Yıl: 2023 Cilt: 1 Sayı: 76 Sayfa Aralığı: 159 - 182 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.54752/ct.1241217 İndeks Tarihi: 17-05-2023

Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021

Öz:
Bir ekonomide ücretler ile maaşların tarihsel gelişimi, ilgili ekonominin makro iktisadi performansının değerlendirilmesinde en önemli olgulardan biridir. Uzun dönemde istihdamı artırarak, reel ücret ve maaşları sürdürülebilir olarak yükseltemeyen bir ekonominin başarılı olduğu söylenemez. Bu çalışmada Türkiye ekonomisinde reel ücret ve maaşların 1970’ten 2021’e gelişimi çeşitli göstergeler aracılığıyla incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde işçilerin istihdamdaki yeri ve GSYĐH’den aldığı pay incelenirken, ikinci bölümde emek verimliliği ve reel ücretlerin gelişimi konuları detaylarıyla analiz edilmiştir. Son bölümde ise emek gelirlerinin kendi içindeki yakınsama dinamikleri ele alınmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular kısaca şöyle özetlenebilir: Türkiye’de yakın geçmişte proleterleşme süreci hızlanırken emeğin üretkenliği artmıştır. Ancak ücretli ve maaşlıların reel gelirleri verimlilik artışlarına rağmen kalıcı bir şekilde iyileşmemiştir. Ekonomide son elli yılda çalışanların reel gelirlerini ve ücret çevrimlerini belirleyen önde gelen değişkenlerin; ülkenin siyasal iklimi ve demokratikleşme düzeyi, iktisadi krizler, devalüasyonlar ve enflasyonist ortam olduğu tespit edilmiştir. Eserde ayrıca ülkenin çeşitli kendine özgü gerçekliklerinin de ücret ve maaşları hangi bağlamlarda etkileyebileceği ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Çalışmada; uzun dönemde toplumsal mücadelelerin güçlü, siyasal iklimin nispeten ücretli çalışanlardan yana ve göreli demokratik olduğu süreçlerin emeğin satın alma gücünün iyileşmesi ve gelir bölüşümünün daha adil hale gelmesine katkı sağladığı, aksine otoriterleşme eğilimleri ile para krizi ve yüksek enflasyon süreçlerinin ise emek kesimini yoksullaştırarak gelir bölüşümünü bozduğu ve iktisadi - toplumsal kutuplaşmayı artırdığı ortaya koyulmuştur. Çalışanların yurt içi hasıladan aldığı payın yükselmesi için iktisat politikalarının kısa ve uzun dönemde kur ve fiyat istikrarını sürdürülebilir olarak tesis edecek ve işsizliği azaltacak şekilde planlanması ve uygulanması gerekmektedir. Siyasal evrede ise ücretli çalışan kesimin hak arama mücadelelerinin devlet zoru ile baskılanmaması, sendikalaşma oranının yükselmesi ve emek kesiminin taleplerinin siyasal süreçleri etkileme gücünün artması kısaca demokratikleşmeye ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelime:

