Yıl: 2022 Cilt: 2 Sayı: 48 Sayfa Aralığı: 153 - 224 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-05-2023

ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ

Öz:
Klasik Türk edebiyatının en önemli edebî ürünlerinden biri olan medhiyeler, bu edebiyatın başlangıcından nihayetine kadar yüzlerce şairin elinde sayısız örneği verilen bir tür olmuştur. Hz. Peygamber’e sunulan Kasîdetü’l-Bürde’den sonra Efendimizin hırkasını kaside şairine hediye etmesi halifeler ve İslam ülkelerindeki sultanlar için örnek olmuş, bu sünneti takip etmek isteyen padişahlar kendilerine sunulan kasideler karşılığında şairlere çeşitli ihsanlarda bulunmuştur. Bu çalışmada da Osmanlı Devleti’nin yükseliş dönemi padişahlarından II. Bayezid (1481-1512)’e sunulan medhiyeler konu edilmiş, T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı’nda bulunan ve hepsi bugüne kadar herhangi bir kaynakta yer almayan Türkçe medhiyeler ilim âlemine sunulmuştur. Devrinde nevruz ve bayramlarda birer kaside sunulmasını şairlere şart koşan II. Bayezid, bu kasideler neticesinde günümüze ulaşan in‘âmât defterlerinden de takip edebildiğimiz kadarıyla şairleri çeşitli in‘âm ve ihsanlarla desteklemiştir. II. Bayezid, kendisi de ‘Adlî mahlasıyla şiirler kaleme alan şair bir padişah olarak bu isteğiyle sadece şairleri şiir yazma konusunda teşvik etmemiş, aynı zamanda gelişme devrindeki Türk edebiyatına ve Türkçeye son derecede önemli bir katkı sağlamıştır. Klasik Türk edebiyatının birincil kaynaklarından tezkirelerin II. Bayezid ve dönemi hakkında yazdıklarına baktığımızda bu durumun son derece açık olduğu görüldüğü gibi arşivden günümüze ulaşan belgelerde ve yine manzumelerde de bu durum müşahede edilebilmektedir. Çalışmada hiçbirisi bugüne kadar yayımlanmamış medhiyelerin metinleri verilip şairlerinin kimliği üzerinde tartışmalar yapılırken Türk edebiyatının ilk kaynaklarından olmasa da arşiv belgelerinin edebiyata katkısının ne derece önemli olduğuna dikkat çekilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

“PRAISE POEMS (MEDHIYYES) WRITTEN FOR BAYEZID II IN TURKİSH ACCORDING TO ARCHIVE DOCUMENTS”

