from generation to generation through the hearths, which are the fundamental institution of folk medicine, and maintained from tradition to the future. The sustainability of folk medicine culture is ensured by the hearths / the hearth members, who are folk healers. Not only can the hearth members treat one disease, but they can also offer a cure for more than one disease at the same time. Today, the number of the hearths / the hearth members is gradually decreasing. There are several reasons for this situation. Some of these are the development of modern medical facilities and the ease of Access to medical services, the acceptance of religious folk medicine practices as superstitious, the disbelief in the healing power of natural methods, and the unwillingness of young people to practice folk medicine for several reasons. In this study, the current existence of folk healers, who maintain folk medicine culture and play a significant role in transferring it to future generations, and their practices for folk medicine were examined through the example of Akhisar / Arabacıbozköy. The compilation and analysis methods were used in the study. Current practices of living folk healers were determined. It is clear that most of these practices are traditions, and some of these have been adapted to the present conditions. While there was no change in religious treatment methods, it was found that traditional practices were renewed and repeated by making use of modern medicine and technology in other methods. Treating warts via video call and using medical drugs and materials such as aspirins and bandages are examples of this situation. There are eleven hearth members that we could find in Arabacıbozköy. It was observed that the number of the hearth members was higher in the previous years, but this number gradually decreased since there was no one to maintain the hearth culture after the members' death. This study aims to bring the gradually dying tradition to light by recording the living folk healers and current folk medicine practices based on the "sustainable development" policy of UNESCO and to present a new source for comparative studies on folk medicine.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acıpayamlı, O. (1969). “Türkiye folklorunda halk hekimliği ve özellikleri". AÜDTCF dergisi, 26, 1-2.
  • Altan, S. (2000). Manisa tıp folkloru/Manisa Yörük köylerinde bilinen halk tedavileri. İzmir: Emek Matbaası.
  • Alptekin, A. B. (2005). "Türk halk hikâyelerinde halk hekimliği", Millî Folklor, 86, 5-19.
  • Artun, E. (2005). Türk halk bilimi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
  • Atnur, G. (2010). "Sibirya’daki bazı Türk boylarının destanlarında halk hekimliği uygulamaları". Bilig, 55, 51-70.
  • Başaran U. (2021). “Geleneksel sağaltma yöntemlerinde toprağın kullanımı üzerine”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 1-10.
  • Baytop, T. (1985). Türk eczacılık tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
  • Boratav, P. N. (1997). 100 soruda Türk folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Çıblak, N. "Çukurova’da halk hekimliği ve ilgili uygulamalarda eski Türk inançlarının izleri”. Türk Kültürü, 507-508, 199-214.
  • Durbilmez, B. “Anadolu’da yaşayan halk hekimi kamlar / şamanlar: ocaklılar”. Türkmen Bilgesi Fikret Türkmen Armağanı. (hzl. İ. Dilek- F. Türker), Ankara: TKAE Yayınları.
  • Durbilmez, B. (2018). Âşık edebiyatı ve Taşpınarlı halk şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Duvarcı, A. (1990). “ Halk hekimliğinde ocaklar”, Millî Folklor, 7, 34-38.
  • Eliade, M. (1999). Şamanizm. (çev. İsmet Birkan), İstanbul: İmge Kitabevi.
  • Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • Gökçen, İ. (1946). 16. ve 17. asır sicillerine göre Saruhanʼda Yürük ve Türkmenler. İstanbul: Marifet Basımevi.
  • Hufford, D. J. (20007). "Halk Hekimleri". (çev. Mustafa Sever), Millî Folklor, 73, 73-80.
  • Köse, N. (2004). "Kırgızların halk hekimliği ile ilgili bazı pratikleri hakkında". Prof. Dr. Abdurrahman Güzel’e Armağan. Ankara: Gazi Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
  • Ocak, A. Y. (1992). Menakıpnameler. Ankara: TTK Yayınları.
  • Roux, J. P. (1998). Türklerin ve Moğolların eski dini. (çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul: İşaret Yayınları.
  • Sakaoğlu, S. (1986). “Şifalı bitkiler ve Erzurum’da bir baharatçı”. Türk Folkloru Araştırmaları, Ankara: G.Ü. Basım-Yayın Yüksekokulu Basımevi, 161-174.
  • Seyidoğlu, B. (2002). Mitoloji üzerine araştırmalar / metinler ve tahliller. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Yaylagül, Ö. (2014). "Anadolu’da yaşayan halk hekimliği uygulamalarının eski ve orta Türkçe tıp metinlerindeki temelleri". Millî Folklor, 103, 48-58.
  • Zorluer, S. (2018). Çayıralan (Yozgat) yöresinde halk hekimliği ve halk inançları. Kayseri: ERÜ SBE YLT.
  • Kaynak kişiler
  • KK1: Feride Sarıyol, 60 yaşında, İlkokul Mezunu, 19 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK2: Fatma Cambaz, 67 yaşında, İlkokul Mezunu, 19 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK3: Ümmühan Doğru, 72 yaşında, İlkokul Mezunu, 19 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK4: Hatice Gezer, 93 yaşında, İlkokul Mezunu, 22 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK5: Hüsnü Onur, 55 yaşında, İlkokul Mezunu, 20 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK6: Mürşide Dinç, 69 yaşında, İlkokul Mezunu, 20 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK7: Rabia Karakum, 83 yaşında, İlkokul Mezunu, 21 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK8: Aysel Doğru, 48 yaşında, İlkokul Mezunu, 22 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK9: Mehmet Erten, 73 yaşında, İlkokul Mezunu, 21 Ağustos 2022, Manisa / Akhisar Arabacı-bozköy.
  • KK10: Kaynak kişi kimliğini vermek istemediği için açık kimlik bilgisi yazılmamıştır.
APA gümüş ş (2023). 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. , 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
Chicago gümüş şule 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. (2023): 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
MLA gümüş şule 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. , 2023, ss.486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
AMA gümüş ş 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. . 2023; 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
Vancouver gümüş ş 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. . 2023; 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
IEEE gümüş ş "30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği." , ss.486 - 499, 2023. 10.29000/rumelide.1283691
ISNAD gümüş, şule. "30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği". (2023), 486-499. https://doi.org/10.29000/rumelide.1283691
APA gümüş ş (2023). 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (33), 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
Chicago gümüş şule 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi , no.33 (2023): 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
MLA gümüş şule 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, vol., no.33, 2023, ss.486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
AMA gümüş ş 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (33): 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
Vancouver gümüş ş 30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (33): 486 - 499. 10.29000/rumelide.1283691
IEEE gümüş ş "30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği." RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, , ss.486 - 499, 2023. 10.29000/rumelide.1283691
ISNAD gümüş, şule. "30. Yaşayan halk hekimleri ve halk hekimliği uygulamaları: Arabacıbozköy örneği". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 33 (2023), 486-499. https://doi.org/10.29000/rumelide.1283691