Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı:  Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı

Öztürk, Şeyda

Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı

Şeyda ÖZTÜRK (Akdeniz Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi, Tasavvuf Anabilim Dalı, Antalya, Türkiye)

İslami Araştırmalar

9 1

Yıl: 2023 Cilt: 34 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 225 - 244 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-05-2023

Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı

Öz:

Bu çalışmada Cumhuriyet’in ilk yıllarına tanıklık etmiş bir mutasavvıf olan Midhat Bahârî Beytur’un (1875-1971) Mevlevîlik kültürüne katkıları “Rûh-ı Kur’ân’dan Bir Sahife-i Nûr” isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye kavramı nın işlenişi ele alınacaktır. Midhat Bahârî Beytur II. Abdülhamit ve Meşrutiyet dönemlerini idrak etmiş bir Mevlevî mutasavvıfı olarak tasavvuf geleneğinin Cumhuriyet’e aktarımında köprü görevi görmüş sayılı isimler arasındadır. Cum huriyet öncesinde Mevlevîlik külliyatının temel eserlerini Farsçadan Osmanlıcaya tercüme etmek şeklinde başlatmış olduğu ilmî hizmetleri, Cumhuriyet’in ilânından sonra yeni Türk alfabesi ile yazmış olduğu eserlerle devam etmiştir. Midhat Bahârî Beytur’un Çelebi ailesinin atadığı son Mevlevî şeyhi unvanının sahibi olması ve Risâle-i Sipehsâlâr ter cümesi gibi Mevlevîlik tarihi açısından önem arz eden bir eseri Türk diline kazandırmış olması kendisine döneminde haklı bir saygınlık kazandırmıştır. Bununla birlikte Midhat Bahârî Beytur çalışmalarını yalnızca Mevlevîlik’e dair eser lerle sınırlandırmamıştır. Çalışmamızın ana konusunu oluşturan Rûh-ı Kur’ân’dan Bir Sahife-i Nûr isimli eseri Hz. Mu hammed’in en büyük ahlâk örneği olarak yüceliğini Kur’ân ayetleri ile ortaya koyduğu ve hakîkat-i Muhammediyye kavramıyla tefsir ettiği bir eser olarak dikkat çekmektedir. Eser “bizde ahlâk ilmi yoktur” söylemiyle öne çıkan ve ahlâ kın alanını dinden uzaklaştırmaya çalışan Batıcı aydınlara karşı bir reddiye hükmündedir. Midhat Bahârî’ye göre; Kur’ân-ı Kerîm’in her sayfası, Hz. Peygamber’in her bir sözü birer hikmet ve ahlâk düstûrudur. Allah bir gül tohumunda çiçeğin tac ve çanak yapraklarını nasıl iç içe yaratmışsa Kur’ân-ı Kerîm’inde de yüce zâtını, peygamberini ve kitabını birbirinden ayırmamıştır. Peygamberin yüceliğini tasavvufî bir kavram olan hakîkat-i Muhammediyye ile temellendiren Midhat Bahârî Kur’ân-ı Kerîm’in farklı sûrelerinde yer alan doksan ayeti bu çerçevede tercüme ve tefsir etmiş ve eserini Kur’ân kaynaklı bir na’t-ı Muhammedî olarak takdim etmiştir. Tekkelerin kapatılışından hemen sonra yayınlanan eserin sonunda Midhat Bahârî’nin bir na’tının yanı sıra Gazi Mustafa Kemal ve Cumhuriyet’in bekası için bir dua metni yer almaktadır. Rûh-ı Kur’ân’dan Bir Sahife-i Nûr Bahârî tarafından her ne kadar na’t-ı nebî olarak takdîm edilse de hakîkat i Muhammediyye kavramının Kur’ânî referanslarını göstermesi açısından Cumhuriyet döneminin erken yıllarında ta savvufî bakış açısıyla kaleme alınmış bir eser olma misyonunu üzerinde taşımaktadır.

