Yıl: 2022 Cilt: Sayı: 34 Sayfa Aralığı: 65 - 86 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.53844/flsf.1146539 İndeks Tarihi: 18-05-2023

“KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE

Öz:
“Kendini bil”, “aşırıya kaçma”, “kanaatkâr ol” şeklinde bütün kadim toplumlarda karşımıza çıkan ahlaki/dini buyruklar “ölçülülük” veya “aklıbaşındalık” erdeminin yansımaları olarak görülebilir. Çin medeniyetinden Sümer ve Mısır medeniyetlerine değin kadim bilgelik bu ölçülülük erdeminin zengin örnekleriyle doludur. Ölçülülük kavramının tarihinde önemli bir aşamayı, bilgiye dayalı bilgelik olarak tanımlayabileceğimiz İyonyalı düşünürlerin felsefi etkinliği oluşturur. Lakin felsefenin bu ilk dönemindeki, daha doğrusu, doğa felsefesi evresindeki bilge-filozoflar, insanı doğrudan değil de daha çok insanın da ait olduğunu varsaydıkları doğa (physis) üzerinden inceleme konusu yaptılar. Doğadaki çeşitliliğin ve değişimin sebebini rasyonel bağlamda araştırırken aslında doğada bir düzen ve ölçü bulmaya çalıştılar. Bu çabaya ölçü arayan insanın aslında ölçünün bizzat kendisi olduğu bilinci örtük de olsa eşlik etmiştir. Zira, bütün İyonyalı filozoflar Delphi tapınağının girişine kazınmış olan “Kendini bil” buyruğuna bağlı kaldılar. Lakin bu buyruğun salt felsefi boyutuyla dile getirilmesi ve felsefenin yüzünü bütünüyle insana çevirmesi ancak Protagoras ve Sokrates (Platon) ile mümkün olur. İnsan ile birlikte toplumsal ve kültürel hayat da felsefenin problem sahasına dahil olmuştur. Denilebilir ki antik dönemde “kendini bil” buyruğunun ölçülülük kavramı ile ilişkisi bir yandan Protagoras üzerinden “Her şeyin ölçüsü insandır”a, diğer yandan da Sokrates aracılığıyla “Her şeyin ölçüsü Tanrıdır”a dönüşmüştür. İşte bu çalışmanın asıl amacı, “kendini bil” buyruğunun ve ölçülülük erdeminin Protagoras ve Sokrates ile birlikte epistemolojik ve etik sahadaki yansımalarını açıklığa kavuşturmaktır.
Anahtar Kelime:

ON THE COMMAND “KNOW THYSELF”

