1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 57 Sayfa Aralığı: 185 - 213 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.21563/sutad.1285152 İndeks Tarihi: 30-05-2023
1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri
Öz: Sakarya’da elde edilen zaferin ardından Fransa ile Ankara Hükûmeti arasında 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Anlaşması; Çukurova bölgesinin (Kilikya) tahliyesini sağlamış, Türkiye-Suriye sınırını çizmiş ve azınlık haklarını belirlemiştir. Siyaseten bu önemli gelişme “Şark Sulhu” adı altında Yakın Doğu’ya huzur ve istikrar sağlamak için İtilaf Devletlerini de bir araya getirmiştir. Ankara Anlaşması bir taraftan Anadolu’da Türk-Fransız mücadelesini sona erdirmiş bir taraftan da Türk-Yunan ilişkilerini yeni bir evreye itmiştir. Nitekim Sakarya mağlubiyetinin ardından Yunanistan Başbakanı Gounaris’in Londra ziyareti, İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon’u Şark Sulhu’nu sağlamak adına harekete geçirmiştir. Şark Sulhu’nun sağlamak amacıyla Lord Curzon, İngiliz Hükûmeti adına arabuluculuk adımını atarak diğer müttefiklerine bu konuda nota göndermiştir. Bu çalışmada, Şark Sulhu’na konu olan birçok mesele (İngiltere’nin İzmir’de alternatif bir hükûmet ile Boğazlar çevresinde tarafsız bir bölge kurma, Türklerin yerel bir jandarma teşkilatı oluşturması, Yunan kuvvetlerinin Küçük Asya’dan çekilmesi, Doğu Trakya sınırı, Ermeni meselesi, azınlık hakları vb.) İngiliz Kabine Belgeleri’nin yanı sıra Hâkimiyet-i Milliye gazetesi, TBMM Zabıtları ve tetkik eserler üzerinden ele alınmıştır. Sonuçta, İngiltere’nin barış söylemini sürekli gündemde tutarak bir taraftan mağlup Yunanlılara zaman kazandırmak diğer taraftan da Ankara Hükûmeti’ni barış propagandasıyla rehavete düşürmek amacıyla hareket ettiği ve buna karşın barıştan yana tavır alan Türk kamuoyunun ise barış söyleminde çok da fazla beklentiye girmediği anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelime: 1921 Franco-Turkish Agreement and Peace Expectations in Anatolia
Öz: After the victory in Sakarya, the Ankara Agreement between France and the Ankara Government on 20 October 1921 ensured the evacuation of the Çukurova region (Cilicia), drew the Turkey-Syria border, and determined the minority rights. Politically, this important development brought the Allied Powers together to provide peace and stability to the Near East under the name of "Peace of East". The Treaty of Ankara, on the one hand, ended the Turkish-French struggle in Anatolia and on the other hand pushed the Turkish-Greek relations to a new phase. As a matter of fact, the London visit of the Greek Prime Minister Gounaris, who was defeated in Sakarya, prompted the British Foreign Minister Lord Curzon to ensure the Peace of the East. To ensure the Peace of the East, Lord Curzon took the step of mediation on behalf of the British Government and sent a note to his other allies on this matter. In this study, many issues that are the subject of Eastern Peace (England's establishment of a neutral zone around the Straits with an alternative government in İzmir, the Turks' creation of a local gendarmerie, the withdrawal of Greek forces from Asia Minor, the Eastern Thrace border, the Armenian issue, Minority rights, etc.) will be discussed, especially through British Cabinet Documents, in addition to the Hâkimiyet-i Milli newspaper, TBMM Minutes and examination Works. As a result of the study; It is thought that by keeping the peace discourse constantly on the agenda England acted with the aim of gaining time for the defeated Greeks on the one hand, to make the Ankara government complacent with peace propaganda, on the other had, the Turkish public opinion, which takes a stance in favor of peace, does not expect too much in the context of peace discourses.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Cabinet Conclusions 1919 to 1922: Conclusions Of Meetings Of The Cabinet CC 74 (21)- 93 (21), 1921 7 Sep-16 Dec; CAB 23/27, Vol. IX.
- HC (House of Commons) Deb (Debate) 10 November 1921 (The Full Date) vol (volume) 148 cc (Column) 743-8.