Anahtar Kelime:

The Possibility of Sufi Language in the Early Years of the Republic: Midhat Bahari Beytur and the Concept of “Hakikat-i Muhammediyye” (The Truth of Muhammediye) in his work titled Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr

Öz:

In this study, the contributions of Midhat Bahari Beytur, a sufi who witnessed the first years of the Repub lic, to the culture of Mevlevism, the processing of the concept of Hakîkat-i Muhammediyye in his work named "Bir Sahife-i Nûr from the Spirit of the Qur'an" will be discussed. Midhat Bahari Beytur (1875-1971) is one of the few names who served as a bridge in the transfer of the Sufi tradition to the Republic, as a Mevlevi Sufi who understood the reign of Abdulhamid II and Constitutional Monarchy periods. His scientific services, which he started before the Republic in the form of translating the main works of the Mevlevi corpus from Persian to Ottoman, continued with the works he wrote in the new Turkish alphabet after the declaration of the Republic. Midhat Bahari Beytur's title of the last Mevlevi sheikh appointed by the Celebi family and the fact that he brought a work that is important for the history of , Maw lawiyya, such as the translation of Risale-i Sipehsâlar, into the Turkish language earned him a well-deserved prestige in his period. However, Midhat Bahari Beytur did not limit his works only to the works of, Mawlawiyya. The main subject of our study, Rûh-ı Kur’ân’dan Bir Sahife-i Nûr, draws attention as a work in which the Prophet Muhammad revealed his greatness as the greatest example of morality with the verses of the Qur'an and interpreted with the concept of truth i Muhammadiyya. The work is like a refutation against the western intellectuals who come to the fore with the motto "we do not have the science of morality" and who try to distance the field of morality from religion. According to Mid hat Bahari, every page of the Qur'an and every word of Saint Prophet is a dictum of wisdom and morality. Just as Allah has created the crown and sepals of a flower in a rose seed, He has not separated His great person, prophet and book from each other in the Qur'an. Midhat Bahari, who based the greatness of the Prophet with the mystical concept of Hakikat-i Muhammediyye, translated and interpreted ninety verses in different suras of the Qur'an within this frame work and presented his work as a na't-i Muhammadi originating from the Qur'an. At the end of the work, which was published right after the closure of the lodges, there is a prayer text for the survival of Gazi Mustafa Kemal and the Re public, as well as a na't of Midhat Bahari. Although it was presented as a na't-i nebî by Rûh-ı Kur’ân’dan Bir Sahife-i Nûr, it carries the mission of being a work written with a mystical point of view in the early years of the republican period in terms of showing the Qur'anic references of the concept of Hakikat-i Muhammediyye.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aclunî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs amme’ştehera mime’l Ehâdîsi alâ Elsinetü’n-Nâs, tahkik: Mu hammed Abdülazîz Hâlidî, c. 1-2, Dâru’l kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1971.
Addas, Claude, Ehl-i Beyt-i Muhammedî, çev. Birol Biçer, Sûfî Kitap, İstanbul 2021.
Ahmed Avni Konuk, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, haz. Mustafa Tahralı - Selçuk Eraydın, İFAV Yayınları, İstanbul 1992.
Akpınar, Ali, Molla Fenârî’nin Fatiha Tefsiri (Aynü’l-ayân), Nasihat Yayınları, Malatya 2022.
Artıran, Hayat Nur, Şefik Can Hatıralar, ed. M. Varol, Sûfî Kitap, İstanbul 2022.
Atik, Hikmet, “Bahâriye Mevlevihanesi Post Nişînlerinden Ahmet Mithat Bahârî Beytur’un Mevlevîhâne Hatıraları”, İSTEM Dergisi, 2017, c. 15, sayı: 29, ss. 1-24.
Ay, Mahmut, “İşârî Tefsirlerde Hakîkat-i Muhammediyye Anlayışı”, İstanbul Üni versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010, sy. 23, ss.77-120.
Beyhâkî, Sünen-i Kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadîr Beyhaki, Dâru’l-Kütübi’l ilmiyye, Beyrut 1424/2003.
Beytur, Ahmet Bahârî, Destegül, Sebat Matba ası. İstanbul 1927.
Beytur, Ahmet Midhat Bahârî, Mevlevîler- Şiir, Mûsıkî ve Tarih Bakımından- haz. Hikmet Atik, İlahiyât Yayınları, Ankara 2017.
Beytur, Midhat Bahârî, Destegül, Hilal Matba ası, İstanbul 1927.
Beytur, Midhat Bahârî, Divân-ı Kebîr’den Seçme Şiirler, MEB Yayınları, Ankara 1965.
Beytur, Midhat Bahârî, Mihrâb-ı Aşk, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul 1964.
Beytur, Midhat Bahârî, Rûh-ı Kur’ân’dan Bir Sahîfe-i Nûr, Mârifet Matbaası, İstanbul 1926.
Beytur, Midhat Bahârî, Mesnevi Gözüyle Hz. Mevlânâ, Kırkambar Yayınları, İstanbul 2001.
Beytur, Midhat Bahârî, Pîr Aşkına, haz. Nuri Şimşekler, Timaş Yayınları, İstanbul 2009.
Beytur, Midhat Bahârî, Sünbülistan Şerhi, haz. Özkan Ciğa, DBY Yayınları, İstanbul 2021.
