Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan  Deşarj Standartları Üzerine Bir  Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile  Karşılaştırma

gürsoy haksevenler, betül hande

Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma

B. Hande GÜRSOY HAKSEVENLER (Marmara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kamu Yönetimi Bölümü, Kentleşme ve Çevre Sorunları Anabilim Dalı ve Kent Sorunları ve Yerel Yönetimler Araştırma ve Uygulama Merkezi, İstanbul, Türkiye)

Çağdaş Yerel Yönetimler

46 4

Yıl: 2023 Cilt: 32 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 101 - 130 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-05-2023

Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma

Öz:

Ülkemizdeki akarsu ve göl gibi alıcı ortamların kalitesi incelendiğinde bu kaynakların önemli ölçüde kirlendiği tespit edilmektedir. Yerüstü su kaynaklarının kirlenmesindeki önemli etkenler kentsel ve endüstriyel atıksu deşarjları, tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile araziden yüzeysel akış ile gelen kirlilikler olarak belirlenmektedir. Kentsel ve endüstriyel atıksuların alıcı ortama deşarjında ulusal mevzuatımızda önemli düzenlemeler bulunmaktadır. Ancak bu kirleticilerden kaynaklanan atıksuların arıtımında mevcut standartlara uyulduğunda bile alıcı su ortamlarının kirlendiği, diğer bir ifade ile alıcı su ortamlarının taşıma kapasitesinin aşıldığı görülmektedir. Bu durum, mevcut deşarj standartlarımız olan teknoloji bazlı standartların alıcı ortamın su kalitesini korumada yetersiz kaldığını göstermekte, atıksu deşarjının alıcı ortam üzerinde yaratacağı olumsuz etkiyi dikkate alan alıcı ortam bazlı deşarj standartlarına geçilmesinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada ülkemizde ve Avrupa Birliğinde var olan i) alıcı ortamın kalitesinin belirlenmesine ilişkin ve ii) alıcı ortama deşarjı olan kirletici kaynaklara ilişkin yasal düzenlemeler gözden geçirilmiş, ardından alıcı ortam kalitesine yönelik deşarj standardının ülkemizde uygulanabilmesi için eksik olan, dolayısıyla mevzuata aktarımı gerekli görülenler sunulmuştur. Yapılan incelemeler sonucunda ülkemizdeki alıcı ortamın kalitesine ilişkin düzenlemeler ile alıcı ortamın kalitesini belirleyen kirletici deşarjına ilişkin düzenlemelerin i) parametre ve ii) sınır değerlerin belirlenme şekli yönünden uyum içinde olmadığı tespit edilmiştir. İlk aşamada ulusal mevzuatımızda yer alan mevcut deşarj standartlarını mevcut en iyi tekniklere göre düşük konsantrasyonlara çekilmesi ve parametrelerin tehlikeli maddeleri içerecek şekilde gözden geçirilmesi önerilmektedir. Alıcı ortam su kalitesinde iyileşme gözlenmediğinde, deşarj standartlarının alıcı ortam özelliğine göre, her bir havza özelinde tekrar revize edilmesi önerilmektedir

