Yıl: 2023 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 115 - 131 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.55666/folklor.1256992 İndeks Tarihi: 08-05-2023

BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ

Öz:
Toplum, tarihsel bir süreç içerisinde sınırları çizilmiş bir bölgede yaşayan ve ortak bir unsur etrafında birleşmiş insanlar topluluğudur. İnsan, ilk zamanlardan beri yaşamını devam ettirebilmek adına diğer bireylerle iletişim kurmak zorunda kalmıştır. İletişim kurarak sosyalleşen insan, göçebe olduğu dönemden beri kültür üretmiştir. Bu süreçte insanlar kültürel ortamlarda çeşitli kültür ürünleri meydana getirmişlerdir. Sözlü gelenekler ve anlatımlar içerisinde yer alan kültür ürünleri; mit, destan, masal, efsane, halk hikâyeleri vb. halk anlatısı türleridir. Türlerin tamamı meydana getirildikleri dönemlerdeki olayları zihinsel kodlamalar aracılığıyla bugüne taşırlar. Bu bağlamda sözlü kültür ortamındaki önemli olan pek çok unsur yeniden üretilmiş ve bugüne kadar gelerek kendini korumuş olur. Masal da toplumların kültürel kodlamalarının ortaya çıkarılması ve kültürel mirası gelecek kuşaklara taşıması bakımından oldukça önemli bir türdür. Masallar bir toplumun maddi ve manevi değerleri gibi pek çok unsuru hakkında bilgi verebilir. İnsan, doğduğu kültür çevresi vasıtasıyla edindiği kültürel kimliği ile birlikte maddi ve manevi değerleri keşfetmeye başlar. Anadolu masallarının zengin kültür unsurları ve çeşitliliği de bize; o bölgede yaşayan toplumun yapısı, örf-adet, gelenek, inanç ve değer yargılarına dair bilgiler verir. Masallar tüm bunları topluma aktarmada kültürel bir araç görevi üstlenirler. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birçok kültürel değerimiz gibi masal arka planda kalmasına rağmen kültür taşıyıcılığı görevini hâlâ sürdürür. Bu bağlamda Batı Anadolu’da anlatılan masallarda kültür taşıyıcılığı işlevinin çok iyi yerine getirildiğini görebiliriz. Bu sebeple Batı Anadolu çalışmada coğrafi sınır olarak belirlenmiş olsa da aslında kültürel bir havza olarak yer alır. Masallarda sosyal ve kültürel açıdan belirginleşip kalıplaşarak önemli roller üstlenen tipler bulunur. Bu tiplerin içerisinde yer alanlardan biri de çalışmamızın konusunu oluşturan kurnaz tipidir. Bu çalışmada, kurnaz ve kurnazlık kavramları anlam karmaşıklığı oluşturan olumsuz tip kavramlarından ayrılarak; kurnaz tipin toplumun temel değerleri arasındaki yeri “İşlevsel Yöntem” aracılığıyla öne çıkarılmıştır. Aynı zamanda kurnaz tipin Batı Anadolu Bölgesi’ndeki masal geleneği içerisindeki var oluşu tespit edilmiştir. Bölgedeki masallarda kurnaz tipin yaptığı eylemlerde kurnazlığı ortaya çıkaran nedenler, kurnazlık yapmak için başvurulan yöntemler, kurnazlığın işlevleri incelenmiştir.
Anahtar Kelime: Batı Anadolu Masal Kurnaz Tipi İşlev

CUNNING TYPE IN WESTERN ANATOLIAN TALES AND ITS FUNCTIONS

Öz:
A society is a group of people living in an area whose boundaries have been historically established and who are united by a common theme. Since the beginning of time, people have had to talk to other people in order to survive. Humans, socializing through communication, have produced culture since their existence. In this process, humans have produced a variety of cultural assets in cultural contexts. Oral traditions and expressions include myths, epics, legends, folk tales, and other popular narratives. All of these types carry the events of the time in which they were created into the present through mental encoding. In this context, many important elements of the environment of oral culture have survived, reproduced and preserved. The folk tale is also a very important genre in revealing the cultural codes of societies and passing on their cultural heritage to future generations. Tales can provide information about many elements of a society, such as material and spiritual values. Man begins to discover material and spiritual values along with the cultural identity acquired through the cultural environment into which he was born. The richness of cultural elements and the diversity of Anatolian folk tales also tell us: they reveal the structure of the society living in this region, customs, traditions, beliefs and value judgments. Folk tales serve as a cultural tool to convey all this to society. Today, with the development of technology, folk tales, like many of our cultural values, have faded into the background. But the tale retains its role as a cultural vehicle. The cultural carrier function continues in the tales told in Western Anatolia, which is the area of this study and which is a cultural basin. In folk tales, there are types that take on important roles by becoming socially and culturally distinct and stereotyped. One of these types is the cunning type, which is the subject of our study. In this study, in which the tales in Western Anatolia are taken as a sample, the concepts of cunning and cunning are separated from the negative type concepts that create meaning complexity; The place of the cunning type among the basic values of the society is highlighted through the “Functional Method”.At the same time, the presence of the type of cunning in the fairy tale tradition of the region of Western Anatolia is established. The reasons that reveal the cunning in the actions of the cunning type in the fairy tales of the region, the methods used to be cunning, and the functions of cunning are examined.
Anahtar Kelime: Western Anatolia Folk Tale Cunning Type Function