Cunbur, Müjgan, “Beytur, Ahmet Midhat Bahârî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları An siklopedisi, c. 2, AYK (Atatürk Kültür Mer kezi) Yayınları, Ankara 2002, ss. 260-261.
Demirci, Mehmet, “Hakîkat-i Muhammediyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997, c.15, ss.179-180.
Ebû Mansur Mâtürîdî, Tefsîru’l-Mâtürîdî, thk. Mecdi Baslum, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
Ebû Nuaym İsfahânî, Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1988.
Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İnkılab ve Aka Kitabevi, İstan bul 1983.
Gündüz, İrfan, Osmanlılarda Devlet-Tekke Münasebetler, Seha Neşriyat, İstanbul 1989.
Işık, Emin, “Midhat Bahârî”, TDV İslam Ansik lopedisi, Ankara 2020, c.30, ss.6-7.
İbn Cerîr et-Taberî, Câmiü’l-beyân an te’vili ayi’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Müesestu'r-Risâle, Beyrut 2000.
İbnülemin Mahmut Kemal İnal, “Bahari Bey”, Son Asır Türk Şairleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 1988, c.1, ss.170-172.
İbrahim Şâhidî, Gülşen-i Tevhîd, çev. Midhat Bahârî Beytur, İnkılap ve Aka Yayınevi, İs tanbul 1967.
İsmail Ankaravî, Fütuhât-ı Ayniyye, Matba-ı Ahmed Kâmil, İstanbul 1910.
İsmail Hakkı Bursevî, Rûhu’l-Beyân, Dârü’l Fikr, Beyrut, 2010.
Kādî Beyzâvî, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t Te’vîl, thk. Muhammed Abdurrahman Ma raşlı, Dâru İhyâ-i Türas el-Arabî, Beyrut 1418.
Kara, Mustafa, “Veled Çelebi İzbudak”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2001, c.23, ss.503-505.
Kara, Mustafa, Metinlerle Günümüz Tasavvuf Hareketleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2002.
Koçu, Reşat Ekrem, “Beytur Ahmed Midhat”, İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul Ansiklope disi Neşriyat, İstanbul 1961, c. 5, ss. 2723-2724.
Köstüklü Nuri, Vatan Savunmasında Mevlevî ler, Çizgi Kitabevi, Konya 2005.
Küçük, Hülya, İstiklal Harbi’nde Mevlevîler ve Bektâşîler, Nefes Yayınları, İstanbul 2019.
Küçük, Hülya, “İstiklal Harbi Sonrası Türk Siyaesetinde Bektâşîler ve Mevlevîler”, Tarihten Günümüze Sûfî-Siyâset İlişkileri, Ensar Neşriyat, İstanbul 2020, ss. 595- 644.
Küçük, Sezâî, Mevleviliğin Son Yüzyılı, Simurg Yayıncılık, İstanbul 2003.
Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî, Külliyat-ı Şems-i Tebrîzî, haz. Bediüzzaman Firûzanfer, Müessese-i İntişârât-ı Emîr Kebîr, Tahran 1956.
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevi, trc. Veled Çelebi İzbudak, yay. haz. Abdülbaki Gölpınarlı, Konya BB. Yayınları, Konya 2006.
Can, Şefik, Divân-ı Kebîr Seçmeler, c.1-4,
Ötüken Yayınları, İstanbul, 2000.
Midhat Bahârî Hüsâmî, Tercüme-i risâle-i Sipehsâlâr be-Menâkıb-ı Hazreti Hüdâvendigâr. Selânik Matbaası, Dersaadet 1331/1912.
Midhat Bahârî, Leâlî-i Meânî, Artin ve Asaduryan Mahdumları Matbaası, İstanbul 1910.
Midhat Bahârî, Ravza, Mâlûmat Matbaası, İstanbul 1896.
Muhammed Emîn el-Hererî, Hadâiku’r-Ravhi ve’r-reyhân fî ravâbî ‘ulûmi’l-Kur’ân, Dâru Tavki’n-Necat, Beyrut 2001.
Mukatil b. Süleyman, Tefsiru Mukatil b. Süley man, thk. Abdullah Mahmûd Şehhate, Dâru İhyâ-i Türâs, Beyrut 2002.
Necmeddîn Kübrâ, et-Tevilatü’n-Necmiyye fi’t tefsiri’l-işâriyyi’s-sufi, Darü’l-Kütübi’l İlmiyye, Beyrut 2009.
Nimetullah Nahcivânî, Fevâtihu’l-İlâhiyye ve’l Mefâtih’'l-Gaybiyye, Dâru Rükâbî li’n-neşr, Mısır 1999.
Okuyan, Mehmet, Necmüddin Dâye ve Tasav vufi Tefsiri, Rağbet Yayınları, İstanbul 2001.
Osmanzâde Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, Kitabevi, İstanbul 2006.
Sehl bin Abdullah et-Tüsterî, Tefsirü’t-Tüsteri, thk: Muhammed Basil Uyun es-Sud, Dâru Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2007.
Seviş, Edip, “Mevlevî Şâir Bahâri Beytur ve Neyzen Şeyh Hüseyin Fahreddin Dede Efendi”, 6. Milli Mevlânâ Kongresi Tebliğ ler, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 1993, ss. 83-86.
Suad el-Hakîm, İbnü’l-Arabi Sözlüğü, çev. Ekrem Demirli, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
Şehabeddin Mahmud, Ruhü'l-meani fî tefsiri'l Kur'âni'l-azim ve's-seb’i'l-mesani, thk. Ali Abdü’Bâri Atiyye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
Şimşekler, Nuri, “Sipehsâlâr, Feridun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2009, c.37, ss. 259-260.
Şimşekler, Nuri, “Midhat Bahari ve Feridun Nafiz Uzluk’a Gönderdiği Mektuplar”, X. Milli Mevlana Kongresi Tebliğler, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 2003, 2/127-137.
Tanrıkorur, Bârihüdâ, “Mevleviyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara 2004, c.29, ss.468-475.
Top, H. Hüseyin, Mevlevî Usûl ve Âdâbı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2001.
Veled Çelebi İzbudak, Tekke’den Meclis’e Sıradışı Bir Çelebi’nin Hâtıraları, haz. Ya kup Şafak - Yusuf Öz, Timaş Yayınları, İs tanbul 2014.
https://semazen.net/mucahidin-i-mevleviyye alayi-sezai-kucuk/ (26.10.2022)
https://semazen.net/midhat-bahari-beytur-son mevlevi-seyhi-sair-ve-edip-emin-isik/ (2.11.2022)
https://semazen.net/kronolojik-olarak-mevlana ihtifalleri/ (4.11.2022)