Wages and Salaries in the Turkish Economy from 1970 to 2021

Öz:
The historical course of wages and salaries in an economy is one of the most important phenomena in measuring the relevant economy's macroeconomic performance. An economy that does not sustainably raise real wages and salaries by increasing employment in the long run cannot be considered successful. In this study, The trajectory of wages and salaries in the Turkish economy from 1970 to 2021 is examined through various indicators. On the one hand, the proportion of workers in employment and their share of GDP are examined in the first part of the study. On the other, labor productivity and the evolution of real wages are thoroughly examined in the second part. The final part discusses the internal convergence dynamics of labor incomes. The following are the study's key findings: While Turkey's proletarianization process has recently accelerated, labor productivity has also increased. However, workers' and civil servants' real incomes have not increased permanently. In the last fifty years, the country's political climate and level of democratization, economic crises, devaluations, and inflationary environment have been determined to be leading parameters that influence the real incomes and wage cycles of workers in the economy. This study also seeks to reveal the contexts in which various distinctive realities of the country can affect wages and salaries. According to the findings of the study, processes in which long-term social conflicts are powerful and the political climate is relatively democratic and favorable to workers contribute to the improvement of labor purchasing power and a more equitable distribution of income. On the contrary, it has been shown that authoritarian tendencies, currency crises and high inflation processes impoverish the workforce, cause unequal income distribution and increase economic-social polarization. Economic policies should be established and implemented in such a way as to establish exchange rate and price stability and reduce unemployment, in order to raise the share of workers in the gross domestic product in the long and short term. In the political phase, there is a need for democratization, which entails avoiding the exertion of state force to suppress worker's struggles for rights, increasing the rate of unionization, and increasing the power of labor demands to influence political processes.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ar, K. N. (2007). Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de Ücretlerin Gelişimi. Kamu-Đş (Kamu Đşletmeleri Đşverenleri Sendikası) Yayınları.
  • Aslan, O. E. (2011). “Maaş Đlişkisi ve Türkiye’de Memur Maaşları (1970-2008)”. Amme Đdaresi Dergisi, 44(3), 109-140.
  • Boratav, K. (1995). 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm, Ankara: Gerçek Yayınevi.
  • Boratav, K. (2005). Türkiye Đktisat Tarihi 1908-2005, Ankara: Đmge Kitabevi
  • DĐSK-AR (2021). Salgın Günlerinde Asgari Ücret Araştırması. http://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/2021-asgari- %C3%BCcret-son.pdf (05.12.2021)
  • Economist Intelligence Unit. Democracy Index. https://www.eiu.com/n/campaigns/democracy-index-2021/ (10.02.2022)
  • ENAG. https://enagrup.org/ (08.03.2022) ILO-STATS. https://www.ilo.org/shinyapps/bulkexplorer5/?lang=en&segment=indicator &id=SDG_1041_NOC_RT_A (20.01.2022)
  • Kamu-Sen Đstatistikleri. (Kamu-Sen’den doğrudan veri temin edilmiştir.)
  • Karataş, T. ve Duman, M. (2021). “Türkiye Ekonomisinde Đş Gücü Piyasasının Transformasyonu”. Türkiye Ekonomisini Anlamak – Yakın Dönemden Günümüze Dönüşüm Notları. (Ed. Togan Karataş) içinde, Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Kazgan, G. (2004). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, Đstanbul: Đstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Kepenek, Y. ve Yentürk Y. (2007). Türkiye Ekonomisi, Đstanbul: Remzi Kitabevi. OECD. Çalışma Đstatistikleri. https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=AVE_HRS (01.03.2022)
  • OECD. Emek Verimliliği Đstatistikleri: https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=PDBI_I4# (15.11.2021)
  • OECD. Gelir Dağılımı Đstatistikleri. https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=IDD (17.01.2022)
  • OECD. Ücret Đstatistikleri. https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=RMW (15.12.2021)
  • Orhangazi, Ö. (2020). Türkiye Ekonomisinin Yapısı, Ankara: Đmge Kitabevi.
  • Pamuk, Ş. (2020). Türkiye’nin 200 Yıllık Đktisadi Tarihi, Đstanbul: Türkiye Đş Bankası Yayınları.
  • PENN World Tables 10.0. https://www.rug.nl/ggdc/productivity/pwt/?lang=en (20.01.2022)
  • Petrol-Đş Yıllık (1987). Türkiye Petrol Kimya Lastik Đşçileri Sendikası Yayını. Yayın No: 19.
  • Petrol-Đş Yıllık (1991). Türkiye Petrol Kimya Lastik Đşçileri Sendikası Yayını. Yayın No: 28.
  • Petrol-Đş Yıllık (1993-94). Türkiye Petrol Kimya Lastik Đşçileri Sendikası Yayını. Yayın No: 36.
  • Petrol-Đş Yıllık (1995-96). Türkiye Petrol Kimya Lastik Đşçileri Sendikası Yayını. Yayın No: 44.
  • Petrol-Đş Yıllık (1997-99). Türkiye Petrol Kimya Lastik Đşçileri Sendikası Yayını. Yayın No: 58.
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı SBB. Ekonomik ve Sosyal Göstergeler https://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal-gostergeler/ (01.12.2021)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı SBB. Kamu Đstihdamı Đstatistikleri https://www.sbb.gov.tr/kamu-istihdami/ (01.03.2022)
  • T.C. ÇSGB. Asgari Ücret Đstatistikleri. https://www.csgb.gov.tr/asgari-ucret/ (01.12.2021)
  • TCMB – EVDS. ĐTO Ücretliler Geçinme Endeksi. https://evds2.tcmb.gov.tr/ (10.02.2022) TÜĐK. Dış Ticaret Đstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104 (20.02.2022)
  • TÜĐK. Enflasyon ve Fiyat Đstatistikleri https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=enflasyon-ve-fiyat- 106&dil=1 (10.02.2022)
  • TÜĐK. Đstihdam, Đşsizlik ve Ücret Đstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=istihdam-issizlik-ve-ucret- 108&dil=1 (15.02.2022)
  • TÜĐK. Ulusal Hesaplar. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=ulusal- hesaplar-113&dil=1 (03.03.2022)
APA YILMAZ A, Karataş T (2023). Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. , 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
Chicago YILMAZ AHMET,Karataş Togan Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. (2023): 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
MLA YILMAZ AHMET,Karataş Togan Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. , 2023, ss.159 - 182. 10.54752/ct.1241217
AMA YILMAZ A,Karataş T Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. . 2023; 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
Vancouver YILMAZ A,Karataş T Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. . 2023; 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
IEEE YILMAZ A,Karataş T "Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021." , ss.159 - 182, 2023. 10.54752/ct.1241217
ISNAD YILMAZ, AHMET - Karataş, Togan. "Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021". (2023), 159-182. https://doi.org/10.54752/ct.1241217
APA YILMAZ A, Karataş T (2023). Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. Çalışma ve Toplum, 1(76), 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
Chicago YILMAZ AHMET,Karataş Togan Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. Çalışma ve Toplum 1, no.76 (2023): 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
MLA YILMAZ AHMET,Karataş Togan Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. Çalışma ve Toplum, vol.1, no.76, 2023, ss.159 - 182. 10.54752/ct.1241217
AMA YILMAZ A,Karataş T Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. Çalışma ve Toplum. 2023; 1(76): 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
Vancouver YILMAZ A,Karataş T Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021. Çalışma ve Toplum. 2023; 1(76): 159 - 182. 10.54752/ct.1241217
IEEE YILMAZ A,Karataş T "Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021." Çalışma ve Toplum, 1, ss.159 - 182, 2023. 10.54752/ct.1241217
ISNAD YILMAZ, AHMET - Karataş, Togan. "Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970–2021". Çalışma ve Toplum 1/76 (2023), 159-182. https://doi.org/10.54752/ct.1241217