Öz:
Praise poems, one of the most important literary products of classical Turkish literature, have been a genre of which countless examples have been given by hundreds of poets from the beginning to the end of this literature. After Qasidah Burda was presented to the Prophet, the Prophet's gift of his cardigan to the qasidah poet set an example for the caliphs and sultans in Islamic countries, and the sultans who wanted to follow this sunnah donated various gifts to the poets in return for the praise poems presented to them. In this study, the praises presented to Bayezid II (1481-1512), one of the sultans of the rising period of the Ottoman Empire, were discussed, and Turkish praise poems which have not been included in any source so far, have been presented to the attention of the scholars, which are in the archive documents of the Ottoman Archives of the Turkish Republic State Archives and Topkapı Palace Museum. Bayezid II stipulated that poets should present a praise poem in Nawrooz and eids in his period. As a result of these qasidas, Bayezid drowned the poets in various presents and blessings as far as we can follow from the in'amat books that have survived to the present day. Bayezid II himself, as a poet sultan who wrote poems with the penname Adlî, not only encouraged poets to write poetry; but also contributed immensely to Turkish literature and Turkish in the development period. When we look at the writings of tazkiras (collection of biographies), one of the primary sources of classical Turkish literature, about Bayezid II and his period, this situation can clearly be observed in the archival documents and in the poems that have survived today. In this study, while the texts of the praise poems, none of which have been published until now, are given and discussions are made on the identity of their poets, it will be tried to be revealed how important the contribution of archive documents to literature is, although they are not the first sources of Turkish literature.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahterî Mustafa Efendi, Ahterî-i Kebir, Haz. Ahmet Kırkkılıç, Yusuf Sancak, TDK Yay., Ankara 2009.
  • AKKUŞ, Metin, Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası (Edebi Türler ve Tarzlar), Fenomen Yay., Erzurum 2006.
  • ALTUN, Mustafa, İbrâhîm İbn -i Bâlî Hikmet-nâme I, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • ALVAN, Türkan, “Cevherî’nin Sultan II. Bayezid’e Sunduğu Methiyeler”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 2022, 26 (1), 213-234.
  • Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu‘ârâ, Haz. Filiz Kılıç, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2008.
  • AYDEMİR, Yaşar, “Türk Edebiyatında Kaside”, Bilig, 22, 2002, 33-168.
  • Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu‘ârâ, Haz. Aysun Sungurhan, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • CENGİZ, Halil Erdoğan, Yücel, Yaşar, “Rûhî Tarihi,” Belgeler, 1992, 14 (18)’den ayrı basım, 59-472.
  • ÇINAR, Mustafa, “Kaside Nazım Şeklinin Tarihî Gelişimi”, Ekev Akademi Dergisi, 27, 2006, 203-222; DURMUŞ, İsmail, “Methiye”, DİA, 29, 2004, 406-408.
  • DURMUŞ, Tuba Işınsu, “Yöneticilere Sunulan Kasideler Üzerinden Osmanlı Edebî Himâye Geleneğinin Seyri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 25, 2020, 191-275.
  • ERÜNSAL, İsmail, “II. Bâyezid Devrine âit Bir İn‘âmât Defteri”, Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları, Harvard University Press 2008, 51-101.
  • GIYNAŞ, Kamil Ali, Pervâne Bey Mecmuası, Kültür ve Turizm Bakanlığı E- Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • GÖK, İlhan, Atatürk Kitaplığı M.C. O.71 Numaralı 909-933/1503-1527 Tarihli İn‘âmât Defteri (Transkripsiyon-Değerlendirme), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2014.
  • GÖNEL, Hüseyin, “Niyâzî, Abdullah Niyâzî Efendi” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazi-abdullah- niyazi-efendi-mevlana, (Erişim Tarihi: 30.08.2022).
  • ______, Hüseyin, “Niyâzî, Niyâzî Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü , http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazi-niyazi-celebi (Erişim Tarihi: 30.08.2022).
  • ______, Hüseyin, “Niyâzî, Niyâz-i Sirozî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü , http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazi-niyazi-celebi- niyazii-sirozi, (Erişim Tarihi: 30.08.2022).
  • GÜLEÇ, İsmail, “Hz. Peygamber’in Şiire Karşı Tutumu”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 19, 2017, 123-146.
  • İSEN, Mustafa, Künhü’l Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • ______, Mustafa İsen, “Sûzî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/suzi-mdbir, (Erişim Tarihi: 05.09.2022).
  • ______, Mustafa “Akıncılığın Türk Kültür ve Edebiyatına Katkıları”, Türkiye Günlüğü, 1998, 80-86
  • İsmail Beliğ, Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişveran, Bursa 1302.
  • İSPİR, Meheddin, “Medhiyelerin Siyâset-nâme Türü Açısından Değerlendirilmesi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 51, 2004, 111-125.
  • KAPLAN, Yunus, “Şâkirî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü , http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sakiri, (Erişim Tarihi: 10.09.2022).
  • KARA, Hamza, 15. Yüzyıl Memluk Sahası Şairlerinden Rûhî’nin Divânı (İnceleme-Metin), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
  • KARAVELİOĞLU, Murat A., “Klasik Türk Edebiyatında Kaside”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5 (9), 2007, 253-270.
  • KAYA, Hasan, Adlî Sultan II. Bayezit, İdeal Kültür Yay. İstanbul 2021.
  • KAYABAŞI, Bekir, Kâf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş‘âr’ı, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya 1997.
  • KELEŞ, Reyhan, “Örneklerle Türk Edebiyatı’nda Medhiye”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22, 2009, 215-233.
  • Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu‘ârâ, Haz. Aysun Sungurhan, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • KÖKSAL, M. Fatih, “Niyâzî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü , http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazi, (Erişim Tarihi: 30.08.2022).
  • ______, M. Fatih, Mecma’u’n-Nezâir, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • KUTLAR OĞUZ, Fatma Sabiha, “İbni Bâlî, İbrâhîm bin Bâlî, Bâli oglı İbrâhîm”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü , http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibni-bli-ibrahim-bin-bali- bali, (Erişim Tarihi: 04.09.2022).
  • Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu‘ârâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Haz. Rıdvan Canım, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2018.
  • LEVEND, Agah Sırrı, Gazavatnameler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavatnamesi, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1956.
  • Mecdî Mehmed Efendi, Hadâiku’ş-Şakâyık, İstanbul 1264.
  • OLESNİSKİ, A., Suzi Çelebi turski pesnik iıstorik, XV-XVI veka. V. XIII. Skopje 1934.
  • ÖRDEK, Şebnem Şerife, “Hâtifî, Abdurrahman Hâtifî Efendi”,Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hatifi- abdurrahman-hatifi-efendi, (Erişim Tarihi: 02.09.2022).
  • ______, Şebnem Şerife, “Hâtifî, Hâtifî Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hatifi-hatifi-celebi, (Erişim Tarihi: 02.09.2022).
  • ______, Şerife, “Rûhî, Mustafa Rûhî Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ruhi-mustafa-ruhi-celebi, (Erişim Tarihi: 04.09.2022).
  • Riyâzî, Riyâzü’ş-Şu‘ârâ, Haz. Namık Açıkgöz, Kültür ve Turizm Bakanlığı E- Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • SAVRAN, Ömer, “Niyâzî, Niyâzî-i Kadîm”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazi-niyazii-kadim, (Erişim Tarihi: 30.08.2022).
  • Sehî Beg, Heşt Bihişt, Haz. Halûk İpekten vd., Kültür ve Turizm Bakanlığı E- Kitap Yayımı, Ankara 2017.
  • ŞEYLAN, Ali, İbrâhîm İbn-i Bâlî Hikmet-nâme II, Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap Yayımı, Ankara 2018.
APA Gedik N (2022). ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. , 153 - 224.
Chicago Gedik Nusret ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. (2022): 153 - 224.
MLA Gedik Nusret ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. , 2022, ss.153 - 224.
AMA Gedik N ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. . 2022; 153 - 224.
Vancouver Gedik N ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. . 2022; 153 - 224.
IEEE Gedik N "ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ." , ss.153 - 224, 2022.
ISNAD Gedik, Nusret. "ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ". (2022), 153-224.
APA Gedik N (2022). ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2(48), 153 - 224.
Chicago Gedik Nusret ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2, no.48 (2022): 153 - 224.
MLA Gedik Nusret ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, vol.2, no.48, 2022, ss.153 - 224.
AMA Gedik N ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 2022; 2(48): 153 - 224.
Vancouver Gedik N ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 2022; 2(48): 153 - 224.
IEEE Gedik N "ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ." Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2, ss.153 - 224, 2022.
ISNAD Gedik, Nusret. "ARŞİV BELGELERİNE GÖRE TÜRKÇE YAZILMIŞ II. BAYEZİD MEDHİYELERİ". Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2/48 (2022), 153-224.