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Arslan-Alaton, I., Eremektar, G., Ongan Torunoğlu, P., Gürel, M., Övez, S., Tanik, A. ve Orhon, D. (2010). “Türkiye'nin havza bazında su-atıksu kaynakları ve kentsel atıksu arıtma potansiyeli”, İTÜDERGİSİ/d, 4(3), 13-21.
Ayaz, S. ve Dilaver, M. (2021). “Küçük Menderes Nehri Havzasında Alıcı Ortam Bazlı Deşarj Limitlerinin Belirlenebilmesi İçin Nehir Alıcı Ortamında Tespit Edilen Öncelikli Maddeler ve Belirli Kirleticiler Açısından Değerlendirilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 23(69), 973-994.
Çelebi, S., Yetis, U. ve Ünlü, K. A. (2021). “Practical approach for the determination of environmental quality standards-based discharge limits: the case of Tersakan sub-basin of Yeşilırmak River in Turkey”. Environment Science Pollution Research, 28, 38730-38748.
ÇŞB (2016). Çevresel Durum Raporu, Ankara: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını.
ÇŞİDB (2021). Marmara Denizi Bütünleşik Strateji Planı 2021-2024, Ankara: T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yayını.
Doğruel, S., Gürel, M. ve Pehlivanoglu-Mantas, E. (2022). “Mikrokirleticiler: Tanım, Mevzuat ve Ülkemizde Atıksularda ve Yerüstü Sularında Mevcudiyetleri”. Çevre İklim ve Sürdürülebilirlik, 23(2), 133-144.
DSİ (2007). 2007 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Yayını.
EEA EIONET Reporting Obligations Database (2015). European Environmental Agency. Legislative instrument details: 2006/11/EC Dangerous Substances Directive (codified version), http://rod.eionet.europa.eu/instruments/610, 02.09.2015.
EU Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 on Establishing a Framework for Community Action in the Field of Water Policy. EU Directive 2006/11/EC of the European Parliament and of the Council of 15 February 2006 on pollution caused by certain dangerous substances discharged into the aquatic environment of the Community.
EU Directive 2008/105/EC of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on Environmental Quality Standards in the Field of Water Policy, Amending and Subsequently Repealing Council Directives 82/176/EEC, 83/513/EEC, 84/156/EEC, 84/491/EEC, 86/280/EEC and Amending Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council
EU Directive 2010/75/EU of the European Parliament and of the Council of 24 November 2010 on Industrial Emissions (Integrated Pollution Prevention and Control) (Recast).
EU Directive 2013/39/EU of the European Parliament and of the Council of 12 August 2013 Amending Directives 2000/60/EC and 2008/105/EC as Regards Priority Substances in the Field of Water Policy.
EU Directive 91/271/EEC 1991 Council Directive of 21 May 1991 concerning urban waste water treatment.
EU Directive 91/676/EEC of 12 December 1991 concerning the protection of waters against pollution caused by nitrates from agricultural sources. Official Journal of the European Communities, L 375, 31/12/1991, 1-8.
EU (2008). Handbook on the Implementation of EC Environmental Legislation. Avusturya: Regional Environmental Center.
Falkenmark, M. ve Widstrand, C. (1992). Population and Water Resources: A delicate balance, Population Bulletin, Washington: Population Reference Bureau.
Gursoy-Haksevenler, B. H., Atasoy-Aytis, E., Dilaver, M., Yalcinkaya, S., Findik-Cinar, N., Kucuk, E., Pilevneli, T., Koç-Orhon, A., Siltu, E., Gucver, S.M., Karaaslan Y. ve Yetis, U. (2021). “A strategy for the implementation of water-quality-based discharge limits for the regulation of hazardous substances”. Environmental Science and Pollution Research, 28(19), 24706-24720.
https://ec.europa.eu/environment/water/water-framework/index_en.html (17.08.2022)
https://mgm.gov.tr/genel/hidrometeoroloji.aspx?s=3 (18.08.2022)
İnce, İ. (2021) Occurrence and Load of Micropollutants Discharged from Urban and Industrial Wastewater Treatment Plants to Receiving Environment in the Yeşilırmak Basin. Master Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Kentsel Atıksuların Arıtımı Yönetmeliği, 08.01.2006, RG No: 26047, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı.
Koç-Orhon, A. (2015). Yerüstü Sularında Bulunan Tehlikeli Maddelere İlişkin Çevresel Kalite Standartlarının Geliştirilmesine Yönelik Metodoloji. Uzmanlık Tezi. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara.
Küçük, E., Pilevneli, T., Onder Erguven, G., Aslan, S., Olgun, E. Ö., Canlı, O., Unlu, K., Dilek, F., B., İpek, U., Avaz, G. ve Yetis, U. (2021). “Occurrence of micropollutants in the Yesilirmak River Basin, Turkey”. Environmental Science and Pollution Research, 28(19), 24830-24846.
Marmara Deniz Havzası Eylem Planı Kapsamında Deşarj Standartlarında Kısıtlama Genelgesi, 22.06.2021, RG No:31510, T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı.
Öktem-Uyduranoğlu, A. ve Aksoy, A. (2014). Türkiye’nin Su Riskleri Raporu. İstanbul: WWF-Türkiye, Ofset Yapımevi.
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 31.12.2004, RG No: 25687, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı.
Sularda Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Nitrat Kirliliğinin Önlenmesine Yönelik İyi Tarım Uygulamaları Kodu Tebliği, 11.02.2017, RG No: 29976, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı.
Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği, 18.01.2004, RG No: 25377, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
Tarım ve Orman Bakanlığı (2022). Su Kalitesi İstatistikleri, https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=56.
Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği, 30.03.2010, RG No: 27537, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı.
TÜBITAK MAM (2017). Gediz Havzası’nda Günlük Maksimum Yük Yaklaşımı’nın Belirlenmesi Projesi Final Raporu, Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Yayını.
TÜBİTAK MAM (2014). Ülkemiz Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddelerin Tespiti ve Ekolojik Kıyı Dinamiği Projesi (KIYITEMA) Final Raporu, Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Yayını.
TÜBİTAK MAM (2015). Türkiye’de Havza Bazında Hassas Alanların ve Su Kalitesi Hedeflerinin Belirlenmesi, Projesi - 5. İlerleme Raporu, Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Yayını.
USEPA (2008). Act, Clean Water. "Clean Water Act." EPA’s Office, 2008.
Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği (YSKY), 10.08.2016, RG No: 29797, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği (YSKY), 30.11.2012, RG No: 28483, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
Yerüstü Su Kütleleri İçin Çevresel Hedeflerin Belirlenmesine İlişkin Tebliğ, 21.07.2020, RG No:31192, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı.

APA	gürsoy haksevenler b (2023). Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. , 101 - 130.
Chicago	gürsoy haksevenler betül hande Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. (2023): 101 - 130.
MLA	gürsoy haksevenler betül hande Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. , 2023, ss.101 - 130.
AMA	gürsoy haksevenler b Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. . 2023; 101 - 130.
Vancouver	gürsoy haksevenler b Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. . 2023; 101 - 130.
IEEE	gürsoy haksevenler b "Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma." , ss.101 - 130, 2023.
ISNAD	gürsoy haksevenler, betül hande. "Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma". (2023), 101-130.

APA	gürsoy haksevenler b (2023). Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler, 32(2), 101 - 130.
Chicago	gürsoy haksevenler betül hande Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler 32, no.2 (2023): 101 - 130.
MLA	gürsoy haksevenler betül hande Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler, vol.32, no.2, 2023, ss.101 - 130.
AMA	gürsoy haksevenler b Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler. 2023; 32(2): 101 - 130.
Vancouver	gürsoy haksevenler b Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler. 2023; 32(2): 101 - 130.
IEEE	gürsoy haksevenler b "Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma." Çağdaş Yerel Yönetimler, 32, ss.101 - 130, 2023.
ISNAD	gürsoy haksevenler, betül hande. "Türkiye’de Alıcı Su Ortamlarına Uygulanan Deşarj Standartları Üzerine Bir Değerlendirme ve Avrupa Birliği Mevzuatı ile Karşılaştırma". Çağdaş Yerel Yönetimler 32/2 (2023), 101-130.