Ebü’l-‘Aynâ Arap mizah tarihinin en önde gelen simalarından biridir. Asmaî ve Ebu Zeyd el-Ensarî gibi Arap dili üstatlarından ders almış, âmâ bir edip ve nüktedandır. Halife Mütevekkil-alellah’ın nedimi olduktan sonra edebiyat mahfillerinde şöhrete kavuşan Ebü’l-‘Aynâ ’nın edebi kişiliği geniş bir yelpazeye sahiptir. Bir edip, şair ve ahbâr râvisi olarak dikkat çekmekle birlikte onu öne çıkaran en temel özelliği mizahçılığı ve nüktedan kişiliğidir. Klasik Arap edebiyatı kaynaklarında okurları hâlâ güldüren çok sayıda anekdot malzemesi Ebü’l-‘Aynâ imzası taşımaktadır. Kıvrak zekâsı ve dil ilimlerindeki maharetinin ürünü olan nükteleriyle hem yaşadığı çağa damga vurmuş hem de müteakip dönemlerin mizah kültürüne etki etmiştir. Ebü’l-‘Aynâ anekdotlarının başlıca iki konusu makalemizin de eksenini oluşturan “medih” ve “hiciv” temalarıdır. Bu temalar ona ait anekdotlara göz atan herkesin rahatlıkla fark edeceği kadar belirgindir. O gerçekten de usta bir meddah ve dost düşman herkesin sivri diline düşmekten korktuğu amansız bir hiciv ustasıdır. Nitekim makam sahiplerine düzdüğü methiyeler sayesinde yüksek mertebelere erişip hatırı sayılır caizeler almış; diğer taraftan da can yakıcı hicivleriyle hasımlarının korkulu rüyası olmuştur. Onu ayrıcalıklı kılan en önemli özelliklerden biri de Kur’ân-ı Kerîm ayetlerinden iktibasla nükte üretme sanatındaki yetkinliğidir. Bu makale Ebü’l-‘Aynâ ’nın edebi kişiliğiniَmedih ve hicivleriَ bağlamında ele alacak, onu medih ve hiciv ustası kılan temel etkenlere odaklanacaktır. Sunacağımız zengin örnekler sayesinde Ebü’l-‘Aynâ ’nın dil ilimlerindeki enginliği, güçlü hafızası, hazırcevaplığı ve tüm bu meziyetlerinin medih ve hicivlerindeki yansımaları görülecektir.