CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875)
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 70 Sayfa Aralığı: 613 - 666 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.57083/adaletdergisi.1285809 İndeks Tarihi: 03-08-2023
CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875)
Öz: Ceride-i Mehâkim, Divan-ı Ahkâm-ı Adliye Reisliği nezareti altında 1873 yılında neşrine başlanan bir hukuk dergisidir. Bu çalışmada Ceride-i Mehâkim’in 1873-1875 yılları arasındaki sayıları konu edilmiştir. Bu tarih aralığında çıkan yüz yirmi beş sayı incelenmiş, incelenenler arasından elli sayının künyesi hazırlanmıştır. Listelenen elli sayı çerçevesinde, ceridede yayınlanan Divan’ın ceza ve hukuk temyiz dairelerince verilen kararlar, yasal düzenlemeler, ilanlar ve sair metinler, barındırdıkları konulara, kişilere, müesseselere göre tetkik ve tahlil edilmiştir. Buna göre; ceride yayın hayatına Osmanlı hukukunda Tanzimat olarak adlandırılan hukuki reformların yapıldığı bir dönemde başlamıştır. Bu dönemde Osmanlı Devleti idarecilerinin hazırlamış olduğu yasal düzenlemeler, bu yasal düzenlemelerle tanınan nizamiye ve ticaret mahkemeleri gibi mahkemeler, istinaf ve temyiz divanları ile özel olarak Divan-ı Ahkâmı Adliye, Osmanlı hukuk reformunun akla gelen en temel unsurlarıdır. Ceride bu bağlamda ele alınmış, ihtiva ettiği mahkeme kararlarıyla dönemin hukuki gelişmelerini birinci elden yansıtan, zengin içerikli ve hukuk tarihi disiplini için yoğun malzeme barındıran bir dergi olduğu sonuçlarına varılmıştır. Öte yandan ceridenin ilk sayılarının hukuk uygulamasına yol göstermek amacıyla çıkartılmıştır. Bu amaçla bağlantılı olarak ilk sayılarda mahkeme kararları mevzuattan çok daha fazla sayıda yer almıştır. Mahkeme kararlarının ise daha çok özel hukukla ilişkili olduğunu söylemek mümkündür.
Anahtar Kelime: The Analysis of Ceride-i Mehâkim in the Context of Tanzımat Era of Ottoman Law (1873-1875)
Öz: Ceride-i Mehâkim is a law journal that started to be published in 1873 under the supervision of the Divan-ı Ahkâm-ı Adliye. In this study, the issues of Ceride-i Mehâkim between 1873 and 1875 are discussed. One hundred and twenty-five issues published in this date range were examined, and the tags of fifty issues were prepared among the examined ones. Within the framework of the fifty listed numbers, the decisions, legal regulations, announcements and other texts issued by the Divan's criminal and civil appeal chambers published in the journal have been examined and analyzed according to the subjects, persons and institutions they contain. According to this; Ceride began its publication life in a period of legal reforms called Tanzimat Era in Ottoman Law. In this period, the legal regulations prepared by the Ottoman State administrators, courts such as nizamiye and commercial courts recognized by these legal regulations, courts of istinaf and temyiz (appeal), and in particular the Divan-ı Ahkâm-ı Adliye are the most basic elements of the Ottoman legal reform. Ceride is discussed in this context. It has been concluded that Ceride is a journal that reflects the legal developments of the period at first hand with the court decisions .It contains, rich in content and contains intense material for the discipline of legal history. On the other hand, the first issues of Ceride were issued to guide the legal practice. In connection with this purpose, in the first issues, high court decisions took place much more than the legislation. It is possible to say that court decisions are mostly related to private law.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmet Cevdet Paşa, Tezakir (19. Yüzyılda Osmanlı Devlet Yönetimi), C.3, haz. Seyit Ali Kahraman, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2019.
- Akgündüz A, İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı-Kamu Hukuku, C.1, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011.
- Akgündüz M, “Osmanlı Devleti’nde Şeyhülislamlığa Bağlı Bir Birim Olarak Meclis-i Tetkikat-ı Şer’iyye”, S. 21, 2004, EKEV Akademi Dergisi, ss. 167-172.