APA	Öztürk Ş (2023). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. , 225 - 244.
Chicago	Öztürk Şeyda Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. (2023): 225 - 244.
MLA	Öztürk Şeyda Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. , 2023, ss.225 - 244.
AMA	Öztürk Ş Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. . 2023; 225 - 244.
Vancouver	Öztürk Ş Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. . 2023; 225 - 244.
IEEE	Öztürk Ş "Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı." , ss.225 - 244, 2023.
ISNAD	Öztürk, Şeyda. "Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı". (2023), 225-244.

APA	Öztürk Ş (2023). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. İslami Araştırmalar, 34(1), 225 - 244.
Chicago	Öztürk Şeyda Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. İslami Araştırmalar 34, no.1 (2023): 225 - 244.
MLA	Öztürk Şeyda Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. İslami Araştırmalar, vol.34, no.1, 2023, ss.225 - 244.
AMA	Öztürk Ş Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. İslami Araştırmalar. 2023; 34(1): 225 - 244.
Vancouver	Öztürk Ş Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı. İslami Araştırmalar. 2023; 34(1): 225 - 244.
IEEE	Öztürk Ş "Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı." İslami Araştırmalar, 34, ss.225 - 244, 2023.
ISNAD	Öztürk, Şeyda. "Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tasavvufî Dilin İmkânı: Midhat Bahâri Beytur ve Rûh-ı Kurân’dan Bir Sâhife-i Nûr isimli eserinde Hakîkat-i Muhammediyye Kavramı". İslami Araştırmalar 34/1 (2023), 225-244.