JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ
Yıl: 2022 Cilt: Sayı: 34 Sayfa Aralığı: 340 - 359 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.53844/flsf.1166507 İndeks Tarihi: 18-05-2023
JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ
Öz: Bu makale John Stuart Mill’in din ve Tanrı anlayışına dairdir. Bilindiği üzere Mill, hem aldığı laik ve seküler eğitimin hem de içinde yaşadığı Aydınlanma döneminin temel kabullerinin etkisinde kalarak rasyonel bir Tanrı anlayışının ve seküler bir teolojinin savunuculuğunu yapmaktadır. Görebildiğimiz kadarıyla, bu teolojinin hareket noktasını “sınırlı Tanrı anlayışı” sonucunu da doğaüstüne ilişkin herhangi bir inanç içermeyen, yani metafizik içeriğinden boşaltılmış bir “insanlık dini” oluşturmaktadır. Her ne kadar insanlık dininin fikir ve isim babasının Auguste Comte olduğu kabul edilse de, Mill’in de bu öğretiye özel ve özgün katkılarda bulunduğu bir gerçektir. İşte bu makalenin amacı Mill’in din ve Tanrı anlayışını dair görüşlerini çözümlemek, katkılarını açığa çıkartmak ve bu anlayışın onun bütüncül felsefesindeki yerini ve işlevini -elden geldiğince- göstermeye çalışmaktır.
Anahtar Kelime: JOHN STUART MILL’S UNDERSTANDING OF RELIGION: THE RELIGION OF HUMANITY
Öz: This article is about John Stuart Mill’s understanding of God and religion. As it is konwn, Mill, under the influence of both secular education he received and the basic assumptions of the Enlightenment period in which he lived, advocates a rational undersanding of God and secular theology. As far as we can see, the starting point of this theology is the “understanding of limited God” and the result is a “religion of humantiy” that does not contain any belief in the supernatural, that is, is emptied of its metaphysical content. Although it is accepted that Auguste Comte is the father of the religion of humatiy, it is a fact that Mill made special and original contributions to the teaching. The purpose of this article is to analyze Mill’s views on his understanding of God and religion, to reveal his contributions, and try to show –as much as possible- the place and function of this understanding in his general philosophy.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akdemir, F. (2013), “Richard Rorty’nin Pragmatik Liberal Ütopyasında Dinin İşlevi ve Geleceği Sorunu” İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, C.2, S.3, (31- 60).
- Comte, Auguste (1986), Pozitivizm İlmihali, çev. Peyami Erman, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Daglier, Üner & Schneider Thomas E., (2007) “John Stuart Mill’s ‘Religion of Humanity’ Revisited”, Critical Review, 19:4, [577-588].
- Devigne, Robert (2006), “Reforming Reformed Religion: J. S. Mill’s Critique of the Enligtenment’s Natural Religion”, The American Political Science Review, Vo. 100, No. 1.
- Huxley, T. (1902) “Agnosticism”, Collected Essays: Volume V: Science and Christian Tradition, New York: D. Appleton and Company.
- Kalelioğlu, Uğur Berk (2019) “Auguste Comte’un İnsanlık Dini Kurgulamasında Üç Hal Kanunu’nun Rolü ve Pozitif Dinin Nitelikleri”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (3/3), [535-544].
- Mill, J. S. (2017a), Din Üzerine Üç Deneme, Çev. ve Sunuş: Özgüç Orhan, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- ------------- (2017b), Faydacılık, çev. Sibel Aktuyun, İstanbul: Alfa Yayınları.
- ------------- (2021b) Auguste Comte ve Positivizm, İstanbul: Fol Yayıncılık.
- ------------- (2018) Özgürlük Üzerine, çev. Tuğçe Kanbur, İstanbul: Litera Yayıncılık.
- ------------- (2021a) Otobiyografi, çev. Özgüç Orhan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Mulgan, T (2007), Understanding Utilitarianism, Stocksfield: Acuman Publishing.
- Orhan Ö. (2017) “Sunuş”, John Stuart Mill, Din Üzerine Üç Deneme, Çev. ve Sunuş: Özgüç Orhan, İstanbul: Pinhan Yayıncılık (9-37).
- Orhan, Ö (2021) “Sunuş”, John Stuart Mill, Otobiyografi, çev. Özgüç Orhan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, (VII-XIV).
- Paley, W (2011), “Doğal Teoloji”, çev. Cafer Sadık Yaran, Din Felsefesine Dair Okumalar I, Der. Recep Alpyağıl, İstanbul: İz Yayıncılık.
- Raeder, Linda C. (2001), “Mill’s Religion of Humantiy: Consequences and Implications”, Humanitas, Vol. 15, No. 2.
- Raeder, L. C. (2002), John Stuart Mill and the Religion of Humanity, Columbia: University of Missouri Press.
- Rorty, R. (2009), “Dinsel Zümre Karşıtlığı ve Ateizm”, Dinin Geleceği, ed. Santiago Zabala, çev. Rahmi G. Öğdül, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2012), Toplum Sözleşmesi ya da Siyaset Hukuku İlkeleri, çev. İsmail Yerguz, İstanbul: Say Yayınları.
- Tasset, J. L. (2005) “Hume and Mill on ‘Utility of Religion’: A Borgean Garden of Forking Paths”, Revista Iberoamericana de Estudios Utilitaristas, XIV/1, (117-129).
- Topaloğlu A. (2020), Filozofların Tanrısı, İstanbul: İz Yayıncılık.
| APA | akdemir f (2022). JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. , 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| Chicago | akdemir ferhat JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. (2022): 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| MLA | akdemir ferhat JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. , 2022, ss.340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| AMA | akdemir f JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. . 2022; 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| Vancouver | akdemir f JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. . 2022; 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| IEEE | akdemir f "JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ." , ss.340 - 359, 2022. 10.53844/flsf.1166507 |
| ISNAD | akdemir, ferhat. "JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ". (2022), 340-359. https://doi.org/10.53844/flsf.1166507 |
| APA | akdemir f (2022). JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), (34), 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| Chicago | akdemir ferhat JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) , no.34 (2022): 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| MLA | akdemir ferhat JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), vol., no.34, 2022, ss.340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| AMA | akdemir f JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi). 2022; (34): 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| Vancouver | akdemir f JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi). 2022; (34): 340 - 359. 10.53844/flsf.1166507 |
| IEEE | akdemir f "JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ." FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), , ss.340 - 359, 2022. 10.53844/flsf.1166507 |
| ISNAD | akdemir, ferhat. "JOHN STUART MILL’İN DİN ANLAYIŞI: İNSANLIK DİNİ". FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) 34 (2022), 340-359. https://doi.org/10.53844/flsf.1166507 |