- TBMM Gizli Celse Zabıtları, 1. Dönem, 2. Cilt, 126. Birleşim, 2. Celse, 12 Aralık 1921.
- TBMM Zabıt Ceridesi, 1. Dönem, 12. Cilt, 79. Birleşim, 5. Celse, 19 Eylül 1921.
- T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (2003). Yayın Nu: 62. Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk (1916-1922).
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 23 Eylül). No: 301.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 26 Ekim 1921). No: 334.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 4 Kasım). No: 343.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 6 Kasım). No: 345.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 18 Kasım). No: 356.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 28 Kasım). No: 364.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 30 Kasım). No: 366.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 1 Aralık). No: 367.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 8 Aralık). No: 373.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 14 Aralık). No: 378.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 18 Aralık). No: 381.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 19 Aralık). No: 382.
- Hâkimiyet-i Milliye. (1921, 20 Aralık). No: 383.
- Edirne Mebusu Mehmet Şeref. (1921, 12 Aralık). Ve Nihayet Efendiler, Trakya’da Her Şey Türküm Diye Bağırıyor. Hâkimiyet-i Milliye. No: 376.
- Sulh ve Harp. (1921, 22 Eylül). Hâkimiyet-i Milliye. No: 300.
- Türk-Fransız İtilafı. (1921, 30 Ekim). Hâkimiyet-i Milliye. No: 338.
- Türkiye, Şark ve Garp. (1921, 2 Kasım). Hâkimiyet-i Milliye. No: 341.
- Harp mi Sulh mu? (1921, 16 Aralık). Hâkimiyet-i Milliye. No: 380.
- Atatürk, M. K. (2006). Nutuk 1919-1927. (Z. Korkmaz, haz.). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
- Başkan, Ö. F. (2020). Millî Mücadele yıllarında İngiliz ve Fransızların işgal ettikleri güney bölgesinde haberleşmeye yönelik sansür uygulamaları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. S. 101, 1-28. doi: 10.33419/aamd.732710.
- Bayur, Y. H. (1995). Türkiye Devletinin dış siyasası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Öztoprak, İ. (1998). II. İnönü Savaşı sonrasında iç siyasi durum ve Ankara’da hükûmet değişikliği. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. XIV(42), 1082-1097. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1695564. Erişim Tarihi: 10.09.2021.
- Selek, S. (1965). Anadolu ihtilali. C.II, İstanbul: İstanbul Matbaası Yayınları.
- SonyeL, Salâhi R. (1994). İngiliz Yüksek Komiseri Sir Horace Rumbold'un Türk ulusal akımına karşı tutumu (1920-1923). Belleten. LVIII (221), 159-184. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1714559. Erişim Tarihi: 10.09.2021.
- Sonyel, Salâhi R. (1991). Türk Kurtuluş Savaşı ve dış politika. C. II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin siyasal antlaşmaları (1920 – 1945). Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Şimşir, B. N. (1972). İngiliz belgeleriyle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922). Milliyet Yayınları.
- Ediz, İ. (2011). Batı Anadolu’da Yunan işgali (1919-1922) (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
| APA | Başarır M (2023). 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. , 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| Chicago | Başarır Mehtap 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. (2023): 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| MLA | Başarır Mehtap 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. , 2023, ss.185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| AMA | Başarır M 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. . 2023; 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| Vancouver | Başarır M 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. . 2023; 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| IEEE | Başarır M "1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri." , ss.185 - 213, 2023. 10.21563/sutad.1285152 |
| ISNAD | Başarır, Mehtap. "1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri". (2023), 185-213. https://doi.org/10.21563/sutad.1285152 |
| APA | Başarır M (2023). 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (57), 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| Chicago | Başarır Mehtap 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , no.57 (2023): 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| MLA | Başarır Mehtap 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol., no.57, 2023, ss.185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| AMA | Başarır M 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (57): 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| Vancouver | Başarır M 1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (57): 185 - 213. 10.21563/sutad.1285152 |
| IEEE | Başarır M "1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri." Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, , ss.185 - 213, 2023. 10.21563/sutad.1285152 |
| ISNAD | Başarır, Mehtap. "1921 Türk-Fransız Anlaşması ve Anadolu’da Barış Beklentileri". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 57 (2023), 185-213. https://doi.org/10.21563/sutad.1285152 |