Öz:
All moral/religious commands that we encounter in ancient societies, like “Know thyself”, “be prudent” or “be frugal”, can be seen as the manifestations of virtues of “temperance” or “practical wisdom”. From the ancient civilization of China to the Sumerian and Egyptian civilizations, ancient wisdom contains innumerable examples of this virtue of temperance. In the history of the concept of temperance the practice of Ionian philosophers which can be described as wisdom grounded on knowledge constitutes a significant phase. However, sages-philosophers of the first period of philosophy, more accurately, of the period of philosophy of nature, investigate human being not directly as it is in itself but through the investigation of nature and as a part of nature. While investigating the cause of change and manifoldness in nature, they tried to find an order and measure in it. This endeavor was accompanied by the secret awareness of the investigator that the measure which he was seeking after was in fact himself; given that all Ionian philosophers were committed to the command “Know thyself” inscribed at the pediment of the Temple of Apollo at Delphi. Yet, reflecting on the command merely philosophically and the turn of philosophy entirely towards human being become possible only with Protagoras and Socrates (Plato). Via questioning human being, social and cultural life are included in the field of problems as well. It can be affirmed that the relation of the command “Know thyself” to the concept of temperance becomes through Protagoras’s ideas “Human is the measure of all things” on the one hand and through Socrates’ ideas “God is the measure of the all things” on the other. Hence the main purpose of this article is to examine, through Protagoras and Socrates’ ideas, different manifestations of the command “Know thyself” and the virtue of temperance in epistemological and ethical realms.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ackermann, Erich (übers. und hrsg.). Die Weisheit des antiken Griechenlands. Köln: Anaconda Verlag; 2018.
  • Aristoteles. Fizik, çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
  • Aristoteles. Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
  • Aristoteles. Nikhomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınları, 1988.
  • Aydın, H., Mitos’tan Logos’a Eski Yunan Felsefesinde Aşk, İstanbul: Bilim ve Gelecek Yayınları, 2013.
  • Aydın, H., İlkçağdan Ortaçağa Doğa Tasarımları ve Nedensellik, İstanbul: Bilim ve Gelecek Yayınları, 2022.
  • Barnes, Jonathan. Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi, çev. Hüseyin Portakal. İstanbul: Cem Yayınları, 2004.
  • Böhme, Gernot. Der Typ Sokrates. Frankfurt am Main: Shurkamp Verlag, 2001.
  • Burnet, John. Erken Yunan Felsefesi, çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2013.
  • Cengiz, Erdal. Ahlaki Realizm (Felsefe Ansiklopedisi). İstanbul: Etik Yayınları, 2003.
  • Capelle, Wilhelm. Sokrates’ten Önce Felsefe II, çev. Oğuz Özügül. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1995.
  • Cornford, F. Macdonald. Sokrates Öncesi ve Sonrası, çev. A. M. C. Şengör & S. Onan. İstanbul: TİB Yayınları, 2017.
  • Cornford, Francis. Bilgeliğin Başlangıcı Eski Yunan’da Felsefi Düşüncenin Kökleri. Çeviren: Şahin Filiz-Fatih Özeş. İstanbul: Say Yayınları, 2021.
  • Çağrıcı, Mustafa. “İffet”. İslâm Ansiklopedisi. 21: 506-507. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
  • Çötok, Tufan. Antikçağ’dan Günümüze Phronesis Kavramı. Felsefede Bugün ve Yarın Konferansları VIII, Doktora Tez Özeti, Sakarya Üniversitesi.
  • Engels, Johannes. Die Sieben Weisen. Lehren, Leben und Legenden. München: C. H. Beck Verlag, 2010.
  • Gerald Hartung. Philosophische Anthropologie, 2018 Philipp Reclam jun. GmbH & Co. KG. Siemensstraße 32, 71254 Ditzingen.
  • Giebel, Marion. Das Orakel von Delphi. Geschichte und Texte. Stuttgart: Reclam Verlag, 2001.
  • Göçmen, Doğan. “‘Kendini Bil!’. Neşet Ertaş, Rousseau ve Felsefi Bir Emrin Anlam ve İçermeleri Üzerine”, s. 2. https://www.academia.edu/32219852, Erişim tarihi: 5.3.2022.
  • Guthrie, William Keith Chambers. Yunan Felsefe Tarihi III Beşinci Yüzyıl Aydınlanması: Sofistler ve Sokrates. Çeviren: Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2017.
  • Herakleitos. Fragmanlar, çev. Cengiz Çakmak. Ankara Kabalcı Yayınları, 2009.
  • Hesiodos. Theogonia. İşler ve Günler, çev. Ezra Erhat- Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016, s. 694.
  • Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi 2017.
  • Erhat, Azra. İşte İnsan. İstanbul: Can Yayınları, 2008.
  • Guthrie, W.K.C. Yunan Felsefe Tarihi 3, çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı Yayınevi 2021.
  • Hartung, Gerald. Philosophische Anthropologie. Stuttgart: Philipp Reclam, 2018.
  • Hegel, G.W.F. Vorlesungen über die Geschichte der Philosophie I. Auf der Grundlage der Werkausgabe von 1832–1845 neu edierte Ausgabe, Bd. 18. Frankfurt/Main 1996.
  • Jaeger, Werner. İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi. İstanbul: İthaki yayınları, 2011.
  • Kranz, Walter. Antik Felsefe. Metinler ve Açıklamalar, çev. Suad Y. Baydur. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1984.
  • Leartius, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, çev. Candan Şentuna. İstanbul: Yapı Kredi yayınları, 2013.
  • Natorp, Paul. Plato’s Theory of Ideas An Introduction to Idealism. trans: Vasilis Politis, Sankt Augustin. Germany: Academia Verlag, 2004.
  • Peters, F. E. Antik Yunan Terimleri Sözlüğü, çev. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
  • Platon. Diyaloglar. haz. Mustafa Bayka, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
  • Ritter, Joachim. “Aristoteles und die Vorsokratiker”, Felsefe Arkivi, Yıl 1955, Cilt 3, Sayı 2, ss. 18-37.
  • Scheler, Max. İnsanın Kosmostaki Yeri, çev. Harun Tepe. Ankara: Ayraç, 1988.
  • Schiller, F. C. Scott. Plato or Protagoras. London: Marshall and Co., 1908.
  • Tatçı, Mustafa. Yunus Emre Divanı. İstanbul: H Yayınları, 2014.
  • Thomson, George. İlk Filozoflar, çev: Mehmet H. Dogan. İstanbul: Payel Yayınları, 1988.
  • Tränkle, Hermann. Gnothi seauton. Zu Ursprung und Deutungsgeschichte des delphischen Spruchs. In: Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft, Neue Folge. Bd. 11, 1985.
  • W. Nestle. Vom Mythos zum Logos. Stuttgart: 1940.
  • Yılmaz, Nedim. Protagoras’ın Görelik Anlayışı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı. Erzurum: 2008.
  • Zeller, Werner. Grek Felsefesi Tarihi, çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Say Yayınları, 2017.
APA ÇİLİNGİR L (2022). “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. , 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
Chicago ÇİLİNGİR LOKMAN “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. (2022): 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
MLA ÇİLİNGİR LOKMAN “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. , 2022, ss.65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
AMA ÇİLİNGİR L “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. . 2022; 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
Vancouver ÇİLİNGİR L “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. . 2022; 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
IEEE ÇİLİNGİR L "“KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE." , ss.65 - 86, 2022. 10.53844/flsf.1146539
ISNAD ÇİLİNGİR, LOKMAN. "“KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE". (2022), 65-86. https://doi.org/10.53844/flsf.1146539
APA ÇİLİNGİR L (2022). “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), (34), 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
Chicago ÇİLİNGİR LOKMAN “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) , no.34 (2022): 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
MLA ÇİLİNGİR LOKMAN “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), vol., no.34, 2022, ss.65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
AMA ÇİLİNGİR L “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi). 2022; (34): 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
Vancouver ÇİLİNGİR L “KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi). 2022; (34): 65 - 86. 10.53844/flsf.1146539
IEEE ÇİLİNGİR L "“KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE." FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), , ss.65 - 86, 2022. 10.53844/flsf.1146539
ISNAD ÇİLİNGİR, LOKMAN. "“KENDİNİ BİL!” BUYRUĞU ÜZERİNE". FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) 34 (2022), 65-86. https://doi.org/10.53844/flsf.1146539