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ADAY, E. ve AKÇAALAN, H. (2018). “Masalları Yeniden İşlevsel Kılmak: “Masal Evi” Projesi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 55, 237-246.
  • ALPTEKİN, A. B. (2002). Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • ARSLAN, M. (2008). Denizli Yöresinden Derlenmiş Masallar (İnceleme-Metinler). Denizli: Zirve Yayınları.
  • BAHADUR, Y. (2017). Uşak’tan Derlenen Masallar Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • BASCOM, W. (2014).“Folklorun Dört İşlevi”. (Çev. Ferya Çalış), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar II,Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
  • ÇAKICI, E. (2015). Bilecik İli Söğüt İlçesi Küre Köyü Folkloru. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • ÇELEPİ, M. S. (2016). “Anadolu’da Toplumsal Kimliğin İnşası ve Dede Korkut Boylarındaki Bireyin Tekamülü”. Hacettepe üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.25, 65-90.
  • ÇELEPİ, M. S. (2016). “Kültürel Bellek Çerçevesinde Ahmet Yesevi İle Anlam Bulan Âlim-Devlet Bütünleşmesi”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.25, 181-198.
  • ÇELEPİ, M. S. (2020). “Toplumsal Anımsamanın Millî Bayramlar ile Gerçekleşmesi: 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı Örneği”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 22, 30-43.
  • ÇELİK, A. (2019). Sağır Köyü Monografisi (Yalvaç-Isparta). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
  • ÇİFTÇİ, K. (2015). Aydın Halk Masalları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • ÇOBANOĞLU, Ö. (2019). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • DALĞAR, E. (2010). Bucak Masalları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • DEMİRBAŞ, S. (2006). Sütçüler Masalları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • DERDİÇOK, N. S. (2012). İzmir Şehrinde Derlenen Masallar Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Lisans Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı.
  • ERGUN, P. (2014). Eskişehir Masalları. Eskişehir: Eskişehir Valiliği Yayınları.
  • ERKEN, F. (2019). Korkuteli İlçesi ve Köyleri Folkloru. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • GÖDE, H. A. (2010). Yalvaç Masalları. Isparta: Fakülte Kitabevi.
  • KAPLAN, M. (1985). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar III: Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • KUMARTAŞLIOĞLU, S (2006). Balıkesir Masallarında Tip ve Motif Araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • MERİÇ, C. (2019). Bayramiç Folkloru. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • ÖLMEZ, E (2014). Domaniç Masallarının Propp Metoduna Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • ÖNAL, M. N. (2011). Muğla Masalları. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
  • ÖZÇELİK, M. (2004). Afyonkarahisar Masalları Araştırma-İnceleme-Metin. Isparta: Fakülte Kitabevi.
  • SAKAOĞLU, S. (1973). Gümüşhane Masalları (Metin Toplama ve Tahlil). Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
  • SEVİNÇ, A. (2022). Kuzeybatı Bursa Masalları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • TUNÇ, T. (2008). Manisa Masalları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • TÜRKER, E. (2010). Çan Yöresi Halk Bilimi Ürünleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • UYSAL, Y. (2008). Gazipaşa’da Folklor ve Halk Edebiyatı Ürünleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • YAVUZ, M. H. (2013). Masallar ve Eğitimsel İşlevleri. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
  • YILDIRIM, E. Ü. (2006). Senirkent-Uluborlu Yöresi Halk Edebiyatı Mahsulleri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • İnternet Kaynakları
  • *URL-1: https://sozluk.gov.tr/ Masal (Erişim Tarihi: 20.02.2023)
  • *URL-2: https://sozluk.gov.tr/ Kurnaz (Erişim Tarihi: 21.02.2023)
APA YILMAZ A, ÇELEPI M (2023). BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. , 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
Chicago YILMAZ Ayşe Nur,ÇELEPI MEHMET SURUR BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. (2023): 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
MLA YILMAZ Ayşe Nur,ÇELEPI MEHMET SURUR BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. , 2023, ss.115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
AMA YILMAZ A,ÇELEPI M BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. . 2023; 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
Vancouver YILMAZ A,ÇELEPI M BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. . 2023; 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
IEEE YILMAZ A,ÇELEPI M "BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ." , ss.115 - 131, 2023. 10.55666/folklor.1256992
ISNAD YILMAZ, Ayşe Nur - ÇELEPI, MEHMET SURUR. "BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ". (2023), 115-131. https://doi.org/10.55666/folklor.1256992
APA YILMAZ A, ÇELEPI M (2023). BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. Folklor akademi dergisi (Online), 6(1), 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
Chicago YILMAZ Ayşe Nur,ÇELEPI MEHMET SURUR BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. Folklor akademi dergisi (Online) 6, no.1 (2023): 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
MLA YILMAZ Ayşe Nur,ÇELEPI MEHMET SURUR BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. Folklor akademi dergisi (Online), vol.6, no.1, 2023, ss.115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
AMA YILMAZ A,ÇELEPI M BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. Folklor akademi dergisi (Online). 2023; 6(1): 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
Vancouver YILMAZ A,ÇELEPI M BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ. Folklor akademi dergisi (Online). 2023; 6(1): 115 - 131. 10.55666/folklor.1256992
IEEE YILMAZ A,ÇELEPI M "BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ." Folklor akademi dergisi (Online), 6, ss.115 - 131, 2023. 10.55666/folklor.1256992
ISNAD YILMAZ, Ayşe Nur - ÇELEPI, MEHMET SURUR. "BATI ANADOLU MASALLARINDA KURNAZ TİPİ VE İŞLEVLERİ". Folklor akademi dergisi (Online) 6/1 (2023), 115-131. https://doi.org/10.55666/folklor.1256992