- Akyılmaz S G, “Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Hukuki Statüsü’, Osmanlı Toplum Yapısı ve Millet Sistemi, Nejla Günay (ed.), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2020.
- Aksu C, “Dâr-ı Şûrâ-yı Askeri (Kuruluşundan 1876 Yılına Kadar)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih (Yakınçağ Tarihi) Anabilim Dalı, Ankara, 2004.
- Attar F, İslam Yargılama Hukukunun Esasları, 3. Baskı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2019.
- Aydın M A, Türk Hukuk Tarihi, 18. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2021.
- Bayındır A, İslam Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması), Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul, 2015.
- Bozkurt G, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2020.
- Cin H / Akgündüz A, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2017.
- Cin H / Akyılmaz S G, Türk Hukuk Tarihi, 13. Baskı, Sayram Yayınları, Konya, 2021.
- Devellioğlu F, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 33. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara, 2017.
- Doğangüzel S B, “Tanzimat Döneminin Şeriye Mahkemeleri ve Kadıların Değişim Sürecine Etkisi”, S. 62-63, 2019, Adalet Dergisi, ss. 49-66. Düstur, Tertip I, C. 1, C. 4.
- Ekinci E B, “Tanzimat Devri Osmanlı Mahkemeleri”, Y. 6, S. 31, 2000, Yeni Türkiye, ss. 764-773.
- Ekinci E B, “Osmanlı Hukukunda Mahkeme Kararlarının Kontrolü (Klasik Devir)”, C. LXV, S. 244’ten ayrı basım, 2001, Belleten, ss. 958-1005.
- Ekinci E B, “Osmanlı Devleti’nde Mahkemeler ve Kadılık Müessesi Literatürü”, C. 3, S. 5, 2005, TALİD, ss. 417-439.
- Ekinci E B, “XIX. Yüzyılda Osmanlı Mahkemelerinin Dönüşümü”, S. 62-63, 2019, Adalet Dergisi, ss.115-133.
- Ekinci E B, Osmanlı Hukuku, 7. Baskı, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, 2021.
- Gedikli F, “Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şer`iyye Sicilleri”, 2005, TALİD, ss. 187-213.
- Gedikli F, "Şer’iye Sicillerinin Hukuk Tarihi Açısından Önemi ve Sicillere Dayalı Araştırmalar", Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, A. Akyıldız / Ş. T. Buzpınar / M. Sinanoğlu (ed.), İSAM, İstanbul, 2007, ss.187-213.
- Gedikli F, Şura-yı Devlet, Belgeler, Biyografik Bilgiler ve Örnek Kararlarıyla, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
- Karataş A V, “II. Abdülhamid Döneminde Basın Hürriyeti”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara, 2017.
- Karataş A V, “Divan-ı Hümayun ile Paşa Divanının Karşılaştırılması - Manisa Şehzâde Sarayı Dîvânı Örneği”, S. 62-63, 2019, Adalet Dergisi, ss. 235-264.
- Kaya S, “Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuası”, C. 3, S. 5, 2010, TALİD Türk Hukuk Tarihi Sayısı, ss. 379-416.
- Kayar B, “Osmanlı Yargı Teşkilatında Naib”, S. 1, 2020, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, ss. 189-234.
- Kayar B, Tanzimat Dönemi Osmanlı Hukuk Reformları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
- Kenanoğlu M M, Osmanlı Ticaret Hukuku, Lotus Yayınları, Ankara, 2005.
- Kılınç A/ Karakaya H, “Batılı Devletlerin Karma Ticaret Mahkemelerinde Mecelle’nin Uygulanmasına Yönelik Eleştirilerinin Değerlendirilmesi”, C. 2, S. 1, 2022, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, ss. 59-89.
- Kılınç A/ Kayar B, “Osmanlı Yargılama Hukukunda “Şuhûdü’l Hâl”in Fonksiyonunu Yeniden Değerlendirme Gerekliliği”, S. 62-63, 2019, Adalet Dergisi, ss. 33-48
- Kılınç A/ Öztürk M N, “Osmanlı Yargılama Hukukunda Şuhûdü’l- Hâlin Statü ve Mesleklerinin Tahlili”, C. 4, S. 1, 2021, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 185-205.
