TY  - JOUR
TI  - Parazitlerden Kaynaklanan Salgınlar: Dünyadan ve Türkiye’den Örnekler
AB  - Parazitlere bağlı gelişen salgınlar dünyanın çeşitli bölgelerinde ve farklı dönemlerde görülebilmektedir. Bu salgınlar su ve gıda kaynaklı olabileceği gibi, insandan insana veya vektör aracılığıyla bulaş sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Dünyada 2010-2014 yılları arasında ortaya çıkan su kaynaklı salgınlarda, en fazla kişiyi etkileyen patojenler arasında Cryptosporidium spp. ve Giardia intestinalis bulunmaktadır. Hem Cryptosporidium hem de Giardia türlerinin klora dirençli olması bu parazitlerin su kaynaklı salgınlarda yay- gın olarak saptanmalarına yol açmaktadır. Bu iki protozoon bağışıklığı sağlam kişilerde kendini sınırlayan sulu ishallere yol açmakta, ancak belirli durumlarda kronik hastalık da oluşturabilmektedir. Bunun yanı sıra, Cyclospora spp., Cryptosporidium spp., Giardia intestinalis, Trichinella spp. ve Toxoplasma gondii gibi parazitler gıda kaynaklı salgınlara sebep olabilmektedir. Türkiye’de de bildiriminin ihmal edilmesiyle birlik- te bu parazitlere bağlı salgınlar ortaya çıkmıştır. İnsandan insana bulaşan bazı parazitler de belli dönemler- de halk sağlığı açısından tehdit oluşturabilmektedir. Bu tür parazitlere verilebilecek en yaygın örnek olan baş biti, belli dönemlerde salgınlara yol açabilmektedir. İnsan kaynaklı paraziter salgınlar için verilebilecek diğer bir örnek uyuz hastalığıdır. Özellikle Koronavirüs hastalığı-2019 [Coronavirus disease-2019 (CO- VID-19)] pandemisi nedeniyle dünyada ve Türkiye’de uyuz görülme sıklığında artış görülmüştür. Pande- minin ilk döneminde sokağa çıkma konusunda getirilen kısıtlamalar nedeniyle aile bireylerinin evde vakit geçirmelerinin uyuz oranlarındaki artışa yol açmış olabileceği düşünülmüştür. Öte yandan, 2020 yılında 2019’a kıyasla COVID-19 nedeniyle hizmetlerin aksamasının bir sonucu olarak, vektörle bulaşan sıtma hastalığı sayısında ve bu hastalığın neden olduğu ölümlerde dünya çapında artış görülmüştür. Günümüz- de Türkiye’de sadece importe sıtma olguları saptanmasına rağmen, sıtma vektörlerinin varlığı nedeniyle her an bir salgın oluşma potansiyeli bulunmaktadır. Mardin’de 2012 yılında endemik bir bölgeden ül- keye giriş yapan bir kamyon şoförü nedeniyle, yurt dışı kaynaklı sıtma olgusu ile ortaya çıkan bir salgın görülmüştür. Türkiye’de misafir edilen göçmenler göç sırasında veya içinde bulundukları yaşam koşulları nedeniyle bazı enfeksiyon hastalıkları açısından risk oluşturmaktadır. Akdeniz bölgesinde önemini koru- yan leyşmanyazis de diğer bir vektörel hastalık olup, Türkiye’de özellikle göçmenlerin misafir edildikleri bölgelerde saptanabilmektedir. Son zamanlarda artan tahtakurusu enfestasyonları da sağlık hizmet sunu- munu yakından etkilemektedir. Parazitlere bağlı olası salgınların önlenmesi için, riskli bölgelerde düzenli denetimlerin yapılması, ayrıca hijyen koşullarının ve sağlık hizmetlerinin devamlılığının sağlanması önem arz etmektedir. Bir salgın durumunda iş birliği yapılarak sağlık otoriteleri, akademisyenler ve ilgili birim- ler birlikte hareket etmeli, hastalar ve temaslılar hızlıca belirlenip gerekli önlemler uygulanmalı, toplum bilgilendirmeli ve salgın kısa sürede kontrol altına alınmalıdır. Bu derleme yazıda parazitlere bağlı ortaya çıkan salgınlar su, gıda, insan ve vektör/eklem bacaklı kaynaklı olmak üzere dört başlıkta incelenmiş ve bu salgınlar için dünyadan ve Türkiye’den örnekler verilmiştir.
AU  - Taylan Ozkan, Aysegul
AU  - Ruh, Emrah
DO  - 10.5578/mb.20239926
PY  - 2023
JO  - Mikrobiyoloji Bülteni
VL  - 57
IS  - 2
SN  - 0374-9096
SP  - 317
EP  - 329
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/1174756
ER  -