- Kılınç A/ Yıldırım D, “Tanzimat Dönemi Dualist Hukuk Yapısının Şahsa Karşı İşlenen Suçlara Yansıması”, Necmettin Erbakan Hukuk Araştırmaları Kamu Hukuku, Nuran Koyuncu / Abdülkadir Yıldız (ed.), Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, Konya, 2021, ss.171-231.
- Kılınç A, “Osmanlı Devleti’nde Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Olarak Muslihun: Osmanlı Arabuluculuğu”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, C.2, Fethi Gedikli (ed.), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016, ss. 15-81.
- Kılınç A, “Çocuk Düşürtme Suçunun 17’nci Yüzyıl İstanbul’undaki Görünümü”, C. 23, S. 38, 2018, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 31-84.
- Kılınç A, Osmanlı Yargılama Hukukunda Bilirkişilik, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
- Mumcu A, Divan-ı Hümayun, 5. Baskı, Phoenix Kitabevi, Ankara, 2020
- Ortaylı İ, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, 13. Baskı, Kronik Kitap, İstanbul, 2020.
- Seyitdanlıoğlu M, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
- Şemsettin Sami, Kamus-ı Türki, 5. Baskı, Kapı Yayınları, İstanbul, 2011.
- Tanör B, Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), 33. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2020.
- Turan A, Divan-ı Ahkâm-ı Adliye, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
- Uzunçarşılı İ H, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
- Ünal Özkorkut N, “Savcılık, Avukatlık ve Noterlik Kurumlarının Osmanlı Devleti’ne Girişi”, C. 52, S. 4, 2003, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 147-154.
- Ünal Özkorkut N, “Kapitülasyonların Osmanlı Devleti’nin Yargı Yetkisine Getirdiği Kısıtlamalar”, C. 53, S. 2, 2004, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.83-94.
- Ahıshalı R, "Muhzır", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/muhzir (s.e.t. 11.02.2023).
- Aydın MA, "Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/divan-i-Ahkâm-i-adliyye (s.e.t. 28.02.2023).
- İpşirli M, "Mülâzemet", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mulazemet (s.e.t. 10.02.2023).
- Kenanoğlu M M, "Nizâmiye Mahkemeleri", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/nizamiye-mahkemeleri (s.e.t. 28.02.2023).
- Öztürk S, "Kassâm", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kassam (s.e.t. 11.02.2023).
- Yazıcı N, "Takvîm-i Vekâyi‘", TDV İslâm Ansiklopedisi,
- https://islamansiklopedisi.org.tr/takvim-i-vekayi (s.e.t. 24.02.2023).
- https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/ (s.e.t. 15.02.2023)
- https://adaletdergisi.adalet.gov.tr/arsiv.html (s.e.t. 10.02.2023)
- http://katalog.istanbul.edu.tr/client/tr_TR/default_tr/search/detailno nmodal/ent:$002f$002fSD_ILS$002f0$002fSD_ILS:623623/one?qu=HFK0 072296 (s.e.t. 10.02.2023)
| APA | Argunhan B (2023). CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). , 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| Chicago | Argunhan Betül CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). (2023): 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| MLA | Argunhan Betül CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). , 2023, ss.613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| AMA | Argunhan B CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). . 2023; 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| Vancouver | Argunhan B CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). . 2023; 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| IEEE | Argunhan B "CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875)." , ss.613 - 666, 2023. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| ISNAD | Argunhan, Betül. "CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875)". (2023), 613-666. https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| APA | Argunhan B (2023). CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). Adalet Dergisi , (70), 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| Chicago | Argunhan Betül CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). Adalet Dergisi , no.70 (2023): 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| MLA | Argunhan Betül CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). Adalet Dergisi , vol., no.70, 2023, ss.613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| AMA | Argunhan B CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). Adalet Dergisi . 2023; (70): 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| Vancouver | Argunhan B CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875). Adalet Dergisi . 2023; (70): 613 - 666. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| IEEE | Argunhan B "CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875)." Adalet Dergisi , , ss.613 - 666, 2023. 10.57083/adaletdergisi.1285809 |
| ISNAD | Argunhan, Betül. "CERİDE-İ MEHÂKİM’İN TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI HUKUKU BAĞLAMINDA TAHLİLİ (1873-1875)". Adalet Dergisi 70 (2023), 613-666. https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1